شاخص کل بورس روز سه‌شنبه اولین افت جدی خود را در سال ۹۹ تجربه کرد. تلاش برای ذخیره سود پس از رشد ۱۰۴ درصدی شاخص از ابتدای سال و همزمان با آن التهاب بازارهای موازی را می‌توان از مهم‌ترین دلایل افزایش عرضه سهام برشمرد. البته به‌دنبال افت قیمت‌ها، خریداران نیز پرقدرت وارد شدند تا رکورد ارزش معاملات خرد به حدود ۲۰ هزار میلیارد تومان برسد. در عین حال دیروز شاهد تغییر زمین بازیگران بورسی و بازگشت حقوقی‌ها پس از ۳۶ روز غیبت در سمت خرید سهام بودیم.
فشار عرضه‌ای که شمه‌ای از آن در معاملات روز دوشنبه مشاهده شده بود، دیروز گریبان قریب به اتفاق سهام را گرفت و پس از ثبت رشد بیش از 104 درصدی شاخص کل بورس از ابتدای سال جدید تا پایان معاملات روز دوشنبه، این نماگر سرخ‌پوش شد. از این رو روز گذشته دماسنج تالار شیشه‌ای با افت بیش از 26 هزار واحدی که بیشترین درصد کاهش از 24 اسفند 98 بود، تا کانال یک میلیون و 21 هزار واحدی عقب‌نشینی کرد. بورس‌بازان در حالی شاهد معاملاتی منفی در روز گذشته بودند که در دو ماه اخیر با رشد بی‌وقفه سهام خود مواجه شده و رشدهای دو برابری و بیشتر از آن را کسب کرده بودند. از این رو فروش سهام به انگیزه شناسایی سود امری طبیعی قلمداد می‌شود. البته روز سه‌شنبه برای برخی از معامله‌گران فرصت خرید سهامی بود که روزهای گذشته در صف‌های طولانی تقاضا مجال خرید نمی‌دادند. با این حال سهامدارانی هم بودند که هراسان شدند و خروج از بازار را در اولویت خود قرار دادند. همین تقابل میان عرضه و تقاضا سبب شد تا ارزش خرد معاملات بورس تهران از 19هزار و 500 میلیارد تومان فراتر رود و رکوردی جدید در کارنامه تاریخی بورس تهران ثبت شود.
اولین اصلاح جدی سهام بعد از دو ماه
بعد از نزدیک به دو ماه، اولین اصلاح جدی شاخص سهام را شاهد بودیم. طی دو هفته اخیر نیز فروشندگان دست به ماشه‌ای دیده می‌شدند که در تقاضای بالا برای خرید سهام توان خودنمایی نداشتند. از این رو بعد از ریزموج‌های اصلاحی طی روزهای گذشته سرانجام دست به دست دادن چند فاکتور، قریب به اتفاق سهام را تحت فشار قرار داد و حتی به تازه‌واردهای بازار نیز رحم نکرد. در این میان دلایل و البته بهانه‌های مختلفی برای معاملات روز سه‌شنبه بورس تهران مطرح می‌شود. از بازگشایی غول خودرویی سایپا گرفته تا دلایل تکنیکال که البته نظر مشترکی درخصوص آن دیده نمی‌شود. با این حال آنچه مشخص است وجود معامله‌گران تازه‌وارد و البته شناسایی سود بعد از صعود بیش از 100 درصدی شاخص کل از ابتدای سال 99 را می‌توان از دلایل اصلی روند دیروز بورس تهران ارزیابی کرد.
موج بازگشایی غول‌های خودرویی از یکشنبه
دو ماهی بود که بورس تهران در غیاب نمادهای بزرگ خودروساز به معاملات روزانه خود ادامه می‌داد. در این راستا دو خودروساز بزرگ یعنی سایپا و ایران‌خودرو از اواخر سال 98 به سبب برگزاری مجمع عمومی فوق‌العاده برای تصویب افزایش سرمایه متوقف شدند. شرکت گسترش سرمایه‌گذاری ایران‌خودرو نیز دیگر زیرمجموعه گروه خودرو و ساخت قطعات بود که تقریبا برای همین مدت متوقف بود و اوایل اردیبهشت‌ماه بازگشایی شد. بازگشایی پرحاشیه‌ای که در نهایت با رشد قیمت بیش از 100 درصدی قیمت سهام این بنگاه اقتصادی در روز بازگشایی همراه شد. سایپا نیز پس از یک بار ابطال معاملات، سرانجام روز دوشنبه به گردونه معاملات بازگشت و با تکرار بازگشایی «خگستر» بیش از 100 درصد رشد قیمت را تجربه کرد. در این میان برخی از تحلیلگران بازار بازگشت «خساپا» را دلیلی بر افزایش عرضه سهام طی معاملات روز گذشته عنوان می‌کنند و معتقدند این بازگشایی در کنار ثبت افزایش سرمایه شرکت ایران خودرو و بازگشت قریب‌الوقوع این نماد بر روی تابلو سبب فشار عرضه در سایر سهم‌ها به انگیزه تامین نقدینگی و خرید در نماد غول‌های خودرویی شده است. با این حال به‌نظر می‌رسد باید به‌دنبال دلایل دیگری هم برای اصلاح دیروز شاخص سهام گشت.
صف‌نشینی آماتورها از خرید به فروش
یکی از ویژگی‌های معاملات بورس تهران در شرایط فعلی ورود فزاینده سهامداران آماتور، بی‌تجربه و ناآشنا به بازار است که به علت محدودیت‌های معاملاتی نظیر دامنه نوسان قیمت به تشدید موج‌های هیجانی انجامیده است. سرمایه‌گذارانی که طی همین ماه‌های اخیر با احساس جاماندگی از روند صعودی بازار، سهامدار شده‌اند و با هر جرقه‌ای جایگاه خود در صف خرید و فروش را تغییر می‌دهند. یک روز در صف خرید می‌نشینند تا شاید اقبال به آنها روی آورده و سهام شرکت موردنظر را به پرتفوی خود بیفزایند و یک روز دیگر با ترس و دلهره ماشه فروش را می‌چکانند. در واقع این طیف از فعالان سهام تنها با نگاه به رفتار گروهی در این روزها طی طریق می‌کنند و به دیگر مسائل پیرامونی بازار چه بنیادی و چه تکنیکال توجه چندانی ندارند.
تهدیدی برای نقدشوندگی بازار
ضعف هسته معاملاتی سال‌هاست معامله‌گران بازار سهام را کلافه کرده است. طی یک‌سال اخیر با افزایش حجم ورود نقدینگی به بازار و افزایش محسوس ارزش معاملات خرد سهام، این معضل جدی‌تر شده و دیگر انجام معامله در ساعات معمول معاملات به امری غیرممکن بدل شده است. این مهم در سایه انفعال مقام سیاست‌گذار برای حل مشکل اصلی، معاملات را چند شقه کرده است. ساعت اصلی معاملات یعنی 9 صبح تا 12:30 ظهر سهامی که مشکل خاصی ندارند و روند معمول خود را طی می‌کنند معامله می‌شوند. در فاز دوم نوبت به سهام تازه‌وارد بازار می‌رسد که مبادا به سبب افزایش هیجان معامله‌گران سامانه را درگیر خود کند. از این رو دادوستد سهم‌های عرضه اولیه به بعد از ساعت رسمی بازار سهام یعنی 12:30 دقیقه موکول شده و عموما تا ساعت 13:30 ادامه پیدا می‌کند. فاز سوم به مثابه وقت اضافه به سهامی اختصاص پیدا می‌کند که از نظر ناظر بازار شرایط نرمالی ندارد. در دو روز معاملاتی اخیر «سایپا» وارد فاز سوم بازار شد و به تنهایی مورد دادوستد قرار گرفت. از این رو معاملات سه‌پرده‌ای و ناهمزمانی معاملات کل بازار عملا بازار را چند شقه کرده است. به بیان دیگر، اختلاف زمانی انجام معاملات نقدشوندگی که مهم‌ترین مزیت بورس به‌شمار می‌رود را کاهش داده است.
التهاب در بازارهای موازی
التهاب در بازارهای موازی نیز مزید بر علت شده تا شاهد افزایش فشار عرضه در کلیت بازار سهام باشیم. سکه و ارز از ابتدای هفته تا روز گذشته به ترتیب با افزایش 8 و 5 درصدی قیمت همراه شده‌اند. دلار دیروز جدی‌ترین رشد روزانه از 11 اسفند را تجربه کرد و به نرخ 17هزار و 130 تومان رسید. در بازار آزاد خودرو در حالی که قیمت پراید به‌عنوان شاخصی از قیمت در این بازار تا 90 میلیون تومان هم گزارش شده، شورای رقابت دوشنبه قیمت رسمی این خودرو را کمتر از نصف قیمت بازار آزاد تعیین کرده است. موضوعی که شاید یکی از دلایل مهم برکناری وزیر صمت و ارجاع مجدد قیمت‌گذاری خودرو به شورای رقابت بود. خبرهایی که پس از حدود دو ماه آرامش روانی بورس‌بازان را بر هم زد و موجی از فشار فروش را در کل بازار سهام ایجاد کرد. در واقع، تصویر مثبتی که فعالان سهام نسبت به سیاست‌گذار در کنترل نقدینگی و مدیریت نرخ‌ها در بازارهای دارایی داشتند در دو روز اخیر تغییر کرد و نگرانی جای آن را گرفت. با این حال، سیر ورود آحاد مردم به بورس و افزایش مستمر تقاضا که رکورد جدیدی را طی روز گذشته برای ارزش معاملات در پی داشت، سبب شده تا بسیاری اصلاح قیمت‌ها را لازم اما موقتی بدانند.
خودنمایی حقوقی‌ها یا خروج حقیقی‌ها؟
دیروز همزمان با اصلاح 5/ 2 درصدی شاخص سهام، پس از 36 روز غلبه سهامداران خرد در سمت خرید سهام، خالص تغییر مالکیت سهام به سمت بازیگران حقوقی تغییر جهت داد. از این رو در این مسیر روز سه‌شنبه هر چند خالص حجم تغییر مالکیت‌ها به میزان یک میلیارد و 61 میلیون سهم در مسیر حقوقی به حقیقی بود اما خرید مثبت حقوقی‌ها در سهام گران‌قیمت بازار سبب شد تا ارزش خالص تغییر مالکیت این روز بورس تهران به میزان 256 میلیارد تومان به سمت معامله‌گران عمده ثبت شود. در میان 38 صنعت فعال بورسی نیز دیروز بیشترین خالص خرید بازیگران حقوقی در سهام زیرمجموعه گروه محصولات شیمیایی رقم خورد. به این ترتیب دیروز 295 میلیارد و 300 میلیون تومان از سبد سهام معامله‌گران خرد به پرتفوی حقوقی‌ها افزوده شد. پس از آن نیز فلزی‌ها شاهد خالص تغییر مالکیت 67 میلیارد و 600 میلیون تومانی در مسیر حقیقی به حقوقی بودند. دارویی‌ها نیز دیروز مورد توجه معامله‌گران عمده بازار قرار گرفتند و خالص خرید 56 میلیارد تومانی را رقم زدند. در میان شرکت‌های بورسی نیز نماد معاملاتی پالایش نفت تبریز در اولویت خرید معامله‌گران عمده قرار گرفت. دیروز 39 میلیون سهم «شبریز» به ارزش 106 میلیارد و 700 میلیون تومان در سمت حقیقی به حقوقی جابه‌جا شد. «پارسان» نیز دیروز مورد توجه بازیگران حقوقی بازار قرار گرفت. در این نماد معاملاتی روز گذشته بیش از 41 میلیون و 300 هزار سهم به ارزش 69 میلیارد و 300 میلیون تومان از سبد سهام معامله‌گران خرد به پرتفوی حقوقی‌ها افزوده شد. «خبهمن» نیز در این روز با خالص خرید حدود 57 میلیارد و 700 میلیون تومانی به سمت حقوقی‌ها همراه شد. در آن‌سوی بازار اما این نمادهای زیرمجموعه گروه بانک‌ها و موسسات اعتباری بورس تهران بودند که مورد توجه معامله‌گران خرد بازار قرار گرفتند. بانکی‌ها در این روز شاهد جابه‌جایی حدود 151 میلیارد و 150 میلیون تومان نقدینگی در مسیر حقوقی به حقیقی بودند. همچنین دیروز درگروه فرآورده‌های نفتی، 86 میلیارد و 915 میلیون تومان به سبد سهام حقیقی‌ها افزوده شد. گروه مخابرات نیز دیروز با خالص خرید 48 میلیارد و 600 میلیون تومانی معامله‌گران خرد بازار همراه شدند.
دنیای اقتصاد
فاطمه اسماعیلی
