سرمای زمستان امسال در نیمکره شمالی آزمونی مناسب برای کارکرد این موضوع است. به‌دنبال احیای اقتصادی در دوره پساکرونا و مشکلات ایجادشده در زنجیره تأمین جهانی، بازارهای انرژی در مناطق مختلف جهان با کمبود عرضه روبه‌رو شده‌اند. قیمت‌های برق، زغال‌سنگ و گاز طبیعی به‌شدت متلاطم شده و این نوسان‌های در حال انتقال به بازار فرآورده‌های نفتی است؛ این در شرایطی است که ماهیت مایع بودن نفت تا حدودی شوک واردشده از سوی بازارهای دیگر حامل‌های انرژی به بازار نفت را مهار کرده است.
کشورهای مهم صادرکننده نفت در واکنش به بحران ایجادشده در بازار انرژی اعلام کرده‌اند که این تغییرات مربوط به بازارهای غیر نفت است. افزایش سالانه قیمت در بازار نفت تنها ۲۹ درصد بوده، اما در بازار گاز این رقم برابر ۵۰۰ درصد، در بازار زغال‌سنگ ۳۰۰ درصد و قیمت مایعات گازی ۲۰۰ درصد رشد داشته است، بنابراین مقام‌های عربستان و روسیه اعلام کرده‌اند که مشکل پیش‌آمده در بازار انرژی مربوط به بازار نفت نیست و وضع بازار نفت باثبات است. در واقع این کشورها به‌دنبال توجیه حفظ برنامه افزایش تولید روزانه ۴۰۰ هزار بشکه نفت خام در هر ماه در نشست وزارتی کشورهای عضو اوپک‌پلاس در چهارم اکتبر هستند.
اما قرار دادن برق و گاز در یک کفه ترازو و نفت در دیگر کفه، یک مقایسه درست نیست. نفت به‌دلیل ماهیت مایع بودن در زیرساخت‌های موجود انرژی جهان به‌راحتی ذخیره و منتقل می‌شود و از این رو کنترل تکانه‌های تقاضای وارده به این بازار سهل‌تر است و دامنه نوسان‌های قیمت نفت در حد انرژی‌هایی مانند برق و گاز نیست. قیمت نفت در سه هفته گذشته تنها ۱۰ دلار افزایش داشته و به ۸۵ دلار برای هر بشکه رسیده است. این در حالی است که داستان برای فرآورده‌های نفتی متفاوت است. سودهای پالایشی به‌دنبال پایین ماندن نرخ بهره‌برداری از پالایشگاه‌ها در یک دوره طولانی طی دو ماه گذشته سه برابر شده است.
بازار نفت در شرایطی به فصل زمستان وارد می‌شود که سطح ذخیره‌سازی نفت در کشورهای عضو سازمان توسعه و همکاری‌های اقتصادی (اوئی‌سی‌دی) در ماه ژوئیه به کمتر از میانگین ماهانه سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۹ رسید. کمبود فصلی پس از آن تشدید شد و به ۴۰ میلیون بشکه رسید که علت اصلی آن برداشت بی‌رویه از انبارها در اروپا و آمریکا بوده است. اگرچه مقدار ذخیره نفت برای گذراندن یک زمستان معتدل مناسب است، داده‌های هواشناسی نشان می‌دهد که اروپا و آمریکا، همچنین شمال آسیا با چهار تا پنج ماه فصل سرد زمستانی روبه‌رو خواهد بود.
اگر سرمای زمستان به ترتیب بالا باشد، کمبود گاز طبیعی و زغال‌سنگ سبب می‌شود بسیاری از کشورهای مصرف‌کننده به سراغ استفاده از فرآورده‌های نفتی در نیروگاه‌ها بروند و این موضوع باعث افزایش حدود ۵۰۰ هزار بشکه در روز تقاضای نفت می‌شود. تنها ژنراتورهای کوچک‌مقیاس در چین و هند ۱۰۰ هزار بشکه در روز تقاضا برای گازوئیل را افزایش می‌دهند. البته در این میان باید به این موضوع نیز توجه داشت که تولید بیشتر فرآورده‌های نفتی از سوی پالایشگران نیز تقاضا برای گاز در فرآیند گوگردزدایی را بالا می‌برد. این فرآیند با توجه به افزایش قیمت گاز در مقایسه با سال ۲۰۱۹ حدود ۱۰ برابر پرهزینه‌تر شده و به ۵ تا ۶ دلار به ازای هر بشکه در اروپا رسیده است. این موضوع نیز می‌تواند بر سود پالایشی و انگیزه پالایشگران برای افزایش فعالیت تأثیر منفی گذارد.
در شرایط فعلی کمبود عرضه در بازار نفت، تولید نفت شیل با چرخه‌های کوتاه تولید حدود ۶ تا ۹ ماه راهگشا نیست. به نظر می‌رسد در کنار ذخیره‌های نفت راهبردی تنها راه خروج از این بحران افزایش تولید نفت کشورهای اوپک‌پلاس است. با توجه به اینکه اوپک پلاس به نحوی در برابر تقاضای جهانی برای افزایش تولید مقاومت می‌کند، یکی از بهترین راه‌های برون‌رفت از این شرایط رفع تحریم‌های کشورهایی مانند ایران و ونزوئلاست که ظرفیت مناسبی برای تأمین کمبود عرضه نفت جهان دارند.
مدیریت اوپک و روابط با مجامع انرژی وزارت نفت
