پیشرفت روزافزون فناوری‌های مخابراتی و بسترسازی مناسب آن برای انتقال سریع اطلاعات از یک سو و وابستگی شدید کلیه چهارچوب‌ها و مناسبات اجتماعی به اطلاعات از سوی دیگر، به وجود آورنده دوران نوینی در عرصه حیات اجتماعی شده است. ویژگی اصلی این جامعه، کوچک شدن جهان و تحقق دهکده جهانی و نیز گردش اطلاعات به منزله شریان اصلی حیات جامعه است.
این تحولات عرصه زندگی بشر و مناسبات آن را عمیقاً تحت تأثیر قرار داده است، به گونه‌ای که جوامع به جای اتکا بر سرمایه برای پیشرفت به دانش متکی شده‌اند. بدیهی است جهان آینده، جهانی کاملاً متفاوت با امروز است جهانی که مقدرات آن در دست انسان‌های توانمندی است که مناسبات و مختصات عصر اطلاعات را شناخته و براساس آن نهاد‌ها و روابط اجتماعی را طراحی کرده‌اند.
بر اساس اطلاعاتی که در اسفند ماه ۹۸ درباره شاخص توسعه فناوری اطلاعات ایران منتشر شد؛ ایران در توسعه فناوری اطلاعات در رده ۸۱ و در امنیت سایبری در جایگاه شصتم قرار گرفته است. جایگاه جهانی ایران از منظر شاخص‌های توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات ۸۱ و آمادگی امنیت سایبری رتبه ۶۰ است که توسط اتحادیه جهانی مخابرات اعلام شد.
توسعه مبتنی بر فناوری اطلاعات یکی از مهمترین اهداف نظام آموزشی کشور برای شکوفاسازی استعداد‌ها و خلاقیت‌های دانش پژوهان در جهت تربیت نیروی مستعدی است که بتوانند در آینده سکانداری کشتی حرکت جامعه را برعهده بگیرند. فناوری اطلاعات در کشور ما همواره در حال رشد و توسعه بوده تا استعداد‌ها در نظام آموزشی از مسیر‌های سنتی تغییر مسیر داده و به سمت و سوی جدیدی سوق پیدا کند. یکی از اقدامات جدید در جهت توسعه فناوری اطلاعات راه اندازی مرکز داده مادر شبکه ملی اطلاعات است، اما هدف از راه اندازی این شبکه چیست و چه مزایایی از راه اندازی آن نصیب اعضای جامعه می‌شود که در ادامه این گزارش به پاره‌ای از آن اشاره شده است؛
الزامات توسعه خدمات پایه کاربردی شبکه ملی اطلاعات
در حالی که با گذشت بیش از ۱۰ سال از زمانی که مفهوم شبکه ملی اطلاعات برای اولین بار مطرح شد، مهمترین خدمات از پیام‌رسان تا موتور جست‌وجو هنوز تامین نشده، مقرر شده است خدمات پایه کاربردی شبکه ملی اطلاعات تا دو سال دیگر به‌طور کامل تأمین شود.
طرح شبکه ملی اطلاعات در کشور از اواخر سال ۱۳۸۴ مطرح و مهمترین دلیل پیاده‌سازی این شبکه در آن سال کاهش وابستگی به شبکه جهانی اینترنت اعلام شد، اما اساس شبکه ملی از سال ۱۳۹۲ در شورای عالی فضای مجازی بازتعریف شد. در سند تصویب‌شده در سال ۱۳۹۵ آمده که شبکه ملی اطلاعات به عنوان زیرساخت ارتباطی کل فضای مجازی کشور باشد.
در آن زمان مرکز داده (میزبانی و ذخیره‌سازی)، خدمات نام و نشان‌گذاری، جویشگر، رایانامه، پیام‌رسان‌های ارتباطی، هاب پیام و مراکز تبادل اطلاعات و نیز اکثر خدمات رایانش ابری، از مهمترین خدمات با کیفیت شبکه ملی اطلاعات اعلام شدند که بخش غیر قابل اجتناب از خدمات پایه کاربردی شبکه ملی اطلاعات هستند. پس از مدتی انتقاد‌ها به پیشرفت زیر ساخت شبکه ملی اطلاعات شروع شد و وزارت ارتباطات مدعی بود که شبکه ملی اطلاعات در سه لایه زیرساخت، خدمات و محتوا تعریف شده که تکلیف وزارت ارتباطات در تکمیل لایه زیرساخت است. به همین جهت و در راستای تحقق بخشیدن به این رسالت وزارت ارتباطات اقدام به راه اندازی مرکز داده مادر شبکه ملی اطلاعات کرده است.
مرکز داده مادر شبکه ملی اطلاعات
این مرکز در فاز نخست، با تعداد ۱۰۰ رک و با استعداد ۵۰۰ سرور در بخش خدمات پیام‌رسان و حدود ۵۰۰ سرور در حوزه خدمات موتور‌های جست‌وجو آماده بهره‌برداری است.
به اعتقاد حمید فتاحی، مدیرعامل شرکت ارتباطات زیرساخت، یکی از موضوعات مهمی که در سند معماری و طرح کلان شبکه ملی اطلاعات به آن توجه شده است موضوع مهم خدمات پایه کاربردی است که در سطح گسترده و عمومی مورد استفاده کاربران قرار می‌گیرد.
فتاحی افزود: برای حمایت‌ها جهت ایجاد و راه‌اندازی خدمات پایه کاربردی موضوع حائز اهمیت، فراهم کردن زیرساخت‌های موردنیاز این حوزه است تا بخش خصوصی بتواند با استفاده از آن، خدمات مناسب، باکیفیت و ارزان‌تری را نسبت به نمونه‌های مشابه به کاربران ارائه کند. امیدواریم با زیرساختی که در مرکز داده فراهم می‌شود حوزه‌های فعال در بخش خدمات پایه شبکه ملی اطلاعات بتوانند، خدمات خوبی را به کاربران ارائه کنند.
مدیر عامل شرکت ارتباطات زیرساخت درباره حوزه‌های پایه‌ای که از مرکز داده مادر خدمات دریافت خواهند کرد، گفت: عمده این خدمات پایه که تعریف مشخصی در سند معماری و طرح کلان شبکه ملی اطلاعات مصوب شورای عالی فضای مجازی دارد، عبارتند از موضوع موتور‌های جستجوگر، پیام‌رسان‌ها، بحث رایانامه و همچنین سایر خدمات که جزء ضروریات و اولویت‌های خدمات کاربردی در شبکه ملی اطلاعات است.
مدیرعامل شرکت ارتباطات زیرساخت با بیان اینکه مرکز داده مادر می‌تواند ظرفیت مناسبی برای ایجاد اشتغال و فعال‌سازی بخش خصوصی فراهم کند، گفت: استارت‌آپ‌هایی که در حوزه خدمات پایه حرفی برای گفتن داشته باشند و بتوانند به ایجاد اشتغال کمک کنند و اقتصاد دیجیتال را رونق ببخشند حتماً در این فضا پذیرا و میزبان آن‌ها خواهیم بود، البته همان‌طور که اشاره شده این مرکز اقدام به ارائه حمایت‌های زیرساختی خواهد کرد و البته حمایت حتماً نمی‌تواند تا همیشه ادامه پیدا کند و استارت‌آپ‌ها، پس از شکل‌گیری مدل‌های اقتصادی خدمات پایه، باید بتوانند در این حوزه از خدمات بخش خصوصی استفاده کنند.
مرکز تبادل داده ترافیکی
در کنار مرکز داده مادر، یکی از نقاط مراکز تبادل داده ترافیکی شبکه ملی اطلاعات یا همان نقاط IXP با ظرفیت یک ترابیت بر ثانیه طراحی شده که کمک می‌کند محتوا در محل تولید، به شبکه توزیع اتصال پیدا کند.
این اتفاق گام مؤثری در بهبود کیفیت خدمات پایه شبکه ملی اطلاعات خواهد بود که اصلاً از اصول طراحی و ملزومات قیدشده در سند معماری و طرح کلان شبکه ملی اطلاعات بوده است که یک نقطه تبادل داده ترافیکی هم در کنار مرکز داده وجود داشته باشد؛ این دو در کنار هم می‌تواند کیفیت و پایداری ارتباطات در حوزه خدمات پایه را به شکل مؤثری افزایش دهد.
زیر ساخت یا محتوا، کدام یک مهمتر است؟
پس از اینکه وزارت ارتباطات، معماری شبکه ملی را به شورای عالی فضای مجازی ارائه کرد و اعلام شد این شورا با برگزاری کارگروه‌هایی در حال بررسی این معماری است، در آخرین جلسه شورای عالی فضای مجازی، اعلام شد که اهداف شبکه ملی اطلاعات تا سال ۱۴۰۴ به تصویب رسیده است و مقرر شده خدمات پایه کاربردی داخلی تا سال ۱۴۰۰ به‌طور کامل تأمین شود.
اگرچه مسئولان ارتباطی یکی از مهمترین حلقه‌های مفقوده شبکه ملی اطلاعات را محتوایی می‌دانند که باید بر بستر شبکه ملی قرار بگیرد، اما شورای عالی فضای مجازی یکی از مهمترین دلایل عدم تحقق شبکه ملی اطلاعات را استفاده حداکثری جامعه از خدمات کاربردی از جمله پیام‌رسان خارجی می‌داند. وزارت ارتباطات با راه اندازی این شبکه‌ها در صدد است زیر ساخت لازم برای تحقق شبکه ملی اطلاعات در کشور را فراهم کرده و به آن جامه عمل بپوشاند.
باشگاه خبرنگاران جوان
