به گزارش ایران اکونومیست، مصادف شدن سال ۱۴۰۰ با انتخابات ریاست جمهوری و به دنبال آن تغییر دولت و وزیر بهداشت، تغییرات مدیریتی گسترده‌ای را در معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت ایجاد کرد. مسئولیت این معاونت که پیش از این، به مدت یک سال بر عهده «فرید نجفی» بود، در آذرماه ۱۴۰۰ به عهده «یونس پناهی» واگذار شد.
دکتر فرید نجفی حدوداً یک سال مسئولیت معاونت تحقیقات و فناوری را بر عهده داشت و در دوران مسئولیت خود، شفافیت بیشتر تحقیقات علوم پزشکی را در دستور کار خود قرار داده بود. یکی از مهم‌ترین اقدامات نجفی، انتشار جزئیات گزارش فعالیت‌ها و اخبار این معاونت در سایت معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت بود که پیش از این، هر چند ماه یک بار به‌روز می‌شد.
در دوران فعالیت او تغییراتی در زمینه شیوه‌ی ارزیابی تحقیقات دانشگاه‌های علوم پزشکی ایجاد شد و همچنین شاخص اثرگذاری پژوهش‌ها، به ارزشیابی دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور اضافه شد.
ایجاد کمیته ساماندهی تحقیقات کووید-۱۹ یکی دیگر از اقدامات مثبت انجام شده در دوران مسئولیت نجفی بود. اهداف این کمیته که در دی ماه ۱۳۹۹ راه‌اندازی شده بود، تعیین اولویت‌ها و سوالات پژوهشی مرتبط با کووید-۱۹، تهیه گزارش‌های ماهانه از وضعیت پژوهش‌های این حوزه و گزارش‌های هفتگی از نتایج تحقیقات انجام شده در کشور بود.
این کمیته قصد داشت یک گروه پاسخ سریع مبتنی بر شواهد برای پاسخ به سوالات سیاست‌گذاران و مدیران ایجاد کند. همچنین قرار بر این بود که دسترسی به تحقیقات مرتبط با کووید-۱۹ را در سامانه‌های پژوهشی کشور، تسهیل کرده و از انجام پژوهش‌های تکراری در این حوزه جلوگیری کند.
یکی از اقدامات این کمیته، تهیه گزاره‌برگ‌هایی در خصوص آخرین شواهد علمی در موضوعات مختلف حوزه کووید-۱۹ مانند «واکسیناسیون کودکان»، «عوارض واکسن‌ها»، «ابتلای مجدد»، «سویه‌های مختلف ویروس» و ... بود و بیش از ۴۵ گزاره‌برگ تا شهریورماه ۱۴۰۰ منتشر شد.
همچنین در نشست‌هایی که در خصوص چالش‌های مطالعات واکسن کرونا با حضور شرکت‌های مختلف واکسن‌ساز ایرانی برگزار می‌شد، بارها به لزوم چاپ مطالعات واکسن‌ها تاکید شد.
دکتر یونس پناهی؛ عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی بقیةالله(عج)، آذرماه ۱۴۰۰، با حکم وزیر بهداشت به سمت معاون تحقیقات و فناوری منصوب شد.
پناهی از ابتدای فعالیت خود، به لزوم محصول‌محور شدن تحقیقات و مراکز تحقیقاتی تاکید کرده است. مخالفت با مقاله‌نویسی صرف و تاکید بر رسیدن به محصول و فناوری از جمله مواردی است که او در صحبت‌های خود به آن اشاره می‌کند.
با این‌که در مدت حدوداً سه ماهه حضور پناهی به عنوان معاون تحقیقات و فناوری وزیر بهداشت، او بارها به انتشار نتایج مطالعات و لزوم دسترسی متخصصان به داده‌ها و اطلاعات اشاره کرده است، ولی به نظر می‌رسد تا حدودی شفافیت تحقیقات علوم پزشکی و سلامت، کاهش یافته است.
این طور که به نظر می‌رسد، فعالیت کمیته ساماندهی تحقیقات کووید-۱۹ از شهریور ماه ۱۴۰۰ و همزمان با پایان کار دولت دوازدهم، تقریباً متوقف شده است و خبری از انتشار گزاره‌برگ‌ها و پاسخ به سؤالات پیرامون موضوعات مختلف کرونا نیست.
البته پناهی در خصوص این توقف یا فعالیت این کمیته به ایران اکونومیست گفت که «فعالیت آن متوقف نشده ولی رسانه‌ای شدن آن کم شده، چون ما خیلی اهل رسانه نیستیم. ما باید کارهایی انجام دهیم و مردم اثرات آن را ببینند، وگرنه رسانه‌ای کردن تاثیری ندارد».
همچنین مطالعه بررسی عوارض واکسن در نظام مراقبت فعال که در دوره نجفی توسط معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت در حال پیگیری و انجام بود و داده‌های اولیه از نتایج آن منتشر شده بود، به نظر می‌رسد موضوعیت خود را در معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت از دست داده است. چرا که پس از دوران نجفی در خصوص این مطالعه و نتایج آن اطلاع‌رسانی نشده است.
پناهی در پاسخ به ایران اکونومیست در خصوص چرایی عدم انتشار نتایج مطالعات عوارض و اثربخشی واکسن‌ها گفت که آخرین نتایج آن را در کمیته‌ای به ما اطلاع داده‌اند، ولی ما تمایل داریم که دیتاها از نظر حجم به یک عدد قابل قبول برسد تا بتوانیم یک گزارش قابل ارائه به مردم بدهیم. بنابراین باید کمی صبر کرد که اطلاعات ما کامل شود تا اطلاع‌رسانی کنیم.
پناهی در خصوص این‌که چرا نتایج مطالعات واکسن در اختیار مردم قرار نگرفته به ایران اکونومیست گفته است که در حال حاضر نتایج تحقیقات واکسن‌ها در اختیار مردم است، خود مردم می‌دانند؛ ولی تحقیقات آن‌ها تمام نشده و منتظر تکمیل داده‌ها هستند.
معاون تحقیقات و فناوری وزیر بهداشت در مدت حدوداً سه ماهه فعالیت خود بارها به انتشار نتایج مطالعات و لزوم دسترسی متخصصان به داده‌ها و اطلاعات اشاره کرد، ولی در دی ماه ۱۴۰۰، معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت از راه‌اندازی کمیته تحقیقات و اخلاق (HSR) ستاد سلامت کووید-۱۹ خبر داد و اجازه انتشار نتایج پژوهش‌های کووید-۱۹ را منوط به تایید این کمیته دانست.
در اولین نشست این کمیته، پناهی در خصوص اهداف آن گفت: «مهم‌ترین نقش کمیته تحقیقات کشوری، سیاست‌گذاری تحقیقات مورد نیاز در کشور، ارائه راهکار و تایید خروجی پژوهشی جهت انتشار است، به این معنی که نتیجه هیچ گزارشی از تحقیقات و خروجی‌های پژوهشی کووید-۱۹ بدون تایید این کمیته امکان انتشار نخواهد داشت». با انتشار این خبر تا حدودی دلیل عدم انتشار نتایج تحقیقات و گزاره‌برگ‌های مرتبط با کووید-۱۹ مشخص شد.
پناهی بارها در صحبت‌های خود از لزوم «عدالت پژوهشی» صحبت کرده است. با توجه به این‌که پژوهش‌ها عمدتاً برای مردم و با سهم مردم از بیت‌المال انجام می‌شود، یکی از شاخص‌های مهم عدالت پژوهشی، انتشار نتایج مطالعات مختلف و قرار دادن یافته‌های پژوهشی در اختیار مردم است؛ ولی در ماه‌های اخیر به نظر می‌رسد تا حدودی شفافیت تحقیقات علوم پزشکی و سلامت، کاهش یافته است.
نقش تحقیقات علوم پزشکی در سلامت مردم انکارناپذیر است و ارتباط پژوهشگران و متخصصان با مردم برای جلوگیری از انتشار اطلاعات نادرست در جامعه ضرورت زیادی دارد. عدم انتشار یافته‌های پژوهشی و شفاف نبودن روند تحقیقات علوم پزشکی در جامعه، ممکن است با مه‌آلود کردن محیط، فضا را در اختیار شایعات و اطلاعات غلط قرار دهد.
