دکتر مجتبی شریعتی نیاسر درباره جامعه آماری رشته‌های مهندسی برحسب جنسیت گفت: در حال حاضر و بر اساس هرم جنسیتی دانشجویان، تعداد پسران نسبت به دختران در بعضی گرایش‌های مهندسی بیشتر است. در ۳ دهه عقب‌تر، تعداد دانشجویان دختر در گرایش‌های مهندسی بسیار محدود بود اما امروز شاهد حضور گسترده بانوان در حوزه های فنی مهندسی هستیم. البته ماهیت رشته های مهندسی ایجاب می کند که بعضا پسران رغبت بیشتری به حوزه های مهندسی نشان دهند.
این استاد دانشگاه تهران ادامه داد: سیاست اعمال محدودیت جنسیتی در ظرفیت رشته های مهندسی روش صحیح و قابل قبولی نیست. اما اگر ماهیت رشته ها برای متقاضیان روشن شود به طور طبیعی جوانان رشته های متناسب با آینده شغلی خود را انتخاب می کنند. مثلا برخی از رشته‌های مهندسی مثل مکانیک، معدن و برخی رشته‌های دیگر حداقل در مقطع کارشناسی ماهیت پسرانه دارند، به نظر نمی‌رسد که این رشته‌ها بتوانند آینده شغلی دانشجوی دختر را تامین کنند. منتهی این مطلب را داوطلبان باید خود، تشخیص دهند نه اینکه به واسطه قانون، محدودیت ایجاد شود. باید راهکارهائی ایجاد کرد که دختر و یا پسر با انتخاب صحیح در رشته ای تحصیل کند که آینده ای متناسب با ظرفیت و توانائی خود به تصویر بکشد.
وی با بیان اینکه اغلب رشته‌های مهندسی در مقطع کارشناسی ماهیت کاربردی و عملی دارند، توضیح داد: تجهیزات، از ضرورت‌های تاثیرگذار در پیشرفت تحصیلیِ دانشجویان مهندسی است. دانشگاه‌های ما بعضا یا در فقر امکانات آزمایشگاهی هستند و یا تجهیزات موجود از استاندارد لازم برخوردار نیست. اگرچه نسبت به سال‌های نخست انقلاب پیشرفت بسیار قابل ملاحظه ای داشته ایم اما امروزه مقایسه با شرایط بیش از چهار دهه قبل یک قیاس مع الفارق است.
دکتر شریعتی نیاسر خاطرنشان کرد: برای ارزیابی عملکرد بهتر است آهنگ رشد و توسعه کیفی در دانشگاهها را با حداکثر دو دهه اخیر مقایسه کنیم. اگرچه پیشرفت‌هایی داشته ایم ولی هنوز نسبت به آنچه که باید باشیم فاصله داریم. هنوز مراکز علمی ما برای تأمین حداقل ها به دنبال کسب درآمد، آن‌هم از محل خدمات آموزشی هستند. ارتقاء کیفی تجهیزات، بخشی از سرمایه‌گذاری در حوزه پژوهش است. تقریبا تمام مسئولان نظام، به ویژه مقام معظم رهبری بارها در خصوص سهم پژوهش از درآمد ناخالص ملی صبحت کرده و بر آن تأکید نموده‌اند.
معاون سابق آموزشی وزارت علوم اظهار کرد: مدتی است در جریان مطالعه برنامه‌های توسعه کشور قرار گرفته ام. نکته قابل توجه در این برنامه ها (خاصه چهارم، پنجم و ششم) توجه ویژه به موضوعاتی مثل فناوری، سهم پژوهش از درآمد کشور ناخالص ملی اشاره کرده‌اند اما هیچکدام از این اهداف در حد مورد انتظار محقق نشده‌اند. علت به ثمر نرسیدن این اهداف چیست؟ تردیدی نیست که دستیابی به شرایط مطلوب، نیازمند اعتبار، امکانات و مهمتر از همه عزم جدی همه مدیران و دست اندرکاران اجرائی است. مضافا اینکه عدم نظارت بر اجرای مصوبات نیز مزید بر علت شده است.
به گفته وی، بر اساس نص صریح قانون، برخی از دستگاه‌ها یا صنایع باید بخشی از سودِ خود را صرفِ امور پژوهشی کنند. واقعا یک مرجع قانونی باید بر تحقق این موضوع نظارت کند. واقعا در بسیاری موارد مشکل ضابطه وآئین نامه و ... نداریم. من قاطعانه عرض میکنم بسیاری از این مصوبات یا اجرا نشده و یا در جای خود هزینه نشده است.
دکتر شریعتی در ادامه اظهار داشت: ماده ۶۴ برنامه ششم توسعه، به موضوع شرکتهای دانش بنیان و افزایش بهره‌وری اشاره دارد. بر اساس بند (ب) این ماده، دستگاههای اجرایی باید یک درصد از اعتبارات خود را به پژوهش و فناوری اختصاص دهند. باید دید واقعا این مصوبه اجرا شده است؟ ممکن است برخی شرکت‌ها گام‌های صوری برداشته باشند ولی اقدام مؤثری صورت نگرفته است. در جای دیگری از همین ماده شرکتهای دولتی و غیردولتی را موظف نموده است تا ۳ درصد از سود خود را به پژوهش و فناوری اختصاص دهند. این نیز از مواردی است که یقینا تحقق نیافته است. باید از حصول این کارها اطمینان حاصل نمود. این کار دستگاههای نظارتی است.
معاون آموزشی سابق وزارت علوم ادامه داد: پژوهش‌های تقاضا محور نیز در برنامه ششم توسعه مورد توجه قرار گرفته‌اند؛ این در حالی است که اغلب کارهای تحقیقاتی و پروژه‌های دانشجویی عرضه محور هستند. ضعف ارتباطی دانشگاهها با صنعت که بستر مهندسی را شکل می دهد، سبب می‌شود تا پروژه‌ها به جای تقاضا محور، عرضه محور باشند. در چنین شرایطی، اساتید ناگزیر از هدایت دانشجویان به سمت پروژه های کم هزینه و بعضا پراکنده و بی هدف می باشند.
این استاد دانشگاه تهران مطرح کرد: برخی از دانشجویان به دلیل محدود بودن امکانات و ضعف ارتباط بین صنعت و دانشگاه، پروژه‌های خود را در قالب بررسی مبانی نظری تعریف میکنند. در بهترین حالت به مدل‌سازی و شبیه‌سازی سیستمها می پردازند. این رویکردها باعث می‌شود تا نگاه به جنبه عملی رشته‌های مهندسی کمتر شده و همچون علوم انسانی به مطالعات میدانی و تحلیل نظریه ها کفایت داده شده و از ماهیت مشکل زدائی صنعت فاصله بگیرند.
دکتر شریعتی در پایان تصریح کرد: درصد بالایی از دانشجویان گرفتار این مشکلات می‌شوند اما نخبگان، شرایط متفاوتی دارند. دانشجویان طراز اول از دو دسته خارج نیستند، یا جذب کشورهای بیگانه می شوند و یا نخبگی آنان در فضای کارآفرینی شکل می‌گیرد و استعداد آنها در محیط کار و تولید، شکوفا می شود. این دسته اخیر در هر شرایطی خلاقانه عمل میکنند و هوش هیجانی آنها توأم با استعداد و نخبگی زمینه رشد آنها را فراهم می کند. نظام حاکم باید برای اینها شاخص های تشویقی تعریف نموده فرایند کارآفرینی را تسهیل نماید. نمونه های زیادی از این دست، که مبتکر و مؤسس صنایع و شرکتهای بزرگ هستند، بسیارند.
