سامانه اشتغال ایرانیان؛ وعده‌ای برای واقعی شدن آمار بیکاری

ایران اکونومیست- درباره آمار اشتغال همواره اما و اگرهایی مطرح بوده و بسیاری معتقدند معیارهای سنجش اشتغال به گونه‌ای است که حتی بسیاری بیکاران هم در آمارها شاغل به حساب می‌آیند و راه ‌حلی که در این مورد یکی دو سالی است مطرح می‌شود اختصاص کد اشتغال به هر ایرانی شاغل و در واقعی ثبتی شدن آمار اشتغال است. * آخرین آمار اشتغال
آخرین آمارهای رسمی در ایران نشان می‌دهند در سال ۱۳۹۷، جمعیت افراد شاغل در ایران حدود ۲۳.۸ میلیون نفر بوده است. نرخ بیکاری نیز در کل کشور در این سال  ۱۲درصد و نرخ مشارکت اقتصادی به ۴۰.۵ درصد رسیده است. این آمار و ارقام نشان‌دهنده بهبود اوضاع نسبت به سال ۱۳۹۶ است. این در حالی است که مقایسه آمار سال ۱۳۹۷ با یک سال پیش‌تر نشان می‌دهد نرخ بیکاری در کشور، یک دهم درصد کاهش پیدا کرده و جمعیت شاغل ۴۳۴ هزار نفر افزایش یافته است. بنابراین آمار، نرخ مشارکت اقتصادی هم، دو دهم درصد بیش‎تر و جمعیت فعال کشور حدود ۴۸۵ هزار نفر زیادتر شده است.
اما شاید مشاهدات و تجربیات بسیاری از ما موجب شود که به دید تردید به این آمارها نگاه کنیم، گرچه رسما و قانونا نمی‌توان به آنها شبهه‌ای وارد کرد اما قاعدتا آنچه علم آمار از اشتغال می‌سنجد با واقعیت ملموس تفاوت‌هایی دارد.
* راه‌حلی برای ثبتی شدن آمار اشتغال
برای ثبتی شدن آمار اشتغال، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در سال‌های اخیر ایجاد سامانه اشتغال ایرانیان را مطرح کرده که البته هنوز به مرحله اجرا نرسیده است.
در همین مورد در نشست شورای عالی اشتغال، وزیر کار وقت در مهر ماه سال ۹۶ اعلام کرده بود: کاری را شروع کردیم که هر ایرانی یک کد اشتغال داشته باشد بدین ترتیب که سامانه بانک اشتغال ایرانیان را برای این طرح ایجاد کردیم. این کمک می‌کند افرادی که مشغول به دو شغل هستند و یا مالیات بالاتر نمی‌دهند مشخص شوند و بتوانیم برای آنها مقرراتی بگذاریم.
در تابستان سال گذشته چند روز پیش از آنکه علی ربیعی از تصدی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی کنار برود، در نشستی با عنوان چارچوب برای تقسیم کار ملی در اجرای سیاست تولید و اشتغال که با همکاری سازمان توسعه صنعتی ملل متحد ( یونیدو) برگزار شد، از راه اندازی سامانه اشتغال ایرانیان خبر داده  و گفته بود : هر ایرانی یک کد اشتغال خواهد داشت و سامانه بانک اشتغال ایرانیان را برای این طرح ایجاد کردیم.
* امکان برنامه‌ریزی برای بیکاران
درباره هدف‌گذاری راه‌اندازی این سامانه نیز گفته شد که سامانه اشتغال ایرانیان، امکان برنامه ریزی برای افراد بیکار را فراهم می کند و به این ترتیب قرار شد با راه‌اندازی این سامانه هر ایرانی که وارد بازار کار شود یک کد شغل بگیرد.
یک ماه بعد از سوی مقامات این وزارتخانه مجددا اعلام شد که امسال سامانه اشتغال ایرانیان را راه اندازی می کنیم تا بتوانیم بر اساس کد ملی وضعیت اشتغال و بیکاری و همچنین دریافت تسهیلات و ... را رصد کنیم.
حالا اما عیسی منصوری، معاون کارآفرینی و توسعه اشتغال وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در این مورد به خبرنگار فارس می‌گوید: سامانه ملی اشتغال ایرانیان در حال انجام است و امیدواریم ظرف بهار امسال این کار انجام شود.
وی توضیح می‌دهد: در این سامانه برای تمام افراد ۱۵ تا ۶۵ سال یک شناسه شغلی در نظر گرفته می شود. این که الان شاغل است یا بیکار و اگر شاغل است در کجا و با چه تخصصی مشغول به کار است در این سامانه بارگذاری می‌شود.
به گفته وی  این سامانه اطلس اشتغال کشور را مشخص می‌کند و با روشن شدن مختصات اشتغال به درستی می‌توان از نیازهای بازار کار آگاه شد و جهت‌گیری برای اصلاح  نظام آموزشی در جهت نیاز بازار با این سامانه امکان پذیر است. ضمن آنکه با تکیمل این سامانه مشکلی که در رابطه با آمار اشتغال مطرح می‌شد و ناشی از ثبتی نبودن آن بود نیز برطرف خواهد شد.
* آغاز به کار سامانه اشتغال ایرانیان از تیرماه
او در پاسخ به اینکه چه زمانی از این سامانه رونمایی خواهد شد؟ هم می‌گوید: تلاش می‌کنیم فاز اول آن را در تیر ماه رونمایی کنیم و پس از آن این کار مستمر ادامه خواهد داشت.
سوی دیگر این ماجرا لزوم برنامه‌ریزی اشتغال مبتنی بر واقعیات و شرایط خاص کشور است که وجود چنین سامانه‌ای می‌تواند با روشن شدن مختصات اشتغال کشور در این مورد نیز اطلاعات درستی را در اختیار قرار دهد.
گزارش چند هفته پیش مرکز آمار ایران نشان می‌دهد در ۹ ماهه نخست سال گذشته، نرخ کل رشد اقتصاد کشور منفی ۳.۸ درصد بوده است. در این میان، بیش‌ترین رکود را بخش صنعت با رکورد منفی ۷.۹ درصد از سر گذرانده است. رشد بخش کشاورزی در این مدت زمان، منفی ۲.۱ درصد و رشد بخش خدمات، کمی بالاتر از صفر، یعنی ۰.۶ درصد بوده است.
بر اساس آمار رسمی، در حال حاضر نیمی از بازار شغلی ایران را بخش خدمات تشکیل می‌دهد. عمده فعالیت‌های شرکت‌‌های خصوصی، در این حوزه تعریف می‌شوند؛ از تجارت و بازرگانی و مالی گرفته تا فعالیت‌های آموزشی و بهداشتی و درمانی و… . در واقع، با افزایش رکود اقتصادی و کاهش فعالیت‌های خدماتی، نخستین قربانیان، کارکنان شرکت‌ها و موسسات خصوصی‌ هستند که در صورت ادامه زیان‌دهی بنگاه‌های خدماتی، گرفتار تعدیل خواهند شد.
بر اساس آمار، ۸۶درصد مردان و ۷۷درصد زنان کشور در سال ۱۳۹۷ در بخش خصوصی فعالیت داشته‌اند؛ یعنی حدود ۱۷میلیون مرد و ۳/۳ میلیون زن و در مجموع، بیش از ۲۰ میلیون نفر در بخش غیردولتی مشغول به کار هستند.
گرچه همین آمار هم حکایت از واقعیات شرایط اقتصادی و فضای کسب و کار در ایران دارد اما ثبت شدن اشتغال می‌توان تحلیل دقیق‌تری از مشکلات و مسائل بخش‌های مختلف به دست بدهد و در طراحی سناریوی توسعه اشتغال مبتنی بر شرایط اثرگذار باشد.