در سال ۱۳۸۲، با شناسایی فناورى‌نانو به عنوان یک فناوری دارای اولویت ملى، ستاد ویژة توسعة فناورى نانو به منظور پیگیری توسعه این فناوری در کشور تشکیل شد. دیدگاه ستاد برای توسعه فناوری نانو، تدوین چارچوب فعالیت بلندمدت کشور در این حوزه بود و در این مسیر، برنامة راهبردى ده ساله فناورى نانو تهیه و در مرداد ماه ۱۳۸۴ به تصویب هیئت دولت رسید.
این سند با عنوان «سند راهبرد آینده» قرار گرفتن در میان ۱۵ کشور بر‌تر جهان در حوزه فناورى‌نانو و تلاش براى ارتقا مداوم این جایگاه به منظور تولید ثروت و بهبود کیفیت زندگی مردم را هدف‌گیرى کرده است. هم اکنون نیز ستاد ویژه توسعه فناوری نانو با هدف حمایت از محصولات تولید داخل در حوزه نانوفناوری و همچنین تجاری سازی فناوری‌های داخلی از شرکت‌های دارای محصولات نانویی در صورت دریافت تاییدیه نانو حمایت‌های معنوی و مادی می‌کند.
واحد بازرسی و بررسی مواد و محصولات با هدف ارتقای کیفی محصولات، افزایش اعتماد مصرف‌کنندگان و ایجاد شفافیت بازار محصولات نانو در سال ۱۳۸۶ با حمایت‌های ستاد ویژه توسعه فناوری نانو شکل گرفت. مأموریت اصلی این واحد، ارزیابی محصولات، نظارت بر ثبات مقیاس و خواص و اعطای گواهینامه نانومقیاس است. مدیریت این واحد در سال ۱۳۸۹ به موسسه خدمات توسعه فناوری تا بازار ایرانیان واگذار شد و بررسی بیش از ۱۳۰۰ پرونده و اعطای تأییدیه به بیش از ۳۵۰ شرکت در این سال‌ها از دستاورد‌های این واحد بوده است.
مطابق با استاندارد ملی ۱۲۰۹۸ و استاندارد‌های بین‌المللی تدوین شده کمیته استاندارد سازی فناوری نانو ISO/TC ۲۲۹ نانومقیاس محدوده اندازه تقریبی ۱ تا ۱۰۰ نانومتر است. ماده‌ای که هر یک از ابعاد خارجی آن، ساختار داخلی و یا سطحی آن نانومقیاس باشد نانو ماده تعریف می‌شود. محصول فناوری نانو محصول حاوی نانو ماده است که کارکرد یا خاصیت آن با فناوری نانو بهبود یافته و یا مبتنی بر فناوری نانو باشد.
بازرسی های دوره‌ای شرکت‌های دارای مجوز گواهینامه نانومقیاس
ستاد توسعه فناوری نانو به محصولات حوزه فناوری‌نانو تاییدیه نانو مقیاس اعطا می‌کند. این فرآیند از طریق واحد ارزیابی موسسه خدمات فناوری تا بازار (کریدور) انجام می‌شود. گواهینامه نانومقیاس با اعتبار یک‌ساله صادرشده و قابل تمدید است. همچنین در طول مدت اعتبار جهت اطمینان از ثبات مقیاس و خواص محصول تولیدی، بازرسی‌های دوره‌ای از شرکت انجام می‌شود.
فرایند بازرسی با بررسی مدارک و مستندات متقاضی آغاز شده و سپس با توجه به نوع محصول، دستورالعمل بازرسی و طراحی آزمون‌ها جهت بررسی به شرکت اعلام می‌شود. با بازدید و نمونه‌برداری کارشناس از محل تولید و انجام آزمایش‌ها طبق طرح آزمون، گزارش فنی واحد بازرسی مبنی بر تأیید یا عدم تأیید نانومقیاس محصول اعلام می‌شود. نتایج این گزارش پس از بررسی متخصصان این حوزه و ارائه در شورای راهبردی نانومقیاس، به اطلاع متقاضی می‌رسد.
مراحل ارزیابی و اعطا تاییدیه نانومقیاس
ارائه درخواست و ارسال مستندات فنی توسط متقاضی، تدوین طرح آزمون بازرسی و بررسی انطباق مستندات ارسالی، هماهنگی بازدید و نمونه برداری از فرایند تولید محصول، انجام تست‌ها طبق طرح آزمون و بررسی نتایج، ارائه گزارش بازرسی و بررسی نتایج در کمیته تخصصی، اعطای تاییدیه نانومقیاس به شرکت مراحل اولیه اعطای تاییدیه نانومقیاس هستند.
نانو مقیاس
این واحد با بررسی مدارک و مستندات متقاضی، نسبت به تدوین دستورالعمل بازرسی و طراحی آزمون‌ها جهت بررسی محصول اقدام می‌کند. پس از بازدید و نمونه‌برداری از محل تولید و انجام آزمایش‌ها طبق طرح آزمون، گزارش فنی واحد بازرسی مبنی بر تایید یا عدم تایید نانومقیاس محصول اعلام می‌شود. گواهینامه نانومقیاس به محصولاتی اعطا می‌شود که تولیدکننده آن علاوه بر رعایت الزامات فنی اشاره شده، سایر الزامات تولیدی و تجاری مندرج در آیین‌نامه‌های موسسه (از جمله پروانه ساخت و یا بهره‌برداری، واحد کنترل کیفیت فعال، حضور کارشناس نانو در شرکت و...) را رعایت کرده و قرارداد اعطای گواهینامه نانومقیاس را امضا کند.
به محصولاتی که تولیدکننده آن صرفاً الزامات فنی محصول را برآورده است، گواهینامه آزمایشی نانومقیاس اعطا می‌شود. لازم به ذکر است، مواد و محصولاتی در حوزه فناوری نانو قرار می‌گیرند و به آن‌ها تأییدیه نانومقیاس اعطا می‌شود که مطابق با استاندارد ملی ۱۲۰۹۸ و استاندارد‌های بین‌المللی (ISO/TS ۲۷۶۸۷) در فرایند بازرسی موارد زیر را دارا باشند:
مقیاس بین ۱ تا ۱۰۰ نانومتر، مهندسی بودن فرآیند تولید، بهبود خواص نسبت به محصول مشابه (نمونه شاهد بدون استفاده از فناوری نانو)
گواهینامه نانومقیاس با اعتبار یک ساله صادر شده و قابل تمدید است. همچنین در طول مدت اعتبار جهت اطمینان از ثبات مقیاس و خواص محصول تولیدکننده، بازرسی‌های دوره‌ای از شرکت انجام می‌شود.
اطلاعات منتشر شده توسط پایگاه اطلاع‌رسانی محصولات فناوری‌نانوی ایران نشان می‌دهد که تا نیمه آذر سال ۹۸، ۶۲۷ محصول موفق به دریافت گواهی‌نانومقیاس شده‌اند. در مجموع ۲۳۸ شرکت تولیدکننده این محصولات هستند.
باشگاه خبرنگاران جوان
