افت حدود ۱۰ درصدی قیمت نفت در بازار جهانی به همراه افت دسته‌جمعی قیمت فلزات، فشار فروش را در معاملات سهام بورس تهران تشدید کرد. روزهای پایانی هفته گذشته، بازار جهانی رویه نزولی پرشتابی را پشت سر گذاشت و این موضوع را می‌توان دلیل اصلی افت شاخص بورس در معاملات دیروز دانست. در حالی‌که به دنبال نبود سیگنالی واقعی، این تصور وجود داشت که جنگ تجاری چین و آمریکا اثر قابل توجهی بر اقتصاد جهانی نداشته است با این حال سرانجام انتشار نشانه‌های ضعف از دومین اقتصاد جهان (چین)، نگرانی فعالان بازارها را به دنبال داشت.
از طرفی احتمال تشدید هر چه بیشتر تنش غول‌های اقتصادی همچنان بازار جهانی را تهدید می‌کند و این موضوع را نمی‌توان نادیده گرفت. ریزش شدید قیمت‌ها در پایان هفته گذشته این هراس را به وجود آورده است که چنین شوک‌هایی به بازار جهانی تکرار شود و از این منظر معامله‌گران بازارهای مختلف را محتاط‌تر از گذشته نگه داشته است.
بورس کالامحور تهران نیز از نشانه‌های نگران‌کننده بازار جهانی بی‌نصیب نماند و افت قیمتی کالاها در بازار جهانی معامله‌گران سهام را در سمت فروش فعال ساخت. ارزش معاملات نزدیک به ۱۲۰۰ میلیارد تومانی نیز نشان از عدم پایداری صف‌های فروش و حضور خریداران در قیمت‌های پایین داشت. به این ترتیب با وجود اینکه سهام شرکت‌ها بعضاً به کف قیمتی (منفی ۵ درصد) کشیده شدند اما در ادامه با افزایش تقاضا از این سطح فاصله گرفتند. به‌صورت کلی می‌توان گفت افت قیمتی سهام از انتظارات کمتر بود و در شرح دلایل به موارد مختلفی باید توجه داشت.
جای خالی فشار پالایشی؟
در معاملات دیروز عمده نمادهای پالایشی به دلیل شفاف‌سازی از نرخ تسعیر ارز در سه‌ماهه سوم سال ۹۱ متوقف شدند. بر اساس شفاف‌سازی‌های انجام‌شده نمادهای پالایشی با افزایش سود مواجه شدند. توقف نمادهای پالایشی در حالی رخ داد که طبق رفتار سنتی بورس تهران، افت قیمتی نفت سیگنالی برای افت قیمتی نمادهای پالایشی بوده است. فارغ از قضاوت این رفتار معامله‌گران سهام پالایشی در بورس تهران اما احتمال افت قیمتی سهام شرکت‌های پالایشی در معاملات دیروز به دنبال افت شدید قیمت نفت در پایان هفته گذشته وجود داشت. در این خصوص سهام شرکت پالایش نفت تبریز تنها نماد پالایشی بود که در معاملات دیروز در حالت مجاز قرار داشت.
سهام این پالایشگاه صف فروش را تجربه کرد و این موضوع باعث شد که قیمت پایانی به‌عنوان متغیر اثرگذار بر شاخص کل بورس تهران تا نزدیک کف قیمتی روزانه افت داشته باشد. با این حال در ادامه معاملات سهام پالایش نفت تبریز با افزایش تقاضا مواجه شد و حتی آخرین معاملات این سهم در مثبت یک درصد به ثبت رسید. در این شرایط در صورت مجاز بودن نمادهای پالایشی احتمال اینکه سهام دیگر شرکت‌ها نیز به دنبال ریزش شدید قیمت نفت با افزایش عرضه سهامداران تا کف قیمتی روزانه افت داشته باشد وجود داشت. در نتیجه این موضوع ممکن بود سهام سه پالایشگاه بزرگ کشور اثر حدود ۷۰۰ واحدی را بر افت شاخص کل بورس تهران داشته باشند. با این حال نکته جالب توجه اینکه با توجه به معاملات شبریز و همچنین بازگشت قیمتی سهام دیگر گروه‌ها از کف قیمتی روزانه حتی اگر سهام شرکت‌های پالایشی در همراه احتمالی امروز با رشد قیمت نیز همراه شوند دور از انتظار نخواهد بود.
آیا سهام مستحق ریزش هستند؟
معاملات دیروز بازار سهام با هجمه فروشندگان در ابتدای معاملات آغاز شد. در ادامه معاملات نیز فروشندگان حضوری پرقدرت داشتند با این حال حضور فعال خریداران منجر به افزایش ارزش معاملات و جلوگیری از شکل‌گیری صف فروش شد. معاملات روز گذشته پس از شوک بازار جهانی انجام شد با این حال سوال اصلی این است که آیا سهام واقعاً روز گذشته مستحق ریزش بودند و مهم‌تر از آن رویه آتی قیمت سهام است. پاسخ این سوال می‌تواند بسیار دشوار باشد. تا پیش از این فرض بر این بود که بازار جهانی رویه با ثباتی را خواهد داشت و بر این اساس اهرم دلاری برای رشد سودآوری شرکت‌های کالایی کافی بود.
در نتیجه به دنبال حمایت عامل سودآوری انتظار رشد قیمت سهام نیز وجود داشت. با این حال همان‌طور که بارها تاکید شده بود رویه بازار جهانی سرشار از عدم قطعیت‌هاست که طی یک سال گذشته بارها فضا را برای معامله‌گران بازارهای جهانی و همچنین بورس تهران پراسترس نگه داشته است. اگر بنا باشد مانند برخی از تحلیلگران تنها بر اساس یکسری تحلیل‌ها که ماه‌های طولانی است رکود اقتصادی جهانی را هشدار می‌دهند، رفتار کرد هیچ‌زمان موقعیت مناسبی برای کسب سود از معاملات سهام نیست و در نتیجه سودهایی که در ماه‌های اخیر در معاملات سهام ایجاد شده بود نیز داغی بر دل چنین معامله‌گرانی می‌گذاشت.
از طرفی این موضوع مطرح می‌شود که اگر بنا باشد نگرانی‌ها مانند پایان هفته گذشته در اقتصاد جهانی خودنمایی کند احتمال شوک‌های قیمتی شدید وجود دارد و بر این اساس نمی‌توان ریسک حضور در معاملات را پذیرفت. در چنین شرایطی به نظر می‌رسد معامله‌گر بورسی باید با احتیاط بیشتری در معاملات شرکت کند. با وجود ریسک‌های موجود عواملی وجود دارند که مانع از حذف انگیزه‌های سرمایه‌گذاری در بورس می‌شوند. کارشناسان بسیاری در یک سال گذشته بارها به اهمیت جهش نرخ دلار و اثر مثبت آن بر سودآوری شرکت‌ها تاکید داشته‌اند.
«دنیای اقتصاد» نیز مسیر ارزی بورس تهران را بارها دنبال کرده است و در این خصوص همان‌طور که در گزارش‌های ماه‌های پایانی سال ۹۷ اشاره شده بود رشد نرخ ارز در سامانه نیما قطعی است. در شرایط کنونی شاهد نزدیک شدن نرخ‌ها در سامانه نیما با بازار آزاد هستیم. رشد نرخ نیمایی به منزله افزایش درآمدهای شرکت‌ها است که برای شرکت‌های کالایی این موضوع اثر مستقیمی بر درآمد شرکت‌ها دارد. گرچه افزایش بهای تمام‌شده (به خصوص در بخش خوراک) نیز در این شرایط مورد انتظار است با این حال برآیند افزایش نرخ ارز برای گروه کالایی مثبت است. بر این اساس این موضوع همچنان اهرمی قوی است که اثر افت احتمالی قیمت کالاها در بازار جهانی را جبران می‌کند.
نکته دیگر اینکه بورس تهران با فشار ریسک‌های سیستماتیک از لحاظ نسبت قیمت به درآمد بالا در محاسبه ارزش سهام یک شرکت خودداری کرده است. این موضوع خود مانند ضربه‌گیری برای سهام عمل می‌کند. ریسک سیستماتیک بیش از آنکه اثر واقعی بر درآمد شرکت‌ها داشته باشد بار روانی را برای بازار به همراه داشته است؛ فروش پرقدرت شرکت‌ها در اردیبهشت شاید نشانه خوبی از این موضوع باشد. در نتیجه چندان دور از انتظار نیست که در ظهور ریسک‌های بنیادی، به‌صورت ناخودآگاه از شدت فشار ریسک سیستماتیک کاسته شود و در نتیجه همین موضوع مانع از افت بیشتر سهام شود. در کنار این موارد نمی‌توان اثر مجامع شرکت‌های بورسی را که تا پایان تیر به اوج خود می‌رسد نادیده گرفت.
بر این اساس گرچه افت قیمت‌ها در بازار جهانی سیگنالی منفی برای سهام محسوب می‌شود اما نمی‌توان این موضوع را نادیده گرفت که سهام عمدتاً حتی بدترین سناریوها را تحت فشار ریسک‌های غیراقتصادی پیشخور کرده است و در چنین شرایطی در تعادل جدید ریسک‌ها و فرصت‌های موجود سطوح فعلی قیمت سهام با وجود ریزش اخیر قیمت‌ها در بازار جهانی همچنان برای خریداران جذاب است. با این حال منشا اصلی نگرانی میان معامله‌گران بورس تهران رویه آتی قیمت‌ها در بازار جهانی است. اگر بنا باشد ریزش‌های افسارگسیخته قیمت کالاها در بازار جهانی ادامه پیدا کند باید درخصوص کل بازار ابراز نگرانی کرد. البته برای برخی از گروه‌ها شاید بتوان در نتیجه افت شدید قیمت خوراک فرصت‌هایی را برای افزایش سود بنگاه جست‌وجو کرد.
معاملات داغ سهام غیرکالایی
افت شاخص کل عمدتاً به دنبال افت نمادهای بزرگ و کالایی رخ داد با این حال سهام گروه‌های دیگر بعضاً به صف خرید رسیدند. در این خصوص در گروه خودرویی تشکیل صف‌های خرید، البته ناپایدار را شاهد بودیم. در این گروه عرضه‌های سنگین سهام باعث شد که پرمعامله‌ترین سهام روز گذشته گروه خودرو باشد. در گروه بانک نیز بعضاً شاهد تشکیل صف خرید برای برخی از نمادهای بانکی بودیم، با این حال صف این نمادها نیز عرضه شد و موجبات رشد محسوس ارزش معاملات را فراهم آورد. گروه‌های مزبور در مجموع حدود ۳۰ درصد از ارزش معاملات روز گذشته را در اختیار داشتند. در هراس از لغزش نمادهای کالایی ناشی از سیگنال‌های نگران‌کننده بازار جهانی نقدینگی نیز به دنبال مکانی جدید برای شناسایی سود به سمت نمادهای خودرویی و بانکی حرکت کرد.
این نمادها هم بستر پذیرش نقدینگی داغ را دارند و همچنین با توجه به اندازه بازار آنها نسبت به دیگر نمادها پتانسیل جذب مقادیر بیشتری از نقدینگی را دارند. با این حال در نمادهای گروه‌های مزبور نیز ریسک‌های قابل توجهی مطرح است که معامله‌گران قطعاً به آنها توجه کافی خواهند داشت. معاملات بورس در روزهای آتی احتمالاً چشم‌انتظار بازگشایی بازار جهانی در روز دوشنبه خواهد بود. در این میان تعطیلات پایان هفته می‌تواند در تصمیم‌گیری معامله‌گران اثر قابل توجه داشته باشد. در وضعیت نگران‌کننده بازار جهانی لازم به نظر می‌رسد که تحلیلگران بدترین سناریوهای ممکن از سودآوری شرکت‌ها را بر اساس کف قیمتی مورد انتظار از قیمت کالاها محاسبه کنند.
درخصوص گروه‌ها با عمده فروش داخلی نیز باید به نوع کالا و اثر تورم و نرخ دلار بر رویه آتی سودآوری توجه داشت. در شرایط کنونی به هیچ وجه نمی‌توان گفت که سهام به پایان موج صعودی خود رسیده است بلکه باید با دقت بیشتری رویه قیمتی سهام را دنبال کرد و اثر ریسک‌های جدید به خصوص از بازار جهانی را در پیش‌بینی‌ها لحاظ کرد.
منبع: روزنامه دنیای اقتصاد
