صنعت پتروشیمی در ایران یکی از مهمترین حلقه‌های صنعت نفت به شمار می‌رود زیرا علاوه بر آنکه سرمایه به مراتب کمتری برای راه‌اندازی نیاز دارد، می‌تواند ارزش افزوده بالاتری را به همراه داشته باشد.
از همین رو توسعه این صنعت در بخش‌های مختلف بالادستی، میان‌دستی و پایین‌دستی آن در سال‌های اخیر مورد توجه جدی بوده و جهش‌های دوم و سوم پتروشیمی نیز برای دستیابی به ظرفیت تولید و درآمد بیشتر تعریف شده است.
این صنعت اگرچه در مقایسه با سایر صنایع نفت و گاز عمر کوتاه‌تری دارد اما با سرعت قابل قبولی خود را به تکنولوژی‌های روز دنیا نزدیک کرده است.
بر اساس برنامه‌ریزی‌ها جهش دوم صنعت پتروشیمی تا سال آینده محقق می‌شود و ظرفیت تولید را به ۱۰۰ میلیون تن در سال می‌رساند. با این حال سال طلایی صنعت پتروشیمی، سال ۹۹ است. در این سال با بهره‌برداری از طرح‌های مشخص شده، ۲۵ میلیون تن به ظرفیت پتروشیمی ایران افزوده خواهد شد.
وزیر نفت با اشاره با افتتاح ۱۷ طرح پتروشیمی در سال ۹۹ که ظرفیت تولید این صنعت را ۲۵ میلیون تن افزایش می‌دهد، گفت: تحقق جهش دوم صنعت پتروشیمی تا پایان سال ۱۴۰۰، ظرفیت تولید این صنعت را به ۱۰۰ میلیون تن و ارزش محصولات را به ۲۵ میلیارد دلار می‌رساند.
بیژن زنگنه با اشاره به اینکه جهش سوم صنعت پتروشیمی نیز آغاز شده است، ادامه داد: برخی از طرح‌های جهش سوم در حال اجراست و پیشرفت فیزیکی خوبی دارند و برخی از این طرح‌ها نیز در حال تدارک هستند که با تحقق طرح‌های جهش سوم پتروشیمی ارزش تولیدات این صنعت به ۳۷ میلیارد دلار خواهد رسید.
زنگنه طرح‌های جهش تولید صنعت پتروشیمی را در راستای اجرای اقتصاد مقاومتی دانست و گفت: افزایش ۲۵ میلیون تنی ظرفیت تولید صنعت پتروشیمی در سال ۹۹، بزرگترین پاسخ به ندای مقام معظم رهبری است که امسال را سال جهش تولید نامگذاری کرده‌اند. با این میزان افزایش تولید، بی‌سابقه‌ترین افزایش تولید در تاریخ صنعت پتروشیمی کشور اتفاق خواهد افتاد.
وی با بیان اینکه همزمان با توسعه طرح‌های پتروشیمی، خوراک به خوبی تحویل واحدهای پایین‌دستی پتروشیمی می‌شود، اظهار کرد: البته باید ظرفیت واحدهای پایین دستی افزایش یابد. طرح‌های پیشران نیز برای تسریع در توسعه و تنوع‌بخشی صنایع پایین دستی در چهار زنجیره، متانول، پروپیلن، اتیلن و بنزن طراحی شده است.
در این راه از ابتدای سال تا کنون ۶ طرح پتروشیمی شامل پتروشیمی میاندوآب، پتروشیمی کاوه، پتروشیمی کیمیای پارس خاورمیانه، واحد کاتالیست پتروشیمی لرستان، پتروشیمی بوشهر و پتروشیمی لردگان به بهره‌برداری رسیده است که در مجموع ۱۰ میلیون تن به ظرفیت تولید پتروشیمی ایران اضافه کرده‌اند.
از این ۱۰ میلیون تن ظرفیت تولید پتروشیمی، ۱۴۰ هزار تن مربوط به پتروشیمی میاندوآب، ۲.۳ میلیون تن مربوط به پتروشیمی کاوه، ۱.۶۵ میلیون تن مربوط به پتروشیمی کیمیای پارس خاورمیانه، ۴.۱ میلیون تن پتروشیمی بوشهر، ۱.۷ میلیون تن پتروشیمی لردگان و ۱۰۰ تن نیز مربوط به ظرفیت واحد کاتالیست پتروشیمی لرستان است.
ارزش سالانه محصولات این ۶ پتروشیمی نیز در مجموع حدود ۱.۵ میلیارد دلار برآورد می‌شود.
برنامه جهش دوم صنعت پتروشیمی در سال ۹۷ بر اساس طرح‌هایی که از گذشته آغاز شده بود، مدون شد تا این طرح‌ها تا سال ۱۴۰۰ به بهره‌برداری برسند و ظرفیت تولید در این صنعت تا ۱۰۰ میلون تن در سال افزایش پیدا کند.
اما از آنجا که از ۲۷ طرح تعریف شده در جهش دوم صنعت پتروشیمی، ۱۷ طرح در سال ۹۹ به بهره‌برداری می‌رسد، این سال به عنوان سال طلایی صنعت پتروشیمی نامگذاری شده است البته به دلیل مسائل ناشی از کرونا ممکن است بهره‌برداری از برخی از طرح‌ها به ابتدای سال بعد منتقل شود.
با بهره‌برداری از این ۱۷ طرح، ظرفیت صنعت پتروشیمی از ۶۶ میلیون تن فعلی به ۹۰ میلیون تن در ابتدای سال آینده افزایش پیدا خواهد کرد.
۱۰ طرح نیز تا پایان سال ۱۴۰۰ به بهره‌برداری می‌رسد تا در مجموع ظرفیت پتروشیمی ایران در پایان این سال به ۱۰۰ میلیون تن در سال افزایش پیدا کند. همچنین درآمد صنعت که در حال حاضر ۱۵ میلیارد دلار است در انتهای ۱۴۰۰ به ۲۵ میلیارد دلار افزایش می‌یابد.
از سوی دیگر، ۲۸ طرح برای جهش سوم پیش‌بینی شده که کار اجرایی بسیاری از این طرح‌ها آغاز و حتی برخی تا ۳۰ درصد پیشرفت کار دارند.
با تحقق طرح‌های جهش سوم تا سال ۱۴۰۴ ظرفیت صنعت پتروشیمی از ۱۰۰ میلیون تن در پایان سال ۱۴۰۰ به ۱۳۳ میلیون تن در سال ۱۴۰۴ افزایش پیدا می‌کند و در آمد صنعت نیز از ۲۵ میلیارد دلار بر اساس قیمت‌های پایه سال ۹۵ به ۳۷ میلیارد دلار در سال ۱۴۰۴ افزایش می‌رسد.
در حال حاضر ۳۳۳ گرید محصول پلیمری و ۴۰ نوع محصول شیمیایی در صنعت پتروشیمی ایران تولید می‌شود. در جهش دوم پتروشیمی علاوه بر افزایش گریدهای پلیمری، ۱۵ نوع محصول شیمیایی به سبد پتروشیمی ایران اضافه می‌شود.
در جهش سوم نیز عدد ۵۵ نوع محصول شیمیایی به ۶۸ نوع ارتقا پیدا می‌کند و محصولات پلیمری نیز متنوع‌تر خواهد شد.
نکته مهم آن است که افزایش ظرفیت در صنعت پتروشیمی در حالی محقق می‌شود که بیژن زنگنه وزیر نفت همواره از سوی منتقدان به حمایت از خام فروشی در صنعت نفت محکوم شده است.
ایرنا
