ایران اکونومیست- قدر یعنى پیوند و شكل گرفتن هر پدیده و هر حادثه با سلسله علل خود؛ که در شب قدر، این پیوند به دقّت اندازهگیرى مىشود؛ یعنى اولاً براى امام زمان این پیوند معلوم و تفسیر مىشود و ثانیاً، رابطه این پدیده ها با علل خود روشن مىگردد.
با توجه به اینکه شب قدر زمان نزول ملائکه است و با توجه به اختلاف افق‌ها نزول ملائکه در یک شب چگونه توجیه می‌شود؟
چنین تصور کرده‌اید که براى تمام نقاط مختلف روى زمین در هرسال، شب واحد و مشترکى، شب قدر معین شده به‌طوری‌که این شب در ساعت معینى در سراسر کره زمین آغاز و در ساعت معینى هم پایان می‌پذیرد درحالی‌که این تصور اشتباه است، چون می‌دانیم زمین کروى است و همیشه یک نیمکره آن در تاریکى و نـیـمکره دیگر آن در روشنایى قرار دارد و به‌این‌ترتیب اصلاً امکان ندارد که در ساعت‌های معین و مشترکى در سراسر زمین شب باشد. بلکه در کل کره زمین یک‌شب کامل، ۲۴ ساعت هست. همچنان که یک روز کامل ۲۴ ساعت است و هر زمان مفروضى حدود نیمى از کره زمین را پارههاى روز و نیمکره دیگر را پارههاى شب مىپوشانند. همه شبها یا روز‌ها همین حالت را دارند که در عرض ۲۴ ساعت به‌صورت متخالف و تدریجى کل زمین را پوشش مىدهند؛ بنابراین زمانى که مثلاً در عربستان شب قدر مىشود بخشى از لیلة القدر است که امتداد آن تا شبى که در ایران مراسم شب قدر انجام مىشود استمرار مىیابد؛ و، چون شب قدر مانند همه شبها و روز‌ها در عرض ۲۴ ساعت به‌صورت متخالف و تدریجى کل زمین را پوشش مىدهد، در روایات وارد شده است که فضیلت روز قدر کمتر از شب قدر نیست و روز آن را هم غنیمت بشمارید.
مراسم شب قدر از چه زمانی شروع شده و نوع برگزاری آن همین‌گونه که ما برگزار می‌کنیم بوده یا فرق داشته؟
شب قدر از ابتدا شب مبارکی بوده و با نزول قرآن در آن شب اهمیت بیشتری پیدا کرده است در مورد اهمیت شب قدر و احیا و شب‌زنده‌داری با عبادت و دعا در روایات فراوان از سوی پیامبر اکرم و یکایک چهارده معصومین سفارش‌های فراوان شده لذا احیای شب قدر در زمان آن بزرگواران هم بوده و اینکه در آن شب چه اعمالی انجام دهیم هم توسط خود آن بزرگواران بیان‌شده است لذا از زمان آنان بوده، اما اینکه به‌صورت دسته‌جمعی که امروز ما انجام می‌دهیم به‌تدریج بعد از سفارش‌ها و تأکیدات معصومین واقع شده و در زمان خودشان به این شکل دسته‌جمعی نبوده است هرچند دعای دسته‌جمعی و جلسه‌ی سخنرانی که محفل را محفل علم می‌کند بسیار مطلوب و خود محفل علم از اعمال شب قدر و مورد سفارش معصومین است.
از طرفی واردشده قرآن در طول بیست‌وسه سال بر پیامبر نازل‌شده و از طرفی آورده‌اند که در شب قدر یکجا نازل‌شده است این تضاد چگونه پاسخ داده می‌شود؟
قرآن دو گونه نزول دارد یکی تدریجی و دیگری دفعی (یکجا و یک‌باره).
نزول دفعی: یعنی حقیقت قرآن به‌صورت یکجا و کامل و به‌صورت حقیقت واحده بر قلب پیامبر اکرم نازل‌شده است (انا انزلناه فی لیلة القدر – انا انزلناه فی لیلة مبارکة).
نزول تدریجی: یعنی در طول بیست‌وسه سال و در مناسبت‌های مختلف و شأن نزول‌های مختلف نازل‌شده است؛ لذا بین این دو مطلب تضادی نیست.
تعیین مقدرات در شب قدر با مسئله تلاش انسان‌ها و تفکرات و تعقل آن‌ها در حل مشکلات و تصمیم‌گیری‌ها چگونه توجیه می‌شود؟
اینکه مىگویند در شب قدر همه مقدرات تقدیر مىشود بدین معنا است که قالب معین و اندازه خاص هر پدیده، به‌طور روشن اندازه‌گیری مىشود. این اندازه‌ها و قالب‌ها همان قابلیت‌هایی است که ما در طول عمر خود و البته توجه ما در همان شب، برای خود ایجاد کرده‌ایم. ایجاد قابلیت از ما است و تقدیر برحسب قابلیت ما از خداوند که در شب‌های قدر برای یک سال تعیین می‌شود. قابلیت‌های ما با اختیار و اعمال اختیاری ما شکل مىگیرند.
با این بیان، رابطه شب قدر و تعیین سرنوشت بندگان و کردار اختیارى آنان، روشن مىشود. قدر یعنى پیوند و شکل گرفتن هر پدیده و هر حادثه با سلسله علل خود؛ که در شب قدر، این پیوند به دقّت اندازهگیرى مىشود؛ یعنى اولاً براى امام زمان این پیوند معلوم و تفسیر مىشود و ثانیاً، رابطه این پدیده ها با علل خود روشن مىگردد.
پس تقدیر الهى به این معنا است که آن‌کس که با حسن اختیار خود به جاده مستقیم رفت، تقدیر سعادت برای او نوشته می‌شود؛ و آن‌که با سوء اختیار خود، به بیراهه گناه و انحراف پا گذاشت، زیان‌کار مىگردد.
پس بین تقدیر الهى و اختیار آدمى، هیچ منافاتى وجود ندارد، زیرا در سلسله علل و شرایط به ثمر رسیدن کار و ایجاد حادثه، اراده آدمى یکى از علل و اسباب است.
اینکه در شب قدر، امور بندگان اعم از مرگ و زندگى، ولادت و زیارت و... تقدیر مىشود، همگى با حفظ علل و شرایط و عدم موانع است و اختیار انسان یکى از علتها و شرایط آن به شمار مىآید.
به این جهت سفارش شده، در آن شب به شب‌زنده‌داری و عبادت و دعا بپردازید تا این عمل در آن شب خاص- که از هزار شب برتر است ـ شرایط نزول فیض الهى را بهتر فراهم آورد. این لطف خدا است که به بنده اجازه می‌دهد با تضرع و توجهی که می‌کند، گذشته خود را اگر خوب است بهتر کند و اگر خراب است بازسازی نماید.
منبع:تبیان
