قراردادهای مشتقه، ابزار درمان بیماری‌های اقتصادی

به گزارش ایبِنا، در سال‌های اخیر، بازار سرمایه در مسیر رشد و توسعه ابزارهای معاملاتی و حرکت به سمت سرمایه گذاری حرفه ای گام برداشته و هدف تصمیم گیران و سیاست گذاران این حوزه نیز در این راستا قرار گرفته که همسو با افزایش حجم معاملات، توسعه ابزارهای معاملاتی را در مسیر حرفه ای تر شدن این بازار شاهد باشیم.
یکی از این ابزارها که بحث توسعه بیشتر آن برای اجرا در سال ۹۸ به میان آمده، معاملات قراردادهای آتی در بازار مشتقه است که طبق گفته‌های حامد سلطانی نژاد مدیرعامل بورس کالای ایران مقرر شده از دارایی‌های پایه سکه طلا و زعفران، به صندوق‌های سرمایه گذاری کالایی نیز توسعه یابد.
اتفاقی که در صورت تحقق می‌تواند ضمن توسعه معاملات مبتنی بر بازار آتی، امکان سرمایه گذاری حرفه ای را در بازار سرمایه فراهم آورد. چراکه در بازار قراردادهای آتی، سرمایه‌گذاران ناآشنا و غیرحرفه ای چندان امکان حضور ندارند و در این بازار عمدتا افرادی حرفه ای توان پذیرش ریسک‌های ناشی از وجود اهرم معاملاتی در سرمایه گذاری‌های خود دارند.
ضمن اینکه در این بازار برخلاف بازار نقدی در معاملات قراردادهای آتی، افراد می‌توانند هم در جهت افزایش قیمت و هم در جهت کاهش قیمت سود کسب کنند. این مزیت سبب می‌شود که بدون توجه به شرایط اقتصادی، بتوان با تشخیص درست جهت بازار از حرکت قیمت‌ها در هر طرف سود به دست آورد.
بورس‌ها دروازه ورود به بازار جهانی
در همین راستا یک کارشناس بازار سرمایه در گفت و گو با خبرنگار ایبِنا، اظهار داشت: همانطور که می‌دانید در تمام دنیا بورس‌های کالایی از ارکان اساسی در شفاف سازی اقتصاد هستند. وجود برخی مشکلات در بازار کالای فیزیکی (همانند نداشتن بازار بزرگ و نقدشونده در برخی کالاها و نبود قابلیت فروش استقراضی) و همچنین فقدان تضمین‌های لازم برای معامله‌گران و به تبع آن نوسانات تکانه وار قیمت کالاها در بازارهای سنتی از مهم‌ترین عواملی هستند که موجب پدیدار شدن بورس‌های کالایی در اقتصاد کشورهای مختلف شده است.
نیما کرامت افزود: در چنین شرایطی راه‌اندازی بورس کالا و به طور خاص استفاده از ابزارهای مشتقه، در کشورهای مختلف به ایجاد یک نظام سازمان یافته دادوستد کالایی منجر شده و راه ورود به بازارهای جهانی را برای کشورها تسهیل کرده است.
وی ادامه داد: در کشور ما نیز بنا به دلایلی از جمله تولیدکننده عمده و انحصاری بودن در یک سری از کالاها از یک سو و جهش های تکانه وار اقتصادی و نرخ بالای تورم از سوی دیگر، نیاز به ایجاد بورس کالا و به کارگیری از ابزارهای مشتقه برای پوشش ریسک سرمایه گذاران، تولیدکنندگان و مصرف کنندگان بیش از همیشه احساس می شود.
عدم توان برنامه ریزی
این کارشناس حوزه کالایی تاکید کرد: آن چیزی که سم مهلک برای اقتصاد یک کشور است، نبود توان برنامه ریزی برای سرمایه گذاران است. مسلم است که در اینجا سه نکته حائز اهمیت مطرح می شود؛ اول اینکه چرا سرمایه گذاران نمی‌توانند برنامه ریزی کنند؟ دوم اینکه این سرمایه‌گذاری برای آنها چه تبعاتی دارد؟ و در آخر اینکه ابزارهای رفع این چالش ها چیست؟
وی در بررسی این سه نکته اظهار داشت: دلیل اینکه سرمایه گذار نمی‌تواند در اقتصاد ایران برنامه ریزی کند، نوسانات و جهش های قابل توجه قیمت ها در ساختار اقتصادی کشور است و فرقی نمی کند که این نوسان به سمت بالا باشد یا با پایین آمدن قیمت ها همراه است. در این حالت، سرمایه گذار به سمت سفته بازی و بورس بازی پیش رفته و سعی بر سپرده کردن سرمایه خود دارد و سرمایه های سرگردان از امکان ایجاد ارزش افزوده و فرآیند رونق تولید یک کالا یا خدمات خارج می شود.
کرامت در خصوص اینکه ابزارهای درمان این بیماری اقتصادی چیست؟، گفت: یکی از ابزارهای پوشش ریسک برای سرمایه گذاران در برابر نوسانات شدید، ابزارهای مشتقه است. در واقع، ابزارهای مشتقه به افراد و شرکت ها کمک می کند که خود را در مقابل این نوسانات قیمتی بیمه کنند و سرمایه گذاری و یا تجارت خود را با کمترین لطمه و آسیبی نجات دهند.
بازار آتی بر پایه واحدهای سرمایه گذاری صندوق طلا
وی با تاکید بر اینکه در ایران وجود این ابزارها به خصوص بر روی دارایی هایی همانند طلا که می تواند قدرت پول افراد را در برابر تورم حفظ کند، بسیار ضروریست، گفت: اگر چنین ابزاری برای پوشش ریسک وجود نداشته باشد، فشار زیادی به قیمت دارایی پایه آمده و می تواند تبعات زیادی داشته باشد و قیمت ها را به طور هیجانی نوسان دهد. یکی از این ابزارها استفاده از قرارداد آتی بر پایه واحدهای سرمایه گذاری در صندوق طلاست که با آغاز این معاملات جلوی شوک های قیمتی طلا در کشور می تواند گرفته شود تا نیاز نباشد برای کاهش و کنترل قیمت آن در این شرایط حساس کنونی، دولت به ناچار دلار و یا خود طلا را در بازار فیزیکی عرضه کند.
افزایش قدرت ریال
وی افزود: با ایجاد بازار آتی بر پایه واحدهای سرمایه گذاری صندوق‌های طلا، بازارگردان (بانک مرکزی، دولت یا ...) می‌تواند با قدرت ریال (وجه تضمین) به بهترین شکل این بازار را به ثبات برساند و با توجه به شرایط اقتصادی اگر انتظارات بر صعود و یا نزول قیمت‌ها باشد، این نوسانات می‌تواند با شیب ملایم اتفاق بیفتد.
وی در خصوص امکان سرمایه گذاری حرفه ای در بستر بورس کالای ایران، اظهار داشت: همانطور که همه می‌دانیم بسیاری از افراد که در بازار طلای کشور ورود می‌کنند، سفته باز یا نوسان‌گیر حرفه ای این بازار نبوده و فقط به دنبال حفظ ارزش پول خود هستند. پس ما با ایجاد هر چه سریع تر بازار آتی برای صندوق‌های سرمایه گذاری طلایی می‌توانیم این نیاز را پاسخ دهیم، بدون اینکه به سکه طلا یا طلای آبشده و یا حتی ارز دلار فشار زیادی وارد شود. به هر حال با توجه به تمامی این مسائل، با ایجاد ابزارهای موازی برای دارایی‌هایی مثل طلا که به اصطلاح پناهگاه امن سرمایه گذاری هستند، می‌توانیم در راستای بهبود اقتصاد کشور قدم برداریم.
نقش ابزارهای مالی
در پایان این گزارش می‌افزاید، طبق اساسنامه صندوق‌های سرمایه گذاری کالایی مبتنی بر طلا، خود صندوق عملا می‌تواند اوراق اختیار، گواهی سپرده و آتی خریداری کند. اما در دنیا سرمایه‌گذاران این صندوق‌ها می‌توانند اوراق آتی این صندوق‌ها را نیز خریداری نمایند. تاکنون این امکان در کشور ما وجود نداشت؛ اما اخیرا بحث امکان عرضه و انتشار اوراق آتی مبتنی بر واحدهای صندوق های سرمایه گذاری کالایی مجددا مطرح شده و مورد توجه عموم قرار گرفته است.
به اعتقاد کارشناسان و صاحب نظران با این اقدام، معاملات صندوق‌های سرمایه گذاری کالایی به نوعی دوطرفه می‌شود و جذابیت آن برای سرمایه گذاران افزایش پیدا می‌کند. انتشار این اوراق هم می‌تواند موجب حفظ ارزش پول ملی شود؛ زیرا این ابزار می‌تواند هم ارزش دارایی‌ها را در برابر تورم حفظ کند و هم موجب شفافیت بیشتر گردد؛ چرا که طبق مقررات بازار سرمایه میزان دارایی‌های این صندوق‌ها به طور شفاف برای نهادهای نظارتی کاملا مشخص و روشن خواهد بود.
 افزون بر اینکه به کمک این ابزار، افرادی که بخواهند در بازار آتی از ابزار اهرم بهره ببرند، می‌توانند از این امکان استفاده کنند. سایر مزایای بازارهای مشتقه نیز بر این ابزار قابل تصور است و راه اندازی آن گام مثبتی هم برای اقتصاد کشور و هم برای بازار سرمایه ایران ارزیابی می‌شود.