حدود ۲۰ سال از توسعه میدان مشترک پارس جنوبی در سمت ایرانی آن می‌گذرد. در این مدت افزون بر آنکه تولید گاز از میدان مورد توجه قرار گرفته، به‌تدریج تمدنی در سواحل خلیج‌فارس ایجاد شده که به معنای واقعی زنجیره ارزش را در صنایع نفت و گاز تکمیل کرده است.
در این میان البته تولید گاز و برداشت از مخزن مشترک در اولویت قرار داشته، زیرا در غیر این صورت طرف قطری سهم بیشتری را به خود اختصاص می‌داد. با توجه به این مهم، توسعه فازهای مختلف پارس جنوبی آغاز شد و ایران توانست در ابتدای دهه ۸۰ شمسی برداشت خود را از پارس جنوبی آغاز کند.
این برداشت به‌تدریج افزایش یافت و در نهایت زمانی که دولت تدبیر و امید در سال ۹۲ روی کار آمد، سهم ایران از برداشت گاز حدود ۲۸۰ میلیون مترمکعب در روز بود. یک دهه پیش از این مقطع، قطر تولید خود را افزایش داده بود و در تولید گاز از مخزن پارس جنوبی سهمی به مراتب بیشتر از ایران داشت.
برای جبران این عقب‌ماندگی در برداشت، اولویت‌بندی توسعه در دستور کار قرار گرفت و فازهای پارس جنوبی یک به یک وارد مدار شد تا آنجا که حالا و پس از هفت سال ظرفیت تولید گاز ایران از پارس جنوبی به ۷۰۰ میلیون مترمکعب در روز رسیده و ۷۵ درصد از گاز مصرفی ایران در حوزه پارس جنوبی تولید شود.
محمد مشکین‌فام، مدیرعامل شرکت نفت و گاز پارس در گفت‌وگویی با خبرگزاری ایرنا از توسعه این میدان مشترک گازی می‌گوید.
توسعه پارس جنوبی چند سال است که آغاز شده و تاکنون چه مقدار سرمایه‌گذاری در آن شده است؟
در پارس جنوبی قریب ۲۰ سال است که فعالیت می‌کنیم و تا اینجای کار نیز ۸۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری صورت گرفته است. با این حال از سال ۹۲ به بعد یعنی در هفت سال گذشته، ظرفیت تولید گاز از این میدان ۲.۵ برابر شده است.
واقعیت اینکه بنا بر شرایط صنایع پایین‌دست، تولید انجام می‌شود و چنانچه شبکه سراسری توزیع و انتقال در زمستان گاز بیشتری نیاز داشته باشد، تولید حداکثری (۷۰۰ میلیون مترمکعب در روز) انجام خواهد شد، اما در شرایط فعلی ۶۳۰ میلیون مترمکعب در روز تولید صورت می‌گیرد که این تولید نزدیک به ۷۵ درصد گاز مصرفی کشور است.
تولید میعانات گازی از این میدان چه مقدر است؟
حجم تولید میعانات بسته به تولید گاز حدود ۶۰۰ هزار بشکه در روز است که به شکل عمده به پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس به‌عنوان خوراک منتقل می‌شود، در حالی که پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس، ۴۰ درصد بنزین کشور را تأمین می‌کند و می‌توان گفت ۴۰ درصد بنزین ایران از پارس جنوبی تأمین می‌شود.
این تولید در شرایط تحریم و البته شیوع کرونا افزایش و تداوم داشته است؟ کرونا مشکلی برای ادامه تولید از پارس جنوبی ایجاد نکرد؟
ابتدای شیوع کرونا فعالیت‌ها کُند شد، اما با پیاده‌سازی رویه‌های بهداشتی شرایط کنترل شد و اکنون مشکل خاصی وجود ندارد. اکنون ۱۵ هزار نفر در طرح‌های پارس جنوبی فعالیت می‌کنند و در بدو ورود کنترل‌های بهداشتی انجام می‌شود و در حین کار نیز مبادی نظارتی HSE کنترل‌های لازم را انجام می‌دهند.
تولید از پارس جنوبی در ۷ سال ۲.۵ برابر شده، علاوه بر این، عملکرد دولت تدبیر و امید در توسعه پارس جنوبی به چه شکلی انجام گرفت؟
بررسی‌ها نشان می‌دهد تا انتهای سال ۹۱ در مجموع ۱۰۸ حلقه چاه گازی وارد مدار شد، اما در هفت سال گذشته ۲۲۸ حلقه چاه جدید حفاری‌شده و در مجموع ۳۳۶ حلقه چاه در مدار تولید قرار دارد.
همچنین ۱۱ سکوی دریایی تا سال ۹۲، در میدان مشترک پارس جنوبی نصب شده بود، در حالی که در طول فعالیت دولت تدبیر و امید ۲۶ سکوی جدید نصب شده و اکنون ۳۷ سکو در دریا وظیفه تولید گاز را به‌عهده دارند.
علاوه بر این به لحاظ خط لوله ۱۰۵۰ کیلومتر تا سال ۹۲ احداث شده، در حالی که در هفت سال گذشته، ۲ هزار و ۱۶۰ کیلومتر خط لوله جدید نصب شده و اکنون ۳ هزار و ۲۰۰ کیلومتر خط لوله دریایی در پارس جنوبی وظیفه انتقال گاز از دریا به پالایشگاه‌های خشکی را به‌عهده دارند.
پیرامون ردیف‌های پالایشی نیز تا سال ۹۲، تعداد ۲۰ ردیف پالایشگاهی، گاز را تصفیه و آماده تزریق به خطوط سراسری کرده بود، اما در مدت هفت سال ۳۰ ردیف جدید پالایشی وارد مدار شد و در مجموع اکنون ۵۰ ردیف عملیاتی در مدار تولید قرار دارد.
همچنین در مورد تولید نیز تا پیش از روی کار آمدن دولت تدبیر و امید، ۲۸۰ میلیون مترمکعب گاز در روز از مخزن مشترک پارس جنوبی تولید می‌شد که این میزان در هفت سال گذشته به ۷۰۰ میلیون مترمکعب رسیده و ۴۱۸ میلیون مترمکعب در روز به ظرفیت تولید اضافه شده است.
به لحاظ سرمایه‌گذاری نیز تا پیش از دولت یازدهم، ۵۵ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در پارس جنوبی انجام شده بود و در هفت سال گذشته نیز ۲۵ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری جدید صورت گرفته است.
توسعه فاز ۱۱ از هفته گذشته آغاز شده است و دکل حفاری در موقعیت آن قرار دارد. پیش‌بینی شما برای برداشت گاز از فاز ۱۱ پارس جنوبی چه زمانی است؟
تنها سکوی پارس جنوبی که حفاری باقی‌مانده دارد، موقعیت فاز ۱۱ است که دکل حفاری در موقعیت مستقر شده است. برنامه این است که از مجموع ۱۲ حلقه چاه، پنج حلقه چاه را آماده کنیم و تولید آغاز شود.
بعد از آن هم‌زمان با تولید از این پنج حلقه چاه، هفت حلقه چاه دیگر را حفاری می‌کنیم. پیش‌بینی این است که ظرف ۱.۵ سال آینده بتوانیم بحث تولید زودهنگام را از بلوک فاز ۱۱ محقق کنیم.
یکی از مواردی که در تولید گاز از فاز ۱۱ مطرح شده، انتقال یکی از سکوهای فاز ۱۲ به موقعیت فاز ۱۱ برای تولید است. این اقدام چرا انجام می‌شود؟
در سکوهای فاز ۱۲ یکی از موقعیت‌ها به دلیل شرایط مخزن، گاز مورد نیاز را تولید نمی‌کند و از تأسیسات استفاده لازم را نداریم. برای اینکه صرفه‌جویی کنیم و از این تأسیسات نیز بهره لازم را ببریم، برنامه‌ریزی شده که این سکو را از موقعیت C۱۲ منفک کرده و به موقعیت B۱۱ منتقل کنیم. این اقدام ۴۰۰ میلیون دلار صرفه‌جویی ارزی به همراه دارد.
در توسعه فاز ۱۱ استفاده از سکوهای تقویت فشار برای جلوگیری از افت تولید مورد توجه بوده است. در این زمینه چه اقدام‌هایی انجام شده است؟
ساخت سکوهای تقویت فشار را راساً دنبال می‌کنیم. هدف این است که فشار گاز را طوری بالا ببریم که خللی در گاز تحویلی به پالایشگاه‌ها ایجاد نشود. این کار هم در دریا و هم در خشکی امکان‌پذیر است.
در بخش دریا مطالعات نهایی شده است. در بخش خشکی نیز مشاور گرفتیم و به‌زودی نتیجه مطالعات مشخص می‌شود تا با کمترین هزینه ممکن، گاز را با شرایط طبیعی مخزن و فشار قابل قبول به خشکی منتقل کنیم.
در ماه‌های گذشته موضوع توسعه فاز ۱۴ خبرساز شد. تا آنجا که وزیر نفت برای پاسخ به پرسش نمایندگان درباره آن به مجلس رفت. ماجرا چه بود؟
در موضوع فاز ۱۴ عدم‌النفع صحت ندارد و دقت لازم نشده است. این فاز ۴ سکوی تولیدی دارد و برداشت حداکثری ایران اکنون انجام می‌شود. هرچند این بلوک از مرز دور است، اما چون مشترک است، برداشت می‌شود. در واقع در فاز ۱۴ مهم این است که از بلوک مخزنی برداشت کنیم که این کار در حال انجام است.
گاز این فاز به پالایشگاه فازهای ۱۲ و ۱۹ منتقل می‌شود، بنابراین هیچ مشکلی در زمینه عدم‌النفع برداشت این فاز از پارس جنوبی نداریم. چنانچه پالایشگاه فاز ۱۴ آماده شود و گاز بلوک را به پالایشگاه فاز ۱۴ بدهیم، نصف ظرفیت پالایشی پالایشگاه فاز ۱۲ خالی خواهد ماند، زیرا یکی از بلوک‌های فاز ۱۲ خشک است، پس باید به فکر توسعه بخشی از میدان‌های جدید برای جبران کمبود خوراک فاز ۱۲ بود.
از همین رو با توجه به کمبود منابع مالی عملاً ساخت پالایشگاه فاز ۱۴ در ابتدا از اولویت خارج شد، زیرا در شرایط تحریم نمی‌توانستیم منابع مالی را بین تمامی این طرحها پخش کنیم و تمرکز در پالایشگاه‌هایی بود که زودتر به تولید برسند و بلوک‌هایی را که در مرز با قطر هستند توسعه دهیم و ابتدا مرز را ببندیم و اجازه مهاجرت گاز را ندهیم، زیرا عدم‌النفع از نظر ما این است که گاز به سمت قطر برود، وگرنه اینکه گاز برداشت‌شده در کدام پالایشگاه تصفیه شود تفاوتی ندارد.
بنابراین ذکر این نکته ضروری است که هیچ کاهش تولیدی از میدان وجود ندارد. گاز ترشی که از میدان تولید می‌کنیم کلاً در ۱۲ پالایشگاه (به جز پالایشگاه فاز ۱۴) تصفیه و به خطوط سراسری انتقال گاز تزریق می‌شود.
پالایشگاه فاز ۱۴ چه زمانی تحویل بهره‌بردار می‌شود؟
در سمت خشکی از ۱۳ پالایشگاه تعریف‌شده، ۱۲ پالایشگاه را تحویل شرکت ملی گاز دادیم و امیدواریم تا پایان سال، مشعل پالایشگاه فاز ۱۴ را نیز روشن کنیم. در بخش دریا نیز به جز بلوک فاز ۱۱، توسعه به اتمام رسیده و ۳۶ سکو از ۳۹ سکوی تعریف شده تحویل بهره‌بردار است.
اخیراً کشف میدان جدیدی در نزدیکی پارس جنوبی اعلام شد. توضیحاتی درباره این میدان می‌فرمایید؟
این میدان، میدان نفتی یلدا در نزدیکی پارس جنوبی است که مدیریت اکتشاف مسئولیت آن را برعهده دارد و ما همکاری می‌کنیم، اما هنوز مطالعات تکمیل نشده است.
توسعه لایه نفتی پارس جنوبی به کجا رسید؟
تولید از لایه نفتی میدان مشترک پارس جنوبی در بخش ابتدایی وارد مدار تولید شده و کار می‌کند. برای ادامه توسعه با شرکت‌های داخلی و بین‌المللی صحبت شده و در آینده نزدیک در رابطه با توسعه لایه نفتی خبرهای خوبی خواهید شنید.
شرکت نفت و گاز پارس علاوه بر پارس جنوبی، مسئولیت توسعه میدان‌های دیگر مانند فرزاد، پارس شمالی، گلشن و فردوسی و... را به‌عهده دارد. آخرین وضع توسعه این میدان‌ها را می‌فرمایید؟
در فرزاد برنامه این است که با پتروپارس قرارداد امضا کنیم. اکنون نیز کارهای مقدماتی انجام شده و تا پایان سال قرارداد نهایی می‌شود.
در نظر داریم میدان پارس شمالی را که میدان غیرمشترکی است برای ادامه کار و جبران کمبود خوراک پالایشگاه‌های پارس جنوبی توسعه دهیم، زیرا بعد از گذشت چهار سال افت تولید از میدان پارس جنوبی اتفاق می‌افتد. از همین رو باید به فکر تأمین کمبود خوراک ۱۳ پالایشگاه باشیم.
علاوه بر پارس شمالی، میدان‌های کیش و گلشن و فردوسی نیز برای جبران کمبود خوراک پارس جنوبی در نظر گرفته شده تا هم‌زمان با کاهش تدریجی تولید از پارس جنوبی به مرور زمان تولید از این میدان‌ها را نیز آغاز کنیم، بنابراین در این میدان‌ها، تنها بخش دریا توسعه می‌یابد و گاز تولیدی به ۱۳ پالایشگاه پارس جنوبی ارسال می‌شود.
یکی دیگر از پروژه‌ها احداث و بهره‌برداری از بندر صادراتی تنبک است. به‌تازگی نیز خبرهایی از بهره‌برداری از آن در ماه‌های آینده به گوش می‌رسد، آخرین وضع این بندر چگونه است؟
بندر خدماتی و صادراتی تنبک دو بخش دارد. بخش اول مربوط به انبارش و صادرات گوگرد است که پیشرفت خوبی دارد و تا پایان سال انبارش گوگرد تولیدی از سایت ۲ پارس جنوبی را آغاز و برای صادرات اقدام می‌کنیم. بخش دوم مربوط به دو اسکله صادرات گاز مایع سرد (پروپان و بوتان-LPG) است که نخستین اسکله تا پایان دی وارد مدار می‌شود.
همچنین تا دی‌ماه امسال، خطوط انتقال گاز مایع از پالایشگاه فازهای ۱۹، ۱۳ و ۲۴-۲۲ نیز به این بندر تکمیل خواهد شد.
و به‌عنوان صحبت پایانی؟
در ۲۰ سال گذشته افراد زیادی برای پارس جنوبی زحمت کشیده‌اند و هر سه قوه حکومتی نیز کمک کرده‌اند. پارس جنوبی سرمایه ملی بوده که با همدلی دولت‌های مختلف توسعه یافته و از همین رو هیچ وقت شاهد توقف در روند پیشرفت آن نبوده‌ایم. البته در برخی مقاطع زمانی توسعه کُند شد، اما هیچ موقع متوقف نشد.
با روی کار آمدن دولت یازدهم و اولویت‌بندی‌های انجام‌شده، امر توسعه در پارس جنوبی جهش پیدا کرد و توانستیم توسعه پارس جنوبی را تمام کنیم.
اهمیت پارس جنوبی به حدی است که رئیس‌جمهوری با توجه به تأمین ۷۵ درصد گاز مصرفی کشور از این میدان مشترک و بالطبع نقش آن در ثبات امنیت انرژی کشور، توجه ویژه‌ای به آن داشته و به‌تازگی از کارکنان و افرادی که در مجموعه پارس جنوبی فعالیت می‌کنند، قدردانی داشتند.
تمامی کارکنان شرکت نفت و گاز پارس و پیمانکاران ذی‌ربط بدون هیچ‌گونه چشمداشتی کار را به نتیجه رسانده و تلاش خود را برای تأمین نیاز کشور به‌کار گرفته‌اند که باید از همت این ایثارگران قدردانی کرد.
