نگاهی به جشنواره‌های فیلم در ژاپن

ژاپن در عرصه جهانی و منطقه ای به عنوان یکی از مهمترین کشورهای مطرح در حوزه سینما و انیمیشن است که توانسته سهم فراوانی را در حوزه اقتصادی و درآمدهای فزاینده ای را در این زمینه به خود اختصاص دهد.

در همین ارتباط می‌توان جشنواره‌های فیلم در این کشور را نیز به عنوان برخی از برترین‌ها معرفی کرد که توانسته نقش به سزایی را در تعامل و همکاری جهانی از یک سو و معرفی دستاوردها و ظرفیت‌های این حوزه از سوی دیگر را برای ژاپن به ارمغان آورد.

جشنواره‌های فیلم در دو دهه گذشته، به قول ژاپنی‌ها مانند جوانه‌های بامبو در سراسر ژاپن رشد کرده‌اند. از اوکیناوا در جنوب گرفته تا ساپورو در شمال، سالانه بیش از ۱۰۰ جشنواره فیلم در کشور آفتاب تابان برگزار می‌شود که این جشنواره‌ها در هر دو سطح ملی و بین‌المللی برپا می‌شوند و اگرچه به دلیل موانعی که از لحاظ زبانی و فرهنگی وجود دارد، در نهایت تعداد کمی از فیلم‌های خارجی موفق به اکران و حضور در جشنواره می‌شوند.

جشنواره‌های بین‌المللی، از پذیرش فیلم‌های خارجی از تمام دنیا استقبال می‌کنند که نمونه اخیر آن جشنوار بین‌المللی فیلم توکیو با حضور چند فیلم و هنرمند و کارگردان ایرانی بوده است.

در ادامه با کمک «میلاد دلفان» رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در ژاپن، به فهرست برخی مهمترین جشنواره‌های این کشور اشاره می‌کنیم:

۱- جشنواره بین‌المللی فیلم توکیو (Tokyo International Film Festival)

جشنواره فیلم توکیو (با نام ژاپنی 東京国際映画祭) در سال ۱۹۸۵ به عنوان نخستین جشنواره بزرگ فیلم ژاپن افتتاح شد. پس از آغاز به کار، در سال‌های بعد، همواره فیلم‌ها و فیلمسازان استثنایی از سراسر جهان را مورد توجه قرار می‌دهد. این جشنواره از سال ۱۹۸۵ تا ۱۹۹۱ به‌ صورت دوسالانه برگزار می‌شد و پس از آن به صورت سالانه درآمد.

جشنواره بین‌المللی توکیو در لیست جشنواره‌های رقابتی آسیایی مورد تایید انجمن تهیه‌کنندگان جهانی فیلم [2](FIAPF، فیاپف) قرار دارد و به همراه جشنواره بین المللی فیلم هنگ کنگ و جشنواره بین المللی فیلم بوسان، از مهم ترین جشنواره های فیلم آسیا نیز به شمار می رود. هرچند که این جشنواره مورد تایید انجمن تهیه‌کنندگان جهانی فیلم می باشد اما عمدتا فیلم هایی را که در جشنواره های عمومی حضور ندارند مورد هدف قرار می دهد.

جشنواره فیلم توکیو که بزرگ‌ترین رویداد سینمایی ژاپن به ‌شمار می‌رود، معمولاً در ماه اکتبر (آبان و آذر) و در دو منطقه روپونگی و شیبویای شهر توکیو برگزار می‌شود. جشنواره فیلم توکیو توسط بنیاد توسعه بین‌المللی سینمای ژاپن با همکاری و پشتیبانی دولت ژاپن برگزار و جایزه بزرگ این جشنواره به نام ساکورا به بهترین فیلم بخش مسابقه اهدا می‌شود. سی امین سالگرد تاسیس تیف در سال (۲۰۱۷) با حضور ۷۹۰ هزار و ۲۰۱ شرکت‌کننده با ۱۱ درصد افزایش نسبت به سال ۲۰۱۶ برگزار شد. سازمان UNIJAPAN میزبان این جشنواره است که در دومین هفته فیلم رایزنی فرهنگی ایران در ژاپن نیز با نمایندگی فرهنگی کشورمان همکاری داشته است.

مرکز آسیایی بنیاد ژاپن و شهرداری توکیو نیز از میزبانان مشترک این جشنواره هستند. آژانس امور فرهنگی (نهاد ویژه ای از وزارت آموزش، فرهنگ، ورزش، علم و تکنولوژی) و وزارت اقتصاد، تجارت و صنعت از حامیان جشنواره بین المللی فیلم توکیو هستند.

در سال ۲۰۱۹ و سی و دومین جشنواره بین المللی فیلم توکیو، سعید روستایی به عنوان بهترین کارگردان، نوید محمدزاده بهترین بازیگر برگزیده شدند و و رضا جمالی کارگردان فیلم «پیرمردها نمی‌میرند» هم جایزه روح آسیا را به دست آورد. در این جشنواره محسن تنابنده هم با فیلم «قسم» حضور داشت.

۲-​ جشنواره بین‌المللی فیلم مستند یاماگاتا (International Federation of Film Producers Associations)

جشنواره بین‌المللی فیلم مستند یاماگاتا (با نام ژاپنی 山形国際ドキュメンタリー映画祭) هر دو سال یکبار در ماه اکتبر در شهر یاماگاتای ژاپن برگزار می شود. این جشنواره که برای نخستین بار در اکتبر 1989 برپا شد، یکی از قدیمی ترین جشنواره های فیلم مستند در جهان و یکی از مشهورترین جشنواره های آسیا است. فضای جشنواره صمیمی است و فیلمسازان آسیایی فرصت خوبی برای دیدار با همتایان غربی خود دارند.

جشنواره بین‌المللی فیلم مستند یاماگاتا می‌کوشد بهترین آثار مستند از سراسر جهان را به نمایش در آورد.

بخش‌های متنوع این جشنواره عبارتند از:

بخش مسابقه بین‌الملل: فیلم های بلند این بخش از بین تمام آثار رسیده از سراسر جهان انتخاب و ۱۵ اثر برجسته سینمایی در این بخش نمایش داده می‌شوند.
آثار جدید سینمای آسیا: بهترین آثار سینمای معاصر آسیا در این بخش به نمایش در می‌آیند.
فیلم‌های علمی: در این بخش فیلم های مربوط به جذابیت های دنیای طبیعی، مکانیزم های زندگی و دنیای بی نهایت نمایش داده می شوند.

این جشنواره همچنین شامل برنامه‌های ویژه‌ای از جمله کارگاه فیلمسازی برای فیلمسازان نسل جدید آسیا، آثار جدید سینمای مستند ژاپن و سایر نمایش‌های ویژه به همراه جلسات بحث و گفت‌وگو و نقد و بررسی است.

۳- جشنواره بین‌المللى فیلم اُکیناوا (Okinawa International Movie Festival)

جشنواره بین‌المللى فیلم اُکیناوا (با نام ژاپنی ) به صورت سالانه در شهرهاى گینووان و ناها (مرکز استان اکیناوا) که در جزیره اُکیناوای ژاپن قرار دارند، برگزار می‌شود. این جشنوار در سال ٢٠٠٩، با مورد هدف قرار دادن فیلم‌هاى کمدى سراسر جهان و با تمرکز بر موضوع «خنده و صلح»توسط شرکت عظیم سرگرمى «یوشیموتو کوگیو» که بیش از یک قرن از تأسیس آن می‌گذرد، بنیاد نهاده شد.

۴- جشنواره بین‌المللى انیمیشن هیروشیما (Hiroshima International Animation Festival)

جشنواره بین‌المللى انیمیشن هیروشیما (با نام ژاپنی 広島国際アニメーションフェスティバル) هر دو سال یک‌بار در شهر هیروشیماى ژاپن برگزار می‌شود. این جشنواره در سال ١٩٨٥ توسط آسیفا (انجمن بین‌المللى سازندگان و علاقه‌مندان فیلم‌هاى انیمیشن در فرانسه) به عنوان «جشنواره بین‌المللى پویانمایی براى صلح جهانى» ایجاد شد.

شهر هیروشیما به دلیل بمباران اتمی که در سال ۱۹۴۵ طی جنگ جهانی دوم در آن رخ داد، مکان برگزاری این جشنواره انتخاب شد. جشنواره بین‌المللى انیمیشن هیروشیما به همراه جشنواره‌های بین‌المللی انیمیشن انسی، جشنواره بین‌المللی انیمیشن اتاوا، و جشنواره انیمیشن زاگرب، جزء چهار جشنواره بزرگ انیمیشن دنیا است. در سال ۲۰۱۰ این جشنواره ۱۹۳۷ انیمیشن از ۵۷ کشور و منطقه به همراه ۳۴ هزار شرکت‌کننده داشت.

۵- جشنواره فیلم‌های آسیایی اُزاکا (Osaka Asian Film Festival)

جشنواره فیلم آسیایی اُزاکا (با نام ژاپنی 大阪アジアン映画祭)، هر سال در ماه مارس در شهر اوساکای ژاپن برگزار می‌شود. این جشنواره از سال ۲۰۰۵ آغاز به کار کرد و در حال حاضر فیلم‌های آسیایی را معرفی می‌کند و نمایش می‌دهد.

۶- جشنواره فیلم توکیو فیلمکس (Tokyo Filmex)

جشنواره بین‌المللی فیلم توکیو فیلمکس (با نام ژاپنی 東京フィルメックス) یک جشنواره بین‌المللی فیلم است که هر سال در توکیو برگزار می‌شود. این جشنواره در سال ۲۰۰۰ توسط دفتر کیتانو پایه‌گذاری شد. دفتر کیتانو، شرکت استعدادیابی و تولید فیلم متعلق به تاکشی کیتانو، کمدین و کارگردان سرشناس ژاپنی است. تمرکز این جشنواره در بخش مسابقه معمولا بر سینمای خاورمیانه، آسیای مرکزی و آسیای شرقی است.

* دیگر جشنواره‌های فیلم ژاپن

به گزارش فارس سالانه جشنواره‌های متعددی سینمایی در سراسر ژاپن برگزار می‌شود، که به برخی مهم‌ترین آنها اشاره شد. علاوه بر آن جشنواره های دیگری نیز در ژاپن برگزار می‌شوند. این جشنواره ها عبارتند از: جشنواره بین‌المللی فیلم نارا، جشنواره فیلم کوتاه ساپورو، جشنواره فیلم بین‌المللی یوباری، جشنواره فیلم ماینیچی، جشنواره فیلم ورزشی کوبه، جشنواره فیلم کوییر، جشنواره بین المللی فیلم کوتاه کان-کن، جشنواره فیلم دانشجویی دانشگاه واسدا، جشنواره بین‌المللی فیلم کیوتو، جشنواره فیلم کودک یوفویین.

در ژاپن جشنواره فیلم‌های هندی و فرانسوی هم برگزار می‌شود. همچنین جشنواره‌هایی مخصوص اکران فیلم‌های ژاپنی در خارج از ژاپن به ویژه در کشورهای جنوب شرق آسیا (آسه‌آن)، استرالیا و هند برپا می شود.

جشنواره فیلم‌های ژاپنی در سیدنی، استرالیا از سال ۱۹۹۷ آغاز شده است و اکنون یکی از بزرگترین جشنواره فیلم ژاپنی در دنیا است.

بنیاد ژاپن مسئول و متصدی جشنواره‌های برون‌مرزی فیلم‌های ژاپنی است. هدف این بنیاد در برگزاری این جشنواره در کشـورهای خارجی و معرفی فرهنگ ژاپن از طریق نمایش فیلم های ژاپنی است و تنها نهاد این کشور است که مسئولیت اجرای جامع برنامه‌های تبادل فرهنگی بین المللی در سراسر جهان را بر عهده دارد.

فارس