«حسن روحانی» رییس‌جمهوری روز گذشته نوید ورود شبکه ریلی از ایران به افغانستان را داد و گفت: ظرف یک ماه آینده با افتتاح راه‌آهن خواف به هرات برای نخستین بار راه آهن وارد افغانستان خواهد شد و خطوط ریلی دو کشور به یکدیگر وصل می‌شود.
پروژه خط راه‌آهن خواف- هرات، متصل کننده خواف در ایران به شهر هرات در غرب افغانستان است که طول این پروژه ریلی ۲۱۸ کیلومتر و از چهار قطعه تشکیل شده است.
سعید رسولی معاون وزیر راه و شهرسازی پیش تر به ایرنا گفته بود: خواف – هرات، ششمین مرز ریلی کشور با ظرفیت ١.٧میلیون تن ترانزیت بار از کشورهای حوزه cis (مستقل مشترک المنافع)، ترکیه و خلیج فارس است که اواخر آذرماه توسط دولت تدبیر و امید افتتاح می‌شود.
قطعات اول و دوم از ایستگاه خواف تا شمتیغ به طول ۷۶ کیلومتر در خاک ایران و قطعه سوم و چهارم از شمتیغ تا روزنک و از روزنک تا هرات هر کدام به طول ۶۳ کیلومتر داخل خاک افغانستان است. قطعه چهارم نیز از روزنک تا هرات قرار است توسط دولت افغانستان ساخته شود که هم اکنون دو بخش مربوط به داخل خاک ایران و نیمی از بخش ریل در داخل خاک افغانستان تکمیل شده است.
قطعه‌ای که ساخت آن به پایان رسیده و به بهره‌برداری می‌رسد، مسیر ریلی خواف تا روزنک است که ۷۶ کیلومتر این مسیر در خاک ایران و ۶۲ کیلومتر آن در خاک افغانستان است.
تعداد قطاری که در این مسیر ریلی به کار گرفته می‌شود، بستگی به تقاضای بار و مسافر دارد. قطعاً از روز اول افتتاح، امکان تخمین تقاضا وجود ندارد. اکنون با محوریت راه آهن، صاحبان کالا، بازرگانان و بازاریابان که مسئولیت جذب بار را دارند، در حال گفت‌وگو هستند تا برای بهره‌برداری از ظرفیت این مسیر ریلی، حداکثر استفاده بشود.
وضعیت شبکه ریلی در افغانستان
اهمیت این پروژه از آن روست که برای اولین بار مردم افغانستان صاحب مسیرریلی با ایران می شوند. اداره راه آهن افغانستان در سال ۱۳۹۱ با هدف مدیریت توسعه و بهره‌برداری از خطوط ریلی موجود و آتی کشور و به‌منظور بهبود رشد اقتصادی، حمایت از توسعه منطقه‌ای و ارتقای سیر مسافران افغان تأسیس شد.
راه آهن افغانستان به دنبال مسیر مطمئن و کارآمد منابع، کالا و مسافران در سراسر افغانستان از طریق توسعه خط‌مشی‌های پایدار و منسجم و ایجاد همکاری‌های بین‌المللی و منطقه‌ای است. و در این مسیر عضویت این کشور در اتحادیه بین‌المللی راه‌آهن‌ها یا به اختصار UIC در تاریخ ۱۲ سپتامبر ۲۰۱۳ میلادی به تصویب رسید و راه‌آهن افغانستان رسماً عضو این اتحادیه است.
پیش از آغاز طرح راه‌آهن ملی، طول کلی خطوط آهن احداث شده در افغانستان ۱۳۵ کیلومتر بوده که یک بخش آن در بلخ در سطح محدودی بهره‌برداری می‌شد هم چنین طرح راه‌آهن ملی افغانستان پیش‌بینی کرده است که بین سال‌های ۲۰۱۷ تا ۲۰۴۰ میلادی، ۷۵ درصد از ترافیک باری را به خود اختصاص دهد.
چشم‌انداز اتصال مسیر ریلی خواف- هرات به بندر چابهار
اتمام ساخت پروژه خواف – هرات و اتصال آن به بندر چابهار از طریق راه‌آهن سراسری به بندرچابهار، مسیر به صرفه و اقتصادی برای ترانزیت کالاهای افغانستان ایجاد خواهد شد و تحول شگرفی در حمل و نقل را رقم خواهد زد و سرعت و کاهش هزینه جابجایی کالاهای ترانزیتی را در پی خواهد داشت. پیش‌بینی می شود قیمت ترانزیت کالاها از این مسیر تا ۲۰ درصد ارزان تر از سایر شیوه‌های حمل و نقل باشد.
در افغانستان زمینه‌های قابل توجهی برای صادرات، واردات و ترانزیت کالاها وجود دارد. وجود منابع غنی از جمله وجود ۱۴۰۰ معدن و مواد معدنی و نفت و گاز به ارزش ۱۰۰۰ میلیارد دلار و فرصت‌های مناسب در زمینه کشاورزی که هم اکنون ۱۶ درصد تولید ناخالص این کشور تشکیل داده و زمینه اشتغال ۶۱ درصد از مردم این کشور را فراهم کرده، روی هم رفته فرصت‌های صادراتی ویژه‌ای را برای افغانستان از طریق بندر چابهار بوجود آورده است.
این کشور از طرف دیگر ۹۰ درصد مایحتاج و موارد مصرفی خود را از طریق واردات تأمین می‌کند و به همین خاطر جمهوری اسلامی ایران در سال ۲۰۱۸ چهارمین کشور مبدأ واردات افغانستان بوده که ارزش این کالاها معادل ۹۰۸ میلیون دلار است.
تاریخچه و یژگی‌های خط ریلی خواف- هرات
طرح موضوع خط آهن ایران به هرات در غرب افغانستان به دهه ۱۹۷۰ میلادی برمی‌گردد اما موانع متعدد مانع از اجرای آن شد. در اوایل دهه هشتاد در چارچوب مذاکرات طرفین و برخی اسناد مبادله شده، نظیر قانون موافقت‌نامه مسیرهای حمل‌ونقل بین‌المللی ایران، افغانستان، ازبکستان، مصوب سال ۱۳۸۲، همچنین برنامه کمک‌های جمهوری اسلامی ایران به بازسازی افغانستان در آن مقطع زمانی، این پروژه دوباره مطرح و در نهایت عملیات اجرایی آن پیرو تفاهم بین وزارت راه و ترابری با وزارت فوائد عامه افغانستان به‌عنوان یکی از پروژه‌های بزرگ با مسئولیت شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل‌ونقل کشور آغاز شد.
مسیر ریلی خواف - هرات باعث افزایش مبادلات تجاری بین دو کشور ایران و افغانستان می‌شود. این خط آهن، امکان حمل مقرون‌به‌صرفه و اقتصادی کالاهای سنگین و حجیم را از مبادی داخلی سراسر کشور همچنین از مبادی ورودی نظیر مرز با کشورهای همسایه به ویژه همسایگان شمالی و غربی، بنادر شمالی و جنوبی از جمله چابهار و شهیدرجایی به افغانستان و بالعکس، در چارچوب عملیات صادرات، واردات و ترانزیت از خاک کشورمان را فراهم می‌سازد.
وجود سنگ‌آهن هم در ایران و هم افغانستان و امکان صادرات و واردات آن، برنامه توسعه صادرات نفتی و غیرنفتی و تنوع‌بخشی به کالاهای صادراتی کشور به ویژه میوه و تره‌بار، موادغذایی، الیاف و منسوجات، کالاهای صنعتی و ساختمانی به افغانستان، موافقت‌نامه چابهار و امکان ترانزیت کالای هندی به ویژه گندم و شکر به مقصد افغانستان و ترانزیت کالای افغانستانی به ویژه مواد معدنی، خشکبار و میوه به مقصد هندوستان، ترانزیت کالا از مبدأ ترکیه و عراق به افغانستان و بالعکس، همچنین توسعه تبادلات تجاری کشورمان با کشورهای آسیای میانه از طریق ترانزیت کالا از سرزمین افغانستان، عوامل پیشران افزایش مبادلات تجاری دو کشور محسوب می‌شوند که باید به نحو مطلوبی از آن‌ها بهره‌برداری کرد.
رسیدن به این اهداف، مستلزم اجرای اقدامات مشترک نرم‌افزاری نظیر روان‌سازی، الکترونیکی و دیجیتالیزه کردن و مدرنیزه کردن فرآیندهای مرزی است که به موازات توسعه زیرساخت‌های اتصالی دو کشور در دستور کار بخش‌ها و دستگاه‌های ذی‌ربط، از جمله وزارت راه و شهرسازی قرار دارد.
ایرنا
