به گزارش باشگاه خبرنگاران جوان، برای تولید بسیاری از محصولات که حتی ممکن است به ذهنمان هم نرسد آب استفاده می شود؛ در تولید یک محصول، آب مجازی نقش مهمی دارد تا آن کالا به مرحله تکامل برسد.
صفت مجازی بدان معناست که بخش عمده آب مصرف شده در فرآیند تولید، در محصول نهایی وجود فیزیکی ندارد و در حقیقت بخش بسیار ناچیزی از آب مصرفی در پایان به عنوان آب واقعی در بافت محصول باقی خواهد ماند.
شرایط آب و هوایی، مکان و زمان تولید محصول، مدیریت و برنامه ریزی در میزان مصرف آب مجازی موثر است و قطعا مقدار آن در مورد یک محصول در مناطق مختلف متفاوت خواهد بود.
مصرف آب مجازی با توجه به پایین بودن بهره‌وری آب کشاورزی در ایران بسیار بالاست، بنابر این در شرایط کنونی باید بتوان تجارت آب مجازی را بیشتر کرد. در واقع در ایران با تجارت آب مجازی و واردات محصولات آب‌بَر، می‌توان مقدار آب مورد نیاز برای تولید آن‌ها را ذخیره کنند.
در تولید یک همبرگر ساده ۲ هزار و ۴۰۰ لیتر آب مصرف می‌شود که هیچگاه به این میزان توجه نشده است. در تهیه یک فنجان قهوه به ظاهر یک لیوان آب استفاده شده، اما باید گفت میزان آب مصرف شده در تهیه آن ۱۴۰ لیتر است، همچنین میزان آب مجازی برای تهیه یک فنجان چای ۳۵ لیتر است.
در نخستین ماه از سال ۹۸ بیش از ۵۱۷ هزار تن محصولات کشاورزی و صنایع غذایی از جمله پسته، هندوانه، خرما، خربزه، کلم، گوجه‌فرنگی، کیوی، چای، سیب تازه، پیاز و موسیر، سیب‌زمینی، خیار، گوشت مرغ و لبنیات به ارزش ۳۵۵میلیون دلار به جهان صادر می شود که این میزان صادرات، نشان دهنده مصرف زیاد آب مجازی است که رقمی به بیش از میلیاردها دلار خواهد رسید.
برای کاهش فشار وارده بر منابع آبی داخلی، بهره گیری بیشتر از استراتژی مبادله آب مجازی در واردات محصولات آب‌بَر مهم است که این امر نیز وابستگی منابع غذایی به واردات را بیشتر خواهد کرد؛ با توجه به موانع و محدودیت‌های برخورداری از آب نامحدود در جوامع، لازم اسـت الگوی مصرف این ماده حیاتی اصلاح شود که مفهوم آب مجـازی از ایـن تفکر پایه شـکل گرفته است.
علی اکبری عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس شورای اسلامی در گفت‌‌وگو با خبرنگار صنعت، تجارت و کشاورزی، با بیان اینکه امروزه برنامه ریزی برای تجارت آب مجازی به برنامه‌های اصلی تمامی کشور‌ها مبدل شده است، گفت: برای کنترل مصرف آب مجازی باید برنامه ریزی هایی صورت گیرد تا بتوان در استفاده از آن صرفه جویی کرد.
او بیان کرد: دولت و مجلس در کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی برای کنترل منابع آبی بحث هایی دارد؛ مجلس نه تنها در مصرف آب مجازی، آب صنعتی و شهری بلکه در کشت فراسرزمینی نیز تاکید دارد و پیشرفت هایی در این باره صورت گرفته که نیاز به مدیریت دارد.
عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس ادامه داد: برای جلوگیری از مصرف بیش از اندازه آب مجازی ابلاغیه هایی صادر شده و در این باره در استان های شمالی در کشت برنج توصیه هایی صورت گرفته است، همانطور که می دانید در تهیه یک کیلوگرم برنج ۲ هزار و ۵۰۰ لیتر آب مصرف می شود و اگر بتوانیم این میزان را کم کنیم قطعا در مصرف آب می توان صرفه جویی کرد.
اکبری افزود: همچنین محدودیتی برای کشت ذرت پیش آمده است که طبق ابلاغیه، باید کشاورزان الگوی کشت را نیز تغییر دهند؛ علاوه بر این محصولات شور و گیاهی که نیاز زیادی به مصرف آب دارند نیز باید متناسب با محل کاشت، تا بتوان در مصرف آب صرفه جویی کرد.
حسن بهرام نیا عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی در گفت‌‌وگو با خبرنگار صنعت، تجارت و کشاورزی، با اشاره به مصرف آب مجازی و هدر رفت مقدار زیادی آب از این طریق، گفت: در کمیسیون انرژی مجلس از دیرباز در مدیریت مصرف آب مجازی توصیه هایی شده است؛ با مدیریت در مصرف آب مجازی می توان صرفه جویی های زیادی کرد.
به گفته بهرام نیا در کشور‌های توسعه یافته مفهوم آب مجازی بیش از سه دهه است مورد توجه قرار گرفته است و باید بتوان مصرف آب مجازی را کنترل کرد.
عضو کمیسیون انرژی مجلس در پاسخ به این سوال که چرا مجلس در مدیریت مصرف آب مجازی محدودیتی ایجاد نمی کند؟ گفت: این روزها به دلایل مختلفی مردم گرفتار هستند و اگر بخواهیم بیش از حد به یک سری مطالب بپردازیم زندگی ها تحت شعاع قرار می گیرد و ممکن است دغدغه ها افزایش یابد، از این رو اجباری به رسیدگی علنی به مصرف آب مجازی نداریم.
به گفته بهرام نیا ورود به مقوله مدیریت مصرف آب مجازی در شرایط فعلی نیاز به کارشناسی دارد و کاری زمان بر است، بنابر این نیاز به بررسی بیشتری دارد و نمی توان به سرعت به این موضوع رسیدگی کنیم.
وحید شقاقی شهری اقتصاددان در گفت‌‌وگو با خبرنگار صنعت، تجارت و کشاورزی، بحث آب مجازی را یکی از چالش‌های جدید و بسیار تاثیرگذار در جامعه دانست و گفت: بحث آب مجازی به تازگی به عنوان مساله‌ای مهم در صنعت و کشاورزی مطرح شده که می‌تواند در سیاستگذاری‌های اصلی تاثیر گذار باشد.
او بیان کرد: در ایران متاسفانه به مصرف آب مجازی به اندازه کافی توجه نمی شود و مسئله ای است که مغفول مانده و نشان می دهد در این بخش ضعیف هستیم؛ از آب مجازی می‌توان به عنوان آب مصرف شده در تولید یک محصول در صنعت یا کشاورزی یاد کرد.
شقاقی شهری با بیان اینکه بیلان(تراز) سفره‌های زیرزمینی بسیاری از مناطق کشور منفی است بنابر این باید از کشت محصولات پر آب جلوگیری شود، ادامه داد: در تولید آب مجازی، بحث هزینه اقتصادی و مواد اولیه مطرح است که نیاز به یک تحلیل کارشناسی از زوایای مختلف دارد؛ باید برآورد شود که تولید یا وارد کردن آب مجازی برای کشور بهتر است. اگر بخواهیم برخی محصولات را وارد کنیم بحث امنیت در آن مطرح می شود که دیگر تنها با تحلیل اقتصادی حل نمی شود.
این اقتصاددان گفت: در تولید برخی محصولات مانند هندوانه میزان آب مجازی مصرفی بسیار بالاست از این رو در تولید این میوه نباید اصرار کرد؛ هندوانه یک محصول راهبردی مانند گوشت و برنج نیست و تولید آن نیاز به آب زیادی دارد و به مراتب واردات آن به صرفه تر است، اگر به سمت واردات برویم نشان می دهد به سمت تحلیل آب مجازی رفته ایم.
شقاقی شهری با اشاره به اینکه کشور‌های کم آب از جمله ایران می‌توانند با واردات برخی از مواد غذایی، میزان دسترسی خود را به منابع آب جهانی افزایش دهند، تشریح کرد: با توجه به بحران کم‌آبی و توزیع نامناسب آن در کشور، نیازمند مدیریت منابع آب به شیوه‌های نوین و کارا هستیم و توجه به این نکته ضروری است که اگر به شدت وابسته به واردات باشیم ممکن است امنیت غذایی تهدید شود.
او با بیان اینکه مصرف آب مجازی در ایران بسیار بالا است، گفت: برای جلوگیری از هدر رفت آب مجازی باید به فکر توسعه تجارت آن بود. در واقع با این کار می توان با تجارت آب مجازی و واردات محصولات آب‌بر، مقدار آب مورد نیاز برای تولید آن‌ها را ذخیره کرد.
