صنعت گاز کشور آخرین بهار سده ۱۳۰۰ را پرفراز و نشیب آغاز کرد؛ شیوع ویروس کرونا، وقوع سیل در استان‌های جنوبی کشور و انفجار در مسیر خط لوله صادرات گاز ایران به ترکیه از جمله چالش‌هایی بود که شرکت ملی گاز ایران از ابتدای امسال و در تعطیلات نوروز با آنها روبه‌رو شد، هرچند سیل روز یکشنبه (سوم فروردین‌ماه) در منطقه عسلویه آسیبی به شبکه گازرسانی، خطوط لوله و ابنیه فنی وارد نکرد، اما مسئله توقف صادرات گاز ایران به ترکیه به موضوعی خبرساز در ماه‌های بعد تبدیل شد.
اقدام‌ها و تمهیدهای شرکت ملی گاز ایران برای مقابله با شیوع ویروس کرونا نیز از همان روزهای آغازین شیوع ویروس کووید- ۱۹ در کشور، همسو با دستورعمل‌های کارگروه «پیشگیری و مقابله با ویروس کرونای جدید» وزارت نفت با محور سازمان بهداشت و درمان صنعت نفت پیگیری شد و نتوانست مانعی در برابر خدمت‌رسانی و توسعه در صنعت گاز کشور باشد. تا جایی که سخنگوی شرکت ملی گاز ایران در روزهای پایانی بهار امسال از افزایش تولید روزانه گاز طبیعی نسبت به زمان مشابه سال گذشته خبر داد.
به گفته محمد عسگری، میانگین تولید روزانه گاز طبیعی در پالایشگاه‌های کشور به ۶۷۴ میلیون مترمکعب رسید که در مقایسه با دوره مشابه سال ۹۸، ۲۴ میلیون مترمکعب افزایش داشته است.
آنچه در ادامه می‌خوانید مروری بر اقدام‌ها، دستاوردها و تحولات صنعت گاز در بهار ۱۳۹۹ است.
آنچه بر صادرات گاز ایران به ترکیه گذشت
۱۲ فروردین‌ماه بود که واردات گاز ترکیه از ایران به‌دلیل بمب‌گذاری خط لوله در خاک ترکیه توسط عوامل خرابکار متوقف شد. این حادثه در مرز بازرگان و در خاک ترکیه رخ داد و اعلام شد این کشور مسئول انجام تعمیرات و جبران آسیب‌هاست. هرچند طبق توضیحات شرکت ملی گاز ایران موضوع انفجار در خط لوله صادراتی گاز ایران به ترکیه مسبوق به سابقه بوده است، به صورتی که از سال ۲۰۰۲ تا ۲۰۲۰ میلادی در مجموع تاکنون ۳۶ بار این خط لوله هدف عملیات خرابکارانه قرار گرفته، اما منتقدان دولت با طولانی شدن از سرگیری صادرات گاز ایران به ترکیه و تعلل این کشور در انجام تعیمرات، اما و اگرهایی مطرح کردند.
به همین دلیل بود که مهدی جمشیدی‌دانا، مدیر پیشین دیسپچینگ شرکت ملی گاز در توضیحاتی دلیل این تعلل را گرم شدن هوا و کاهش مصرف گاز توسط ترکیه و همچنین محدودیت‌های ناشی از ویروس کرونا دانست. او در عین حال توضیح داد که ترکیه در موضوع حادثه خط لوله صادراتی گاز ایران به این کشور و عدم ترمیم آن اعلام فورس ماژور کرده، اما ایران کتبی به این کشور اعلام کرد شرایط فورس‌ماژور را قبول نمی‌کند و طی چند مکاتبه اعلام شد ایران آماده است هشت روزه این خط لوله را با امکاناتی که دارد تعمیر کند.
جمشیدی‌دانا همچنین درباره ابراز برخی نگرانی‌ها از این موضوع تأکید کرد: ترکیه در همه این سال‌ها بسیار حرفه‌ای عمل کرده و همواره بر مفاد قرارداد پایبند بوده است. از سویی آنها رابطه دوستانه و حسن همجواری با ایران را در نظر دارند و به این راحتی از این منبع انرژی که در اختیارشان قرار گرفته، نمی‌گذرند.
اهمیت موضوع اما پای وزارت خارجه را نیز به میان آورد و محمدجواد ظریف هم شخصاً پیگیر موضوع شد. او که هفته گذشته (۲۶ خردادماه) در راس هیئتی به ترکیه سفر کرده بود، در دیدار با همتای ترکیه‌ای خود بر ضرورت تعمیر بخش آسیب‌دیده خط لوله صادرات گاز ایران به ترکیه و ازسرگیری صادرات گاز تأکید کرد.
حرکت پرشتاب گازرسانی در سال ۹۹
شاید به تصور برخی، روند گازرسانی به شهرها و روستاهای کشور باید به دلیل شیوع ویروس کرونا و اعمال تحریم‌های ظالمانه توسط آمریکا کند می‌شد، اما کارکنان صنعت گاز ثابت کردند مانعی در راه توسعه و پیشرفت وجود ندارد، تا جایی که در سه ماهه ابتدایی امسال آمار قابل توجهی از میزان گازرسانی در کشور منتشر شده است.
کلید خوردن بزرگ‌ترین پروژه گازرسانی در استان یزد، گازرسانی به ۲۲۴ روستا و ۶۷۰ واحد صنعتی در خراسان رضوی، طراحی خط انتقال لوله گاز غرب کرج به طول ۶۴ کیلومتر، بهره‌برداری پروژه گازرسانی به مرکز انتقال نفت شهید سیفی (آسار)، صرفه‌جویی ۲۳ میلیون لیتر سوخت مایع با گازرسانی به واحدهای تولیدی و صنعتی در استان سمنان، تحقق ۱۰۷ درصدی برنامه نصب انشعاب گازی در استان گلستان و نصب بیش از هزار و ۳۰۰ انشعاب گاز در اردیبهشت‌ماه در این استان، اجرای بیش از ۴۰ کیلومتر شبکه گاز در استان یزد از ابتدای امسال تاکنون و پوشش ۱۰۰ درصدی شهرستان ابرکوه به‌عنوان یکی از مراکز بزرگ پرورش دام و طیور و کشت گلخانه‌ای در استان یزد فقط بخشی از اقدام‌های انجام شده در این مسیر است.
از دیگر موارد قابل توجه در این زمینه می‌توان به بهره‌مندی بیش از ۹۸ درصدی مردم استان مرکزی از گاز طبیعی، راه‌اندازی ایستگاه CGS واشیان شهر پلدختر با هدف تأمین جریان گاز ایمن و پایدار در استان لرستان، اجرای طرح‌های گازرسانی به ۲۲۶ روستای خوزستان، تداوم اجرای پروژه خط لوله انتقال گاز به جزیره کیش به طول ۹۴ کیلومتر در بخش خشکی، تزریق گاز به پتروشیمی سیراف انرژی، جذب هزار و ۹۲۰ مصرف‌کننده گاز طبیعی در آذربایجان غربی از ابتدای امسال تاکنون و تزریق گاز به سه شهرک صنعتی در شهرستان‌های قشم، بستک، پارسیان در استان هرمزگان اشاره کرد.
هرچند برخی منتقدان سعی در سیاه‌نمایی خدمات انجام‌شده و در حال انجام دارند، اما باید توضیح داد که گازرسانی به بیش از ۵۰ روستای استان زنجان نیز ادامه دارد. دلیل اینکه عملیات گازرسانی به برخی روستاهای این استان هنوز آغاز نشده این است که این روستاها در مناطق سخت‌گذر قرار دارند و هزینه گازرسانی به آنها به ازای هر نفر ۲۵ تا ۳۰ میلیون برآورد شده است، درحالی که طبق قانون باید برای انشعاب گاز به ازای هر نفر ۱۰ تا ۱۲ میلیون تومان هزینه شود، بنابراین گازرسانی به این مناطق از نظر قانونی امکان‌پذیر نیست و تعلل و کوتاهی صورت نگرفته است.
پروژه‌های گازرسانی به استان سیستان و بلوچستان به طول هزار و ۱۱۷ کیلومتر نیز در حال اجراست که بزرگ‌ترین پروژه گازرسانی کنونی کشور محسوب می‌شود و به گفته مدیرعامل شرکت مهندسی و توسعه گاز، اجرای خطوط انتقال گاز سیستان و بلوچستان، یکی از زیرساخت‌های اساسی برای انتقال گاز در کشور به‌شمار می‌رود.
براساس برنامه‌های تعریف‌شده از سوی شرکت ملی گاز ایران، خط انتقال گاز زاهدان - دوراهی دشتک - زابل، به طول ۲۱۸ کیلومتر، خط انتقال گاز ایرانشهر - چابهار - کنارک به طول ۳۲۶ کیلومتر، خط انتقال گاز ایرانشهر - پالیزان - خاش به طول ۱۴۶ کیلومتر و خط انتقال خاش - میرجاوه به طول ۱۰۹ کیلومتر از مهم‌ترین پروژه‌های عملیاتی گازرسانی در استان سیستان و بلوچستان هستند.
مدیرعامل شرکت گاز استان سیستان و بلوچستان در همین زمینه از برداشتن گام‌های پایانی برای تکمیل پروژه گازرسانی به شهر زاهدان در سال ۹۹ خبر داده است. به گفته او، از ابتدای امسال تاکنون ۸۰ کیلومتر شبکه‌گذاری گاز در زاهدان، ۴۰ کیلومتر در دلگان، ۲۰ کیلومتر در زابل و ۵ کیلومتر در بزمان انجام شده است و مجموع شبکه‌گذاری انجام شده در کل استان از ابتدای سال تاکنون به ۲۰۰ کیلومتر رسیده که به جذب بیش از ۵۲ هزار مشترک جدید گاز طبیعی انجامیده است.
پالایشگاه‌های گاز در مسیر پیشرفت و خودکفایی
پالایشگاه‌های کشور نیز همچون گذشته مسیری رو به پیشرفت و توسعه را طی می‌کنند؛ از افزایش ۱۰ درصدی گاز شیرین تزریق‌شده به خطوط سراسری تا افزایش ۳۰ درصدی اتان تحویلی به مجتمع‌های پتروشیمی جم، کاویان و مروارید در دو ماه نخست سال ۹۹ نسبت به دوره مشابه پارسال توسط مجتمع گاز پارس جنوبی که فقط بخشی از درخشش پالایشگاه‌های کشور در سال ۹۹ است.
نکته مورد توجه درباره عملکرد پالایشگاه‌های گاز کشور، اهتمام ویژه آنها در حفظ و صیانت از محیط زیست در راستای مسئولیت‌های اجتماعی است. به همین دلیل از ابتدای سال اقدام‌هایی همچون افزایش کیفیت و ارزش گاز مایع (ال‌پی‌جی) در پالایشگاه سوم مجتمع پارس جنوبی، کاهش حداقلی گازهای ارسالی به مشعل در پالایشگاه شهید هاشمی‌نژاد، بهره‌برداری از نیروگاه خورشیدی شرکت پالایش گاز فجرجم با توان ۳۰ کیلووات، کاهش میزان فلرینگ نرمال به میزان ۱۶ درصد در پالایشگاه دوم پارس جنوبی و... انجام شده است.
افزایش ۱۸ درصدی گاز تزریقی به خط سراسری در فروردین‌ماه امسال نسبت به مدت مشابه سال ۹۸ در شرکت پالایش گاز ایلام، افزایش محصول بوتان تولیدی پالایشگاه هفتم مجتمع گاز پارس جنوبی و افزایش ظرفیت تولید در این پالایشگاه از جمله موضوعات مورد توجه دیگر در بهار امسال بوده است.
از دیگر رخدادهای پالایشگاه‌های کشور آغاز برنامه تعمیرات اساسی آنها از ۱۵ اردیبهشت‌ماه است. این برنامه با تعمیرات پالایشگاه‌های اول و نهم آغاز و تا قبل از پایان مهرماه تکمیل می‌شود و این تعمیرات در راستای تولید حداکثری و پایدار مجتمع به‌یژه در فصول سرد سال است.
تاکنون تعمیرات اساسی پالایشگاه اول و نهم مجتمع گاز پارس جنوبی به پایان رسیده است.
تداوم عملیات‌های تعمیراتی توسط شرکت انتقال گاز
شرکت انتقال گاز ایران همچون دیگر بخش‌های صنعت گاز امسال را پر کار و آماده آغاز کرد. عملیات تعمیرات در خطوط لوله و ایستگاه‌های انتقال گاز با وجود شیوع ویروس کرونا پیش از سال ۹۹ آغاز شده بود، زیرا این عملیات‌ها باید پیش از آغاز فصل سرما به پایان برسند. البته همه اقدام‌ها با رعایت کامل پروتکل‌های بهداشتی انجام شده است.
تاکنون عملیات‌هایی همچون بهره‌برداری از ایستگاه کنترل فشار ارتباطی خط چهارم سراسری به خط آباده - صفاشهر در منطقه ۵ عملیات انتقال گاز، انجام نخستین پیگرانی هوشمند خط لوله هفتم سراسری به طول ۲۳۱ کیلومتر، تعمیر خط سوزا در جزیره قشم طی ۷۲ ساعت و تعمیر خط لوله انتقال گاز سرخون - توانیر در منطقه ۶ عملیات انتقال گاز، اجرای هم‌زمان هشت پروژه تأسیسات تقویت فشار خطوط گاز، اتمام قطعه نخست پروژه خط لوله بیدبلند – اهواز، پیگرانی تمیزکننده خط لوله ششم سراسری به طول ۱۹۶ کیلومتر در منطقه ۱۰ عملیات انتقال گاز و... در مجموعه شرکت انتقال گاز انجام شده است.
اقدام‌های پیشگیرانه صنعت گاز برای مقابله با کرونا
مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران با تشکیل نشست‌های کمیته سلامت در چند نوبت شرایط کارکنان و نحوه خدمت‌رسانی به مردم با وجود شیوع ویروس کرونا را مورد بررسی قرار داد. حسن منتظرتربتی در همین رابطه اعلام کرد که با وجود شرایط سخت کارکنان صنعت گاز به واسطه شیوع کرونا در کشور، بحث تاب‌آوری و پایداری تولید و توزیع و انتقال گاز، همچنان ادامه دارد و مناطق عملیاتی صنعت گاز برای پاسخگویی به نیازهای کشور از آمادگی لازم برخوردار هستند.
ساخت تعدادی دستگاه اکسیژن‌ساز و تب‌سنج توسط مهندسان مجتمع گاز پارس جنوبی، مراجعه نکردن کنتورخوان‌های شرکت گاز به منازل مردم، فرصت سه ماهه برای پرداخت گازبها، استفاده از دستگاه‌های تب‌سنج در ورودی ساختماهای اداری، تهیه امکانات لازم به‌منظور مقابله با کرونا برای کارکنان، اجرای عملیات گازرسانی به نقاهتگاه‌های بیماران کرونایی، برگزاری رزمایش دفاع بیولوژیک، راه‌اندازی سامانه آموزش آنلاین و سامانه ارتباطات ویدئویی و... تنها بخشی از اقدام‌های شرکت ملی گاز ایران و شرکت‌های تابع برای مقابله با کرونا بوده که همسو با مسئولیت‌های اجتماعی و خدمت‌رسانی بهتر انجام شده است و ادامه دارد.
مدیرعامل مجتمع گاز پارس جنوبی نیز در نشستی با حضور اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس جمهور اعلام کرد که با اقدام‌های پیشگیرانه و مقابله‌ای، ویروس کرونا در این منطقه عملیاتی شیوع پیدا نکرد. از سویی مسئولان پالایشگاه‌های کشور هم در برهه‌های مختلف تأکید کردند که کرونا وقفه‌ای در روند تولید پالایشگاه‌ها نداشته است و تولید گاز و سایر فرآورده‌های نفتی با جدیت دنبال می‌شود.
در همین حال، مدیران عامل شرکت‌های گاز برخی استان‌های سردسیر همچون کردستان از افزایش مصرف گاز در اردیبهشت‌ماه در مقایسه با دوره مشابه پارسال خبر دادند و دلیل آن را شیوع ویروس کرونا دانستند. مدیر وقت دیسپچینگ شرکت ملی گاز ایران نیز در همین راستا از افزایش مصرف گاز طبیعی در فروردین‌ماه امسال در مقایسه با دوره مشابه پارسال خبر داده بود.
موج انتصاب‌ها در برج گاز
حسن منتظرتربتی، مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران در احکامی جداگانه سرپرست شرکت انتقال گاز، سرپرست مدیریت دیسپچینگ ملی گاز ایران و سرپرست شرکت گاز استان تهران را منصوب کرد.
بر این اساس، مهدی جمشیدی‌دانا به عنوان سرپرست شرکت انتقال گاز، محمدرضا جولایی به‌عنوان سرپرست مدیریت دیسپچینگ ملی گاز ایران و سعید توکلی به عنوان سرپرست شرکت گاز استان تهران منصوب شدند.
معاون وزیر نفت در امور گاز همچنین در حکمی، سیدمحمد سراجی را به‌عنوان مدیر فناوری اطلاعات و ارتباطات شرکت ملی گاز ایران منصوب کرد.
مدیر گازرسانی شرکت ملی گاز ایران نیز در حکمی، حسن افتخاری را به‌عنوان مدیرعامل و رئیس هیئت مدیره شرکت گاز استان خراسان رضوی منصوب کرد.
