طرح روسیه و تعویق طرح حمله به سوریه‏

به گزارش ایران اکونومیست, آخرین وضعیت سوریه از ارائه طرح روسیه - که با کمک جمهورى اسلامى ایران شکل گرفت- براى‏جلوگیرى از جنگ‏طلبى آمریکا و موافقت دمشق با این طرح حکایت دارد. باراک اوباما در مصاحبه با شبکه سى.ان.ان با استقبال از طرح روسیه درباره بحران سوریه مبنى بر پذیرش نظارت بین المللى بر تسلیحات شیمیایى سوریه، این طرح را بالقوه مثبت تلقى و تصریح کرد این طرح مى‏تواند حمله نظامى را متوقف کند؛ موضوعى که جان کرى نیز در یک کنفرانس خبرى به آن اشاره کرد و گفت: خروج تسلیحات شیمیایى از سوریه مى‏تواند اقدام نظامى را متوقف کند. «سرگى لاوروف» وزیر خارجه روسیه نیز به‏سرعت به اظهارات کرى واکنش نشان داد و گفت: چنین طرحى را به دولت سوریه ارائه داده و امیدوار است پاسخى «فورى» و «شفاف» دریافت کند.

با وقوع این تحولات، طرح حمله نظامى موقتاً منتفى و طرحى دیپلماتیک بر روى میز تصمیم‏گیرى قرار گرفته است. اما این‏که چرا مقامات آمریکایى به‏سرعت از طرح روسیه استقبال نمودند و این طرح چه مفادى داشت، موضوعى است که در این گزارش به آن پرداخته مى‏شود.

   طرح روسیه چه بود؟
طرح روسیه که پس از دیدار سرگئى لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه با ولید معلم، همتاى سورى‏اش ارائه شد، شامل 2 مرحله است که در مرحله نخست سلاح‏هاى شیمیایى سوریه به پایگاه نظامى روسیه در طرطوس منتقل خواهند شد. در این طرح نیروى دریایى روسیه نقش مهمى را در مشخص‏کردن مخازن سلاح‏هاى شیمیایى سوریه ایفا مى‏کند. قرار است بر اساس طرح روسیه، در مرحله اول این سلاح‏ها تحت نظارت مستقیم کارشناسان قرار بگیرند تا از افتادن این سلاح‏ها به دست گروه‏هاى غربى ممانعت گردد و از تکرار سناریوى عراق در سوریه جلوگیرى شود. در مرحله دوم و زمانى‏که مقامات سوریه معاهده منع استفاده و گسترش سلاح‏هاى شیمیایى را امضا کردند، این سلاح‏ها از سوریه خارج خواهند شد و یا تحت کنترل کامل سازمان ملل قرار خواهد گرفت. آن‏گونه‏که روزنامه منطقه‏اى السفیر نوشته است، در صورتى‏که طرح روسیه موفقیت‏آمیز باشد، ائتلاف کشورهاى حوزه خلیج فارس، اتحادیه عرب، عربستان، قطر و گروه‏هاى معارض سورى به شکستى تاریخى تن خواهند داد. البته «الکسى بوشکوف» رئیس کمیسیون روابط خارجى در مجلس دوماى روسیه گفت: موافقت مسؤولان سوریه با پیشنهاد روسیه به‏معناى اعتراف آن‏ها به داشتن این سلاح نیست و سوریه این پیشنهاد را پذیرفت تا از تخریب و ویرانى هرچه بیشتر این کشور جلوگیرى کند. ضمن این‏که این طرح مى‏تواند در صورت حمایت بین‏المللى معارضین سورى که با کمک دستگاه اطلاعاتى عربستان و اسرائیل به سلاح‏هاى مخرب شیمیایى دست پیدا کرده‏اند را نیز خلع سلاح نماید و دست ارتجاع عرب را نیز از اقدامات وحشیانه و تروریستى در سوریه کوتاه نماید. اما نکته‏اى که باید همزمان مورد توجه داشت این‏که آنچه از این راه‏حل کمتر گفته شده، نقش ایران در راضى‏کردن سوریه براى ورود به این مرحله بود. سران دمشق در طول دو سال و نیم گذشته هر چند مشورت‏هاى خوبى را از مسکو دریافت کردند، اما چشم امید آن‏ها به تهران بود و به هیچ درخواستى بدون مشورت و نظر موافق تهران پاسخ نمى‏گفتند، بنابراین، پس از رایزنى‏هاى صورت‏گرفته، سوریه موافقت کرد که تسلیحات شیمیایى‏اش مورد نظارت بین‏المللى قرار بگیرد. آنچه در این میان قابل گفتن است، الزام رسانه‏هاى غربى براى عدم آوردن نام ایران پاى این طرح است چراکه آمریکا و متحدان عرب، ترک و اروپایى‏اش که همه بازندگان بزرگ سوریه هستند، دوست ندارند نامى از ایران بشنوند.

   چرا آمریکا از طرح روسیه استقبال کرد؟

بر کسى پوشیده نیست که ایالات متحده آمریکا على‏رغم ناکامى در همراه‏کردن دوستان خود، عزم خود را براى حمله به سوریه جزم کرده بود، اما این‏که چه اتفاقى مانع از تحقق این امر شد در بین تحلیل‏گران ابهاماتى را در پى داشته است و باعث شده از منظر مختلف، دلایل تردید ایالات متحده در حمله نظامى به سوریه مورد بررسى قرار گیرد که در ذیل به برخى از آن‏ها اشاره مى‏شود:

نخست این‏که ایالات متحده در همراه‏کردن هم‏پیمانان همیشگى‏اش مثل انگلیس، آلمان، ایتالیا و سایر کشورهاى اروپایى ناکام ماند و على‏رغم دوره‏گردى‏هاى فراوان، هرگز نتوانست جامعه جهانى را براى این حمله متقاعد کند و از هم‏پیمانان واشنگتن فقط فرانسه با حمله نظامى به سوریه موافقت کرد که آن هم با انتقادات فراوان در جامعه فرانسه مواجه شد تا جایى‏که اعضاى مجلس فرانسه خواستار آن شدند که دولت این کشور همانند رئیس جمهور آمریکا، مسؤولیت رأى‏گیرى درباره حمله به سوریه را به پارلمان واگذار کند. این خواسته قانونگذاران فرانسوى، بعد از رأى منفى پارلمان انگلیس به طرح حمله به سوریه و اقدام «باراک اوباما» رئیس جمهور آمریکا در واگذارى مسؤولیت تصمیم‏گیرى در این رابطه (حمله به سوریه) به کنگره مطرح مى‏شود. دیگر علت استقبال آمریکا از طرح روسیه، افزایش فشار داخلى در آمریکا علیه این حمله است که از طرف نهادهاى قدرتمند کلیساى کاتولیک و نهادهاى مردمى صورت گرفت. پیش‏بینى مى‏شود مخالفت علیه جنگ ضد سوریه در داخل آمریکا، گسترش یابد و این مخالفت‏ها افزایش بیشترى نیز خواهد یافت. طبق گزارش شبکه «المیادین»، بر اساس آخرین نظرسنجى‏ها بیش از شصت درصد آمریکایى‏ها با جنگ علیه سوریه مخالف هستند. دلیل سوم قبول طرح از سوى آمریکا، نگرانى از واکنش متحدان منطقه‏اى سوریه به‏خصوص ایران و حزب‏الله بود چرا که مسؤولین آمریکایى پس از اطلاع از تصمیم قاطع ایران در دفاع از سوریه و احتمال گسترش آن به کل منطقه و آسیب‏دیدن امنیت استراتژیک رژیم صهیونیستى، در موضع قبلى خود مبنى بر حمله نظامى مردد شدند و اکنون طرح روسیه مى‏تواند گزینه مناسبى براى فرار از مخمصه نزاع نظامى باشد. یکى دیگر از دلایل مطروحه در برخى محافل، عملیات رعدآساى ارتش سوریه طى چند روز اخیر علیه تروریست‏هاى سورى بوده است که این موضوع نیز ایالات متحده را دچار وحشت کرده که این ارتش هنوز سرزنده‏تر از گذشته در حال دفاع از وطن خویش است. مجموع عوامل فوق باعث گردید آمریکا طرح روسیه را بهانه‏اى براى فرار از ژست دروغین خود قرار داده و نیم نگاهى به گزینه دیپلماتیک داشته باشد.

   موافقان و مخالفان طرح‏

در حالى‏که غالب کشورها از طرح روسیه استقبال نموده‏اند و ولید المعلم وزیر خارجه سوریه در دیدار با «سرگئى ناریشکین» رئیس مجلس دوماى روسیه در مسکو تأکید کرد که دمشق با پیشنهاد روسیه موافقت کرده تا سلاح‏هاى خود را تحت کنترل نظارت بین المللى قرار دهد، معارضین سورى به همراه حامیان آن‏ها (قطر، عربستان، ترکیه و...) همچنان بر طبل جنگ مى‏کوبند و این طرح را توطئه‏اى جدید براى وقت‏کشى قلمداد نموده‏اند. سلیم ادریس، رئیس ستاد ارتش آزاد سوریه در این خصوص مدعى شد: جامعه جهانى دروغ‏هاى بزرگى را که نظام سوریه تحویل داده، باور مى‏کند. ادریس بار دیگر حمله نظامى به سوریه را خواستار و مدعى‏شد، نظام سوریه از همه خط قرمزها عبور کرده است. نظام سوریه از آغاز ناآرامى‏ها تاکنون همچنان دروغ مى‏گوید و به عقیده من نظام تنها بخشى از سلاح‏هاى شیمیایى را تحت نظارت بین‏المللى قرار خواهد داد و بیشتر آن‏را حفظ خواهد کرد. در نقطه مقابل، دبیر کل سازمان ملل، آلمان، انگلیس، ژاپن، الجزایر و بسیارى از کشورها از طرح استقبال نموده‏اند و طبیعتاً ایران و روسیه که خود طراح این راه‏حل هستند، دو کشور قدرتمند دیگرى هستند که خواهان اجراى این طرح مى باشند. با این وجود ترکیه، عربستان و قطر از این طرح ابراز نارضایتى کرده و در جهت عدم اجراى آن تبلیات منفى به راه انداخته‏اند. احمد داود اوغلو، وزیر خارجه ترکیه در واکنش به طرح روسیه براى حل بحران سوریه ادعا کرد: توقف طرح حمله نظامى علیه سوریه به‏معناى چراغ سبز دادن به سوریه براى ارتکاب جنایات بیشترى است! در همین جهت رسانه‏هاى دولتى ترکیه، موضوع عدم اطمینان به دمشق را تبلیغ کرده و تلاش مى‏کنند کشورهاى اروپایى را با این طرح مخالف نشان دهند. این در حالى است که آمریکایى‏ها حساب ویژه‏اى روى این طرح باز کرده‏اند و باراک اوباما در سخنرانى خود اعلام کرد: در روزهاى گذشته علایم مثبتى دیده‏ایم و به‏دنبال طرح روسیه، امید براى خلع سلاح شیمیایى سوریه ایجاد شده است.

اوباما گفت: من از نمایندگان کنگره مى‏خواهم که براى فرصت‏دادن به پیشنهاد مسکو، بررسى طرح حمله نظامى به سوریه را عقب بیندازد.

   آیا طرح روسیه مانع حمله نظامى خواهد بود؟
این‏که طرح روسیه مى‏تواند مانع حمله نظامى شود یا خیر؟ نیاز به اندکى تامل دارد، چرا که آمریکا از یک طرف براى فرار از مخمصه جنگ در سوریه تلاش مى‏کند و از طرف دیگر با فشارهاى فراوان عربستان، رژیم اسراییل، ترکیه، قطر و دیگر کشورهاى مخالف محور مقاومت، براى ورود به جنگ با سوریه روبه‏روست و تنها گذر زمان و سرعت تحولات است که سرنوشت بحران سوریه را مشخص خواهد کرد، از این‏روست که ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه در گفت‏وگو با شبکه خبرى راشاتودى گفت: «این طرح تنها در صورتى کارآمد خواهد بود که آمریکا و حامیان آن متعهد شوند که استفاده از زور را لغو کنند، چون سخت است که هر کشورى خواه سوریه باشد یا هر کشور دیگر را متقاعد کرد که در حالى‏که طرح حمله به آن بررسى مى‏شود به‏طور یک‏جانبه خلع سلاح شود.» آنچه واضح است این‏که با ارائه طرح روسیه و پذیرش آن توسط سوریه که با ایفاى نقش برجسته جمهورى اسلامى ایران رقم خورده است، آمریکا و شخص اوباما در آزمون دشوارى قرار گرفته‏اند و ابتکار عمل تا حد زیادى از دست آن‏ها خارج شده و در معرض قضاوت افکار عمومى دنیا قرار دارند. به قول خبرنگار شبکه تلویزیونى فرانس 24، روسیه و سوریه با این طرح در حال محک‏زدن میزان صداقت دولت اوباما هستند.