معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق بازرگانی تهران در گزارشی به بررسی رابطه تجاری ایران و هند پرداخته است. براساس این گزارش، بزرگترین شریک تجاری هند در بخش صادرات، ایالات متحده آمریکا است به طوری که ۱۶ درصد از صادرات هند در سال ۲۰۱۸ به این کشور بوده است. امارات متحده عربی و چین نیز رتبه‌های دوم و سوم بزرگترین مقاصد صادراتی چین را به خود اختصاص داده‌اند. صادرات هند به امارات ۹ درصد و به چین ۵.۱ درصد از کل صادرات هند را تشکیل می‌دهد. صادرات هند به ۲۰ مقصد عمده صادراتی این کشور در مجموع ۲۲۰ میلیارد دلار بوده که سهم ۶۸ درصدی از کل صادرات هند را به خود اختصاص داده‌اند.
تجارت کالایی ایران و هند
* براساس آمارهای مرکز تجارت بین‌المللی، از میان ۱۷.۶ میلیارد دلار تجارت کالایی هند با ایران، ارزش صادرات کالایی هند به ایران در سال ۲۰۱۸، حدود ۲.۹ میلیارد دلار بوده که حدود ۹.۰ درصد از ارزش کل صادرات هند را تشکیل می‌دهد. همچنین کل واردات کالایی هند از ایران در سال ۲۰۱۸ حدود ۱۴.۸ میلیارد دلار بوده و ۲.۹ درصد از واردات هند را به خود اختصاص داده است.
* تراز تجاری هند با ایران طی ۳ سال گذشته همواره مثبت و دارای مازاد تجاری به نفع ایران بوده است. تراز تجاری ایران با هند در سال ۲۰۱۶ برابر با ۹.۵ میلیارد دلار بوده که این رقم در سال ۲۰۱۸ به ۱۱.۹ میلیارد دلار رسیده و تقریبا دو برابر شده است.
* مهمترین کالای صادراتی هند به ایران، «برنج نیمه سفید شده یا کامل سفید شده، حتی صیقلی یا براق شده» با کد تعرفه ۱۰۰۶۳۰ بوده که حدود ۱.۲ میلیارد دلار از کل ارزش صادرات هند به ایران را به خود اختصاص داده است. این گروه کالایی سهم حدود ۴۲ درصدی از مجموع صادرات هند به ایران را تشکیل می‌دهد.
* در میان اقالم عمده وارداتی هند در سال ۲۰۱۸، بیشترین میزان واردات متعلق به کد تعرفه ۲۷۰۹۰۰ با شرح «نفت خام و روغن حاصل از مواد معدنی قیری» بوده است. میزان واردات هند از ایران در این گروه کالایی حدود ۱۳ میلیارد دلار است و ایران سهم ۱۱.۳ درصدی از تامین نیاز وارداتی هند در این گروه کالایی داشته است.
تجارت کالایی ایران و هند براساس آمارهای گمرک ایران
* بررسی آمارهای تجارت کالایی بدون نفت خام ایران با هند براساس آمارهای گمرک نشان می‌دهد واردات ایران از هند در سال‌های ۱۳۹۴ و ۱۳۹۵ کاهش یافته اما از سال ۱۳۹۶ مجددا روند افزایشی در پیش گرفته تا در سال ۱۳۹۷ به حدود ۲.۸ میلیارد دلار برسد. این رقم همچنان از رقم واردات ایران از هند در سال ۱۳۹۳ (حدود ۳.۸ میلیارد دلار) پایین‌تر است.
* مطابق آمار گمرک ایران، صادرات ایران به هند در سال ۱۳۹۷ کاهش یافته و به رقم حدود ۲ میلیارد دلار رسیده است. صادرات ایران به هند در سال ۱۳۹۷ در کمترین مقدار خود از سال ۱۳۹۳ بوده است. تفاوت قابل توجه آمار صادرات ایران به هند (گمرک) با واردات هند از ایران (مرکز تجارت بین المللی) به علت حذف کد۲۷۰۹۰۰ در آمارهای گمرک ایران است.
تجارت کالایی هند با ایران و خاورمیانه
* بر اساس آمارهای مرکز تجارت بین المللی، کشور هند در سال ۲۰۱۸ از مجموع حدود ۵۰۸ میلیارد دلار واردات از جهان، حدود ۱۲۲ میلیارد دلار را از منطقه خاورمیانه که حدود ۱۵ میلیارد آن را از کشور ایران وارد کرده است.
* واردات هند از جهان در سال ۲۰۱۸ نسبت به سال ۲۰۱۷ با رشد ۱۴.۳ درصدی مواجه شده است.
* سهم خاورمیانه در تامین نیاز وارداتی هند در سال ۲۰۱۸ حدود ۲۴ درصد بوده که این سهم نسبت به سال‌های ۲۰۱۷ و ۲۰۱۶ افزایش یافته است. سهم ایران از کل صادرات خاورمیانه به هند از ۱۱.۱ درصد در سال ۲۰۱۶ به ۱۲.۱ درصد در سال ۲۰۱۸ رسیده است.
* سهم ایران در تامین نیاز وارداتی هند در سال ۲۰۱۸ حدود ۳ درصد بوده که این سهم نیز نسبت به سال‌های ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸ افزایش یافته است.
* در سال ۲۰۱۸ نسبت به سال ۲۰۱۷ واردات هند از خاورمیانه با رشد حدود ۳۱ درصدی و واردات آن از ایران با رشد حدود ۳۳ درصدی مواجه شده است.
با وجود رشد ۳۳.۵ درصدی واردات هند از ایران در سال ۲۰۱۸ بخش عمده این رشد ناشی از افزایش صادرات کالاهای نفتی تحت تعرفه ۲۷۰۹ بوده است. در حالی که در برخی از کالاهای عمده صادراتی ایران در این سال شاهد افت صادرات ایران به هند بوده‌ایم و نکته جالب این است که درمورد این کالاها کل واردات هند از جهان نه تنها کاهش نداشته بلکه با افزایش همراه بوده است. از جمله این کالاها می‌توان به «کودهای معدنی» با کد تعرفه ۳۱۰۲، «پسته» تحت کد تعرفه ۰۸۰۲، «وینیل کلراید» با کد تعرفه ۳۹۰۴، «پلی کربنات‌ها» با کد تعرفه ۳۹۰۷، «فولاد و محصولات فولادی» در فصل ۷۲، «شیشه تخت» با کد تعرفه ۷۰۰۵ و «لاستیک» در فصل ۴۰ اشاره کرد.
به عنوان نمونه، واردات پلی وینیل کلراید هند از ایران از ۹۸ میلیون دلار در سال ۲۰۱۷ به ۱۷ میلیون دلار در سال ۲۰۱۸ با نرخ ۸۳ درصد کاهش یافته در حالی که واردات هند از جهان در این کالا از ۱.۹۷ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۷ به ۲.۳ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۸ با نرخ ۱۷ درصد رشد داشته است. با توجه به مطالب فوق ارجح است ضمن تالش برای جلوگیری از افت صادرات کالایی ایران ترتیبی اتخاذ شود تا زمینه‌ها و فرصت‌های جدید برای سایر کالاهای دارای پتانسیل صادراتی به هند نیز شناسایی و توسعه داده شود.
