حجت درخشان‌فر فوق تخصص اورژانس کودکان و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی درباره قطع تنفس یا آپنه اظهار کرد: به قطع تنفس به مدت ۲۰ ثانیه یا حتی کمتر که همراه با علائمی مانند سیاه شدن بدن، رنگ پریدگی، شُلی عضلات یا کاهش ضربان قلب باشد، آپنه می‌گویند.
عوامل موثر در بروز آپنه
او بیان کرد: عوامل مختلفی در ایجاد آپنه نقش دارند که از این عوامل می‌توان به اختلال در سیستم تنفسی مانند بیماری مننژیت، مصرف برخی داروها، خونریزی و پایین افتادن قند خون اشاره کرد. آپنه همچنین ممکن است بر اثر شوک، عفونت‌ها یا کم خونی، اختلال در تبادل هوا مانند بیماری عفونت‌های ریه یا ضعف عضلانی اتفاق بیفتد.
این فوق تخصص اورژانس کودکان افزود: یک نوع آپنه وجود دارد که در نوزادان نارس اتفاق می‌افتد که شایع‌ترین نوع آپنه است. شیوع این نوع آپنه با سن حاملگی رابطه معکوس دارد و علت آن ممکن است نارس بودن مرکز تنفس در ساقه مغز باشد که با نبود جریان هوا، فقدان کامل فعالیت تنفسی و پاسخ متناقض به کمبود اکسیژن مشخص می‌شود.
درخشان‌فر تاکید کرد: آپنه نارسی (آپنه در نوزادان نارس) در یک چهارم نوزادان با سن حاملگی کمتر از ۳۴ هفته یا وزن کمتر از ۱۸۰۰ گرم بروز پیدا می‌کند، بنابراین این آپنه در نوزادانی که در موعد مقرر به دنیا می‌آیند نادر است. در آپنه به مدت کمتر از ۱۰ ثانیه کاهش ضربان قلب اتفاق نمی‌افتد. رنگ پریدگی و کاهش قوام عضلانی هم اغلب زمانی بروز پیدا می‌کند که آپنه یا وقفه تنفسی برای مدتی بیش از ۳۰ تا ۴۰ ثانیه تداوم داشته باشد. در صورت ایجاد آپنه در روز نخست تولد یا آغاز آن پس از هفته دوم باید به سایر علل بروز آپنه فکر کرد.
انجام چه آزمایش‌هایی در نوزادان مبتلا به آپنه ضروری است؟
او تصریح کرد: صرف‌نظر از شدت و طول مدت آپنه، همه نوزادان دچار آپنه باید در بیمارستان بستری شوند تا ارزیابی‌هایی مانند آزمایش CBC که نشان دهنده کم خونی یا عفونت است، قند خون، اندازه‌گیری الکترولیت‌ها مانند سدیم و پتاسیم و اکسیژن شریانی انجام شوند. در نوزادان مبتلا به این عارضه حتی ممکن است گرفتن نوار قلب یا رادیو گرافی از قفسه سینه یا گردن ضروری باشد. همه نوزادان دچار حملات آپنه با سن کمتر از ۳۴ هفته یا وزن کمتر از ۱۸۰۰ گرم باید حداقل به مدت پنج تا هفت روز تحت مانیتورینگ قلبی قرار بگیرند و در صورت وجود کوچک‌ترین علامتی از عفونت این نوزادان باید از نظر سپسیس (مسمومیت خون) هم بررسی شوند.
این فوق تخصص اورژانس کودکان گفت: یکی از علل مهم بروز آپنه یا انسداد تنفسی در کودکان وجود جسم خارجی در مجاری هوایی است به طوری که اغلب آسپیراسیون جسم خارجی به داخل مجاری هوایی، شایع‌ترین علت مرگ و میر ناشی از انسداد این مجاری است که بیشتر در سن ۶ ماهگی تا چهار سالگی بروز پیدا می‌کند. (آسپیراسیون ریوی یا به اختصار آسپیراسیون به ورود هر نوع مایع، ترشحات مانند بزاق دهان، خلط و جسم صلب از طریق هوای دم ریوی به درون مجاری تنفسی گفته می‌شود.)
درخشان‌فر اظهار کرد: بیشتر اجسام آسپیره شده به داخل نای و ریه می‌روند و درصد کمی از آنها در مجاری هوایی فوقانی گیر می‌کنند. بیش از ۹۰ درصد این اجسام مانند حبوبات یا غلات در عکس هم دیده نمی‌شوند. نشانه بارز وجود جسم خارجی در مجاری هوایی، ناگهانی بودن آن است به این شکل که کودک ناگهان دستهایش را جلوی گردنش می‌گذارد و به سرفه‌های مکرر و شدید، آروغ زدن و سیاه شدن بدن دچار می‌شود البته بر حسب شدت انسداد علائم کمی متفاوت است به طوری که در انسداد نسبی کودک به سرفه‌های قطاری (پشت سر هم) و درجاتی از تنگی نفس یا گرفتگی صدا مبتلا می‌شود، اما در انسداد کامل بیمار قادر به صحبت و سرفه کردن نیست و بدنش هم سیاه می‌شود.
او بیان کرد: گیر کردن جسم خارجی مانند لقمه غذا در مری هم می‌تواند از طریق فشار روی نای و اسپاسم رفلکسی، خفگی را موجب شود. اگر انسداد نسبی باشد یعنی بیمار می‌تواند سرفه یا صحبت کند، باید بدون هیچ اقدامی او را به نزدیکترین مرکز درمانی مجهز انتقال دهیم و بیمار را به سرفه یا صحبت کردن وادار کنیم همچنین در زمان مناسب باید بیمار را برونکوسکوپی کنیم به عبارتی باید با دستگاهی داخل مجاری هوایی بیمار را نگاه کنیم تا اگر جسم خارجی وجود دارد، بتوانیم آن را خارج کنیم.
این فوق تخصص اورژانس کودکان افزود: اگر سن بیمار کمتر از یک سال باشد باید با کف دستمان پنج ضربه به پشت او بزنیم سپس کودک را برگردانیم و قفسه سینه‌اش را پنج بار ماساژ دهیم تا جسم خارجی از مجاری هوایی بیمار خارج شود، اما اگر سن بیمار بیش از یک سال باشد، دست خود را بین جناغ سینه تا ناف حلقه می‌کنیم و به سمت بالا هُل می‌دهیم تا جسم خارجی در بیاید که به اصطلاح این مانور «هایملیک» نامیده می‌شود. در بیشتر موارد جسم خارجی آسپیره شده ممکن است به مجاری هوایی تحتانی وارد شود که بر حسب محل درگیری و نوع انسداد، علائم آن کمی متفاوت است.
درخشان‌فر تاکید کرد: در مواردی که جسم خارجی در شاخه‌های اصلی راه‌های هوایی گیر کند، بیمار اغلب به سرفه‌های شدید، تنگی نفس یا خس‌خس سینه دچار می‌شود. در این حالت مادران می‌گویند که به طور مثال فرزندشان پس از خوردن بادام به سرفه‌های زیاد مبتلا شده است که در این حالت پزشک به آسپیراسیون جسم خارجی مشکوک می‌شود. اگر آسپیراسیون جسم خارجی به موقع تشخیص داده نشود، ممکن است بیمار به سرفه‌های مزمن، خس‌خس سینه پایدار و عفونت‌های ریه مکرر مبتلا شود.
او تصریح کرد: بیشتر اجسام آسپیره شده اغلب در عکس دیده نمی‌شوند، ولی شواهدی مانند تجمع هوا وجود دارند که ممکن است نشان دهند که جسم خارجی در مجاری هوایی گیر کرده است. عکس کودکان بزرگسال و بالغان، در کودکان کم سن و سال قطر و موقعیت ۲ برونش اصلی راست و چپ چندان تفاوتی با هم ندارد، بنابراین شیوع جسم خارجی در هر ۲ ریه به طور تقریبی یکسان است.
درخشان‌فر یادآوری کرد: در مواردی که رادیوگرافی قفسه سینه کمک کننده نباشد و پزشک به آسپیراسیون جسم خارجی در مجاری هوایی مشکوک شده باشد، پزشک بیمار را برای برونکوسکوپی ارجاع می‌دهد که در این عمل فرد تحت بیهوشی عمومی قرار می‌گیرد و پزشک با دستگاه داخل مجاری هوایی او را می‌گردد تا جسم خارجی را پیدا کند سپس به کمک همان دستگاه، جسم خارجی را بیرون می‌آورد.
باشگاه خبرنگاران جوان
