مساحت کل منابع طبیعی ایران ۱۳۴.۳ میلیون هکتار است که ۸۲.۸۳ درصد از مساحت کل کشور را شامل می‌شود بنابراین مساحت جنگل‌های کشور حدود ۱۴ میلیون هکتار، مراتع ۸۴ میلیون هکتار و بیابان ۳۲ میلیون هکتار محاسبه شده است که کمبود بارندگی‌ها به میزان یک سوم متوسط جهانی بارش‌ها، تبخیر سه برابری منابع آب نسبت به میانگین جهانی و تغییر کاربری‌ها از معضلاتی است که آب و خاک کشورمان را تهدید می‌کند.
ایران در حالی با معضل محدودیت منابع آبی و فرسایش سه برابری خاک نسبت به سایر کشورها جهان روبروست که به اعتقاد کارشناسان حفاظت از خاک، این منبع پایه نگهداشت منابع آبی محسوب می‌شود.
فرسایش، فرآیند نابودی تدریجی یک ماده است که فرسودگی و از بین رفتگی مداوم را در پی دارد و بر اساس آن، خاک سطح زمین (انتقال یا حرکت آن از نقطه‌ای به نقطه دیگر) توسط آب یا باد از بستر خود جدا شده و به کمک یک عامل انتقال دهنده به مکانی دیگر منتقل می‌شود.
بر اساس یافته‌های ایستگاه‌های رسوب سنجی، سالانه ۱۶.۷ تن خاک در هر یک هکتار مورد فرسایش قرار می‌گیرد؛ در حالی که متوسط جهانی آن ۲.۵ تن در هکتار است.
«فرهاد سرداری» روز دوشنبه در گفت وگو با خبرنگار اقتصادی ایرنا به مناسب روز جهانی مقابله با بیابان زایی افزود: اکنون ۳۲ میلیون هکتار از اراضی کشور ما بیابانی است افزود: حدود ۲۵ سال پیش به دلیل آثار خشکسالی و شرایط بیابان زایی در کشورهای افریقایی، کشورهای مختلف دنیا به این فکر افتادند که برای مقابله با این پدیده کنوانسیون مقابله با بیابان زایی و کاهش اثرات خشکسالی را در سازمان ملل متحد تشکیل بدهند.
به گفته وی، این کنوانسیون بین المللی با ۶۹۱ کشور عضو به اضافه اتحادیه اروپا هر ساله ۱۷ ژوئن (مصادف با ۲۷ خردادماه) را به عنوان روز جهانی بیابان نامگذاری کرده است که امسال دبیرخانه این کنوانسیون شعار " بیایید با هم جهانی سبز بسازیم " را انتخاب کرده است.
مدیرکل دفتر امور بیابان سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور اظهار داشت: پدیده بیابان زایی علاوه بر فرسایش بادی ناشی از عواملی همچون تخریب سرزمین، تغییر اقلیم، زمین شناسی، پوشش گیاهی، کشاورزی، آب، محیطی، اقتصادی، اجتماعی، تکنولوژی توسعه شهری، فعالیت‌های انسانی، بهره برداری‌های ناپایدار است که باعث کاهش توان بیولوژیک خاک در اراضی دیم و مراتع و جنگل‌ها در مناطق خشک و نیمه خشک، خشک و نیمه مرطوب می‌شود.
وی ادامه داد: برخی بر این باورند که تنها عامل بیابانی شدن اراضی، فرسایش بادی است در حالی که این یک پدیده انتزاعی نیست و برای همه معضل به شمار می‌رود، بنابراین کنترل این پدیده همکاری دستگاه‌های مختلف را می‌طلبد.
سرداری با بیان اینکه روز جهانی بیابان زایی بر حفظ و احیای اراضی آسیب پذیر و شکننده تاکید دارد گفت: طبق آمارها حدود یک سوم سطح زمین در جهان پتانسیل بیابانی شدن را دارد و این مهم تنها شامل اراضی بی آب و علف نمی‌شود بلکه در مناطق جنگلی نیز با کاهش بارندگی‌ها و پوشش گیاهی و کاهش توان بیولوژیک، تخریب سرزمین اتفاق می‌افتد و می‌تواند نیمی از جمعیت جهان را تحت تأثیر خود قرار دهد.
وی تصریح کرد: طبق آمار کنوانسیون مقابله با بیابان زایی در سال‌های اخیر، ضعف در مدیریت سرزمین و مقابله با پدیده بیابانزایی باعث شده تا تخریب سرزمین دو برابر وسعت سرزمین چین و افزایش ۵۵ درصدی گازهای گلخانه‌ای شود.
مدیرکل دفتر امور بیابان سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور اضافه کرد: تعریف دستگاه‌های مختلف از اراضی بیابانی متفاوت است به طوری که سازمان جنگل‌ها اراضی دارای بارندگی کمتر از ۱۵۰ میلیمتر، پوشش گیاهی کمتر از پنج درصد و اختلاف دمای بین شب و روز را از اراضی بیابانی می‌داند اما از دیدگاه اقلیم شناسان بارندگی کمتر از ۲۰۰ میلمتر و از دیدگاه متخصصان پوشش گیاهی زیر ۱۰ درصد را بیابان می‌گویند.
وی با بیان اینکه مسئله اصلی ما مساحت اراضی تحت تأثیر بیابان شدن است گفت: ممکن است در منطقه‌ای ۵۰ تا ۷۰ درصد پوشش گیاهی داشته باشیم اما زمانی که توان تولید بیولوژیک به ۴۰ درصد می‌رسد در آن منطقه بیابان اتفاق می‌افتد.
سرداری افزود: اما بارندگی‌های اخیر در مناطق مختلف از جمله تالاب‌ها و دریاچه‌ها موجب شده تا افزایش توان بیولوژیک این مناطق احیا شود از جمله دریاچه ارومیه که به دلیل بارندگی‌ها دوباره احیا شد.
وی درباره همکاری‌های سازمان بین المللی در مقابله با پدیده بیابان شدن اظهارداشت: دفتر عمران سازمان ملل متحد در ایران به لحاظ تکنولوژی و انتقال دانش فنی همکاری داشتند چون ایران یکی از کشورهای برخوردار نسبت به برخی کشورهای افریقایی و اعضای دیگر کنوانسیون است به همین دلیل زیاد بحث کمک مالی مطرح نبوده است.
به گفته وی، طرح ترسیب کربن پس از ۱۵ سال اجرا به عنوان ۱۰ پروژه برتر در سال ۲۰۱۷ در آسیا و اقیانوسیه انتخاب و حتی کتابش به چاپ رسید.
وی با بیان اینکه طرح ترسیب کربن از لحاظ توانمندی اجتماعی و اقتصادی در ایران موفق بوده است، گفت: کشورهای ایران و چین از لحاظ فنی جز کشورهای پیشرفته هستند اما به دلیل اینکه ایران در سال‌های متمادی در بحران خشکسالی قرار داشته با پدیده‌های ناشی از گردو غبار نیز مواجه است.
بیابان زدایی در صحرای افریقا موجب افزایش نیم میلیون تنی تولید غلات شد
«ابراهیم تاو» دبیر اجرایی کنوانسیون مقابله با بیابانزایی ملل متحد به مناسبت روز جهانی مقابله با بیابان زایی طی پیامی اعلام کرد: با اقدامات صورت گرفته از سوی این کنوانسیون در منطقه ساحل و جنوب غربی صحرای بزرگ آفریقا بیش از پنج میلیون هکتار از اراضی احیا شد و بیش از نیم میلیون تن در سال به تولید غلات افزوده شده است و حتی در برزیل، چین، هند و اندونزی، احیای جنگل‌ها به افزایش تولید محصولات و تأمین بهتر منابع آب و نتیجه به بهبود معیشت کشاورزان کمک کرده است با وجود اینکه چنین خبرهای مثبتی از سایر نقاط جهان نیز به گوش می‌رسد اما علیرغم این موفقیت‌ها، گزارش‌های ناامیدکننده ای نیز درخصوص وسعت بیابان‌ها و افزایش گازهای گلخانه‌ای وجود دارد.
وی افزود: برای ۵۵ سال آینده، به عنوان دبیر تنها کنوانسیون مسئول در زمینه مدیریت سرزمین، مایلم پیش از آنکه جمعیت زمین به ۹ میلیارد نفر برسد، البته در این راه، ما موفق نخواهیم شد مگر آنکه هر چه سریع‌تر کنترل سرزمین، بستر تنوع زیستی و دومین ذخیره گاه مهم کربن بر روی کره زمین را در دست بگیریم و مجموعه‌ای از اقدامات هماهنگ را سازماندهی کنیم و به دستاوردهایی بسیار فراتر از گذشته دست بیابیم چراکه اگر ما اقدام به احیای سرزمین‌های تخریب یافته کنیم، ۶.۱ میلیارد دلار در روز صرفه جویی می‌شود که می‌تواند برای موضوعاتی همانند آموزش، برابری و توسعه انرژی‌های پاک، سرمایه گذاری شود و به کاهش فقر، جنگ و مهاجرت در جهان بینجامد.
به گفته وی، در ماه‌های اخیر، مقامات عالی رتبه نهادهای دولتی و علمی جهان، زنگ خطر را برای دو چالش بسیار مهم جهانی شامل تغییر اقلیم و تنوع زیستی به صدا درآورده‌اند که مدیریت پایدار سرزمین و منابع آن، بخشی از پاسخ لازم به این چالش‌ها محسوب می‌شود و امروزه، آگاهی مردم جهان در خصوص تأثیر عوامل انسانی بر روی تغییر اقلیم و بیابانزایی در حال افزایش است و این به تقویت برنامه‌ها و موفقیت آنها کمک می‌کند.
منبع: ایرنا
