هر ساله با توجه به اهمیت بخش بهداشت و درمان و سلامت در جامعه یکی از مهمترین موضوع‌های مورد بحث در لایحه بودجه سیاست‌های دولت در این حوزه است. بودجه ۱۴۰۱ نیز از این قاعده مستثنی نیست. به ویژه اینکه برای سال بعد تغییر شیوه اختصاص ارز ترجیحی و حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی نیز در میان است. نظر به اهمیت موضوع، سیاست‌های دولت در بخش سلامت، به طور کلی و ارز ۴۲۰۰ تومانی دارو به طور خاص را در مصاحبه با «رضا عوض پور»، رییس امور سلامت و رفاه اجتماعی سازمان برنامه و بودجه به بحث گذاشتیم. بخش دوم این مصاحبه در ادامه آمده است.
ایرنا: همانطور که می‌دانید بخش سلامت به‌عنوان یک وظیفه حاکمیتی است. در شرایط فعلی دولت برای این بخش چه برنامه‌ای دارد؟
عوض‌پور: بالغ بر ۳۰ برنامه مختلف برای بخش سلامت در نظر گرفته شده است. از جمله این برنامه‌ها می‌توان به استقرار نظام ارجاع و پزشک خانواده شهری و روستایی، استقرار پرونده الکترونیک سلامت ایرانیان، تقویت نظام شبکه بهداشت و درمان کشور در شهر و روستا، به‌ویژه در مناطق عشایری و محروم و حاشیه شهرها، فراهم نمودن دسترسی عادلانه مالی برای فقرا، مناطق محروم، حاشیه شهرها، بیماران خاص، افراد تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی (ره)، بهزیستی و خانواده‌های زن سرپرست و بازنگری در سیاست‌های پرداخت یارانه‌ها در جهت تأمین عدالت در سلامت اشاره کرد.
همچنین، ما در زمینه تربیت نیروی انسانی متناسب با نیاز سلامت کشور و بار بیماری‌های حال و آینده، دسترسی عادلانه مردم به خدمات باکیفیت و قیمت مناسب بر اساس الگوی سطح‌بندی نظام ارائه خدمات، تحول در نظام تحقیقات و نوآوری به‌منظور توسعه علم و فن‌آوری در جهت تأمین و ارتقای سلامت مردم و کمک به همکاری‌های بین بخشی مرتبط با سلامت در کشور، ارتقای پاسخگویی نظام سلامت و ارتقای رضایت‌مندی مردم از خدمات برنامه‌هایی در نظر گرفته شده است.
بعلاوه، دولت تلاش دارد تا برای بهبود شاخص‌های عدالت در سلامت ازجمله بهبود دسترسی مردم به خدمات، کاهش سهم هزینه‌های درمانی مستقیم از جیب مردم و تأمین هزینه‌های کمرشکن اقشار کم‌درآمد و بیماران صعب‌العلاج و خاص، تعمیم پوشش خدمات بیمه‌ای پایه به صد درصد جمعیت، تقویت حاکمیت دولت بر نظام سلامت (دولتی و خصوصی) ازنظر نظارت، پاسخگویی، کمک به تأمین منابع، حمایت از نخبگان علمی حوزه سلامت و بهره‌گیری از دانش و تجربه آنان در جهت ایجاد تحول در نظام سلامت و تولید دانش و فن‌آوری موردنیاز نظام، اصلاح تعرفه‌های خدمات تشخیصی و درمانی باهدف تأمین عدالت در دریافتی ارائه‌کنندگان و پرداختی گیرندگان خدمت، بازنگری در قوانین و مقررات و به‌روز نمودن و کارآمد کردن آن، تمرکززدایی در نظام مدیریت به‌منظور کارآمد کردن آن و واگذاری قدرت به سطوح محیطی، تقویت و ترویج همکاری بین بخشی، حمایت از حضور درصحنه بین‌المللی و استفاده از تجارب سازمان‌های جهانی، تأمین داروهای اساسی و فرآورده‌های بیولوژیک موردنیاز نظام سلامت با مشارکت بخش دولتی و خصوصی و بهبود کیفیت آن و باقیمت مناسب برای مصرف‌کننده نهایی، جهت‌گیری آموزش برای پاسخگویی به نیازهای عرصه اجرا، ساماندهی نظام دادهها و اطلاعات سلامت و ایجاد نهادی علمی برای تحلیل دادهها و سیاستگذاری نظام سلامت مبتنی بر فرایند تولید و به کارگیری شواهد برنامه‌های لازم پیاده و اقدامات لازم صورت گیرد.
ایرنا: اصلاح ساختار بودجه یکی از برنامه‌های کلان اقتصاد کشور است که دولت نیز اهتمام ویژه‌ای به آن نشان داده است. نظر شما در باره اصلاح ساختار و ضرورت حذف یا ادغام برخی دستگاهی و ردیف‌های بودجه‌ای چیست؟
عوض‌پور: در حال حاضر برخی دستگاه اجرایی در قوانین بودجه سنواتی تحت عنوان ردیف‌های بودجه‌ای متفاوت پادار شده‌اند.به‌طور مثال هر یک از دانشگاه‌های علوم پزشکی در قانون بودجه سنواتی دارای ۳ ردیف «بهداشت و درمان»، «آموزش» و «پژوهش» هست. بدین ترتیب حدود ۱۰۰ ردیف آموزشی و ۱۰۰ ردیف پژوهشی در کنار ۷۰ ردیف بهداشتی و درمانی برای دانشگاه‌های علوم پزشکی در قانون بودجه تعریف شده است. نه‌تنها تفکیک آن‌ها فاقد توجیه منطقی است و بلکه ادغام آن‌ها در قالب ۷۰ ردیف به انسجام بهتر برنامه‌های بخش منجر خواهد شد.
همین وضعیت در ستاد وزارت بهداشت و درمان نیز وجود دارد که برنامه‌های آموزشی و پژوهشی در قالب ردیف‌های مستقل تعریف شده است، درحالی‌که می‌توان آن‌ها را در قالب فعالیت‌های مشخص ذیل یک ردیف ستادی ساماندهی کرد.
همچنین بسیاری از ردیف‌های بودجه‌ای موجود، فاقد اهداف برنامه‌ای بوده و صرفاً محصول چانه‌زنی و اعمال‌نفوذ برخی دستگاه‌های اجرایی و یا اشخاص است. وجود مراکز تحقیقاتی با مأموریت مشابه در یک دستگاه اجرایی نمونه‌ای بارز از این موضوع است.
ایرنا: حدوود دو سال از شیوع کرونا می‌گذرد. مهمترین چالش‌های ناشی از شیوع بیماری این بیماری در کشور را چگونه ارزیابی می کنید؟
عوض‌پور: بار سنگین مالی تأمین لوازم حفاظت پرسنلی در بیمارستان‌های ریفرال کرونا و بخش‌های ویژه و عدم پوشش هزینه مذکور از سوی سازمان‌های بیمه‌گر، به‌رغم ذخیره مالی ناشی از کاهش بار مراجعین الکتیو باعث تحمیل هزینه مضاعفی به مراکز درمانی ریفرال کرونا شده است.
همچنین، کاهش تعداد بیماران الکتیو به دلیل ترس و اضطراب مراجعین از ابتلا به بیماری کووید- ۱۹ باعث افت بیش از ۳۰ درصدی درآمد بیمارستان‌ها در کشور شده که این موضوع باعث کاهش کارانه پرسنل و پزشکان و افت انگیزه نامبردگان علی‌رغم سختی کار مضاعف شده است.
بعلاوه، افزایش هزینه پشتیبانی بیمارستان‌ها به دلیل رشد هزینه در تأمین نیروی انسانی، تغذیه، ایاب و ذهاب و سایر قراردادها با میانگین ۴۰ درصد و افزایش حقوق و مزایای پرسنل غیرپزشک در سال ۱۳۹۹ با میانگین ۵۰ درصد در کنار تراز منفی هزینه - درآمد باعث شده است نیاز به حمایت مالی از بیمارستان‌ها جهت ادامه ارائه خدمت دوچندان شود.
مورد دیگر اینکه، تجهیز بیمارستان‌ها به دستگاه‌های اکسیژن‌ساز، مورد نیاز بخش‌های مراقبت ویژه و تقویت زیرساخت و تجهیزات، ارائه خدمات مراقبت ویژه با ایجاد بخش‌های جدید که در صورت عدم پوشش هزینه بخش‌های مذکور از سوی سازمان‌های بیمه‌گر، باعث آسیب مالی جدی به مراکز درمانی می‌شود.
کمبود منابع مالی جهت تجهیز مراکز جدیدالاحداث، وجود هزینه‌های بخش غیردولتی برای دولت از قبیل هزینه اقلام حفاظتی، کاهش درآمد اختصاصی و تأمین تجهیزات مورد نیاز این بخش‌ها به‌منظور حمایت از بخش غیردولتی جهت مبارزه و مدیریت بیماری کرونا و افزایش هزینه‌های سرباری، کاهش درآمد جزء حرفه‌ای، کاهش درآمد هتلینگ (به‌تبع آن افزایش هزینه‌های ۶% پرستاری)، افزایش هزینه جزء فنی و لوازم مصرفی و درنتیجه عدم تأمین پایدار منابع مالی مورد نیاز مدیریت بیماری کووید-۱۹ از دیگر چالش‌های ناشی از این بیماری است.
ایرنا: مقابله با کرونا، به ویژه با سرعت بخشیدن به واکسیناسیون اولویت اول دولت آیت الله رییسی در ابتدای شروع به کار بود. با توجه به تداوم این بیماری مقابله با کرونا در بودجه۱۴۰۱ چگونه دیده‌شده است؟
عوض‌پور: با توجه به روند بیماری کرونا در کشور و مدیریت صورت گرفته برای مقابله با آن، به دنبال انجام موفق واکسیناسیون عمومی کشور، برای سال ۱۴۰۱، تأمین واکسن ویروس کرونا مهمترین برنامه دولت برای مقابله با آن است. به‌طوری‌که در سال ۱۴۰۰ بر اساس اعلام وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تعداد ۱۸۰ میلیون دُز واکسن جهت واکسیناسیون جمعیت هدف کشور(در برخی گروه‌ها سه دُز) موردنیاز است.
این میزان شامل ۱۵۰ میلیون دُزواکسن وارداتی و ۳۰ میلیون دُزواکسن داخلی است. مجموع اعتبار موردنیاز برای واکسن وارداتی معادل ۶۶ هزار میلیارد ریال و برای واکسن تولید داخل ۵۴ هزار میلیارد ریال است.
منابع مالی لازم برای تهیه و تدارک واکسن تاکنون از محل‌های مختلف بودجه عمومی، منابع صندوق توسعه ملی، منابع حاصل از تهاتر صادرات فراورده‌های نفتی سازمان هدفمندی یارانه‌ها با بانک مرکزی و مطالبات دولت از بانک مرکزی تأمین‌شده است.
در لایحه بودجه سال ۱۴۰۱ کل کشور به‌منظور تهیه و تدارک واکسن یادآور کرونا برای گروه هدف اعتبارات لازم در قالب ردیف‌های یارانه دارو و شیر خشک و یک درصد مالیات بر ارزش‌افزوده منظور شده است.
