ایران اکونومیست- نبود چابکی در تعامل میان اجزای زنجیره، تغییرات پیش‌بینی نشده و اثر آن بر سطوح مختلف زنجیره و نبود یکپارچگی در اجزای مختلف زنجیره تأمین از جمله چالش‌ها و مسائلی است که در حوزه زنجیره تأمین رخ می‌دهد. از سوی دیگر، نبود یک زبان مشترک در شناسایی و به اشتراک‌گذاری اطلاعات مربوط به موجودیت‌های زنجیره تأمین سبب شده تا ضمن ایجاد گمراهی در فرآیندها، هزینه‌های عملیاتی نیز افزایش یابد و عملکرد سازمان‌ها از بهینگی لازم برخوردار نباشد.
به بیان دیگر، از آنجایی که همه سازمان‌ها، اعم از انتفاعی و غیرانتفاعی یا دولتی و غیردولتی، از یک زبان مشترک برای شناسایی موجودیت‌های زنجیره تأمین بهره نمی‌گیرند، نمی‌توانند در امور مختلف تصمیمات بهینه اتخاذ کرده و نیازهای خود را بر مبنای استانداردهای موجود تطبیق دهند.
افزون بر این موارد، استفاده نکردن از زیرساخت‌های مبتنی بر زبان مشترک سبب می‌شود تا زمینه برای قاچاق کالا به عنوان یکی از کلیدی‌ترین اجزای تخریب فضای اقتصادی کشور، گسترش یافته و تولیدکنندگان کشورمان از این حیث متضرر شوند.
علاوه بر تولیدکنندگان، خریداران و استفاده‌کنندگان از محصولات نیز با نبود زیرساخت برای شناسایی یکپارچه اقلام تجاری، نمی‌توانند از اصالت کالاهای خریداری شده اطمینان یابند. این موضوع در زمینه‌های بهداشت، درمان و سلامت می‌تواند از اهمیتی دوچندان برخوردار باشد.
مرکز ملی شماره‌گذاری کالا و خدمات ایران با سابقه بیش از 23 ساله در کشور به عنوان عضو رسمی سازمان GS1 جهانی، با شناسایی بیش از 3.6 میلیون قلم کالا (تولیدی یا وارداتی) به عنوان یکی از 12 مرجع رسمی کشور در حوزه شناسایی به شمار می‌آید.
این مرکز بر مبنای استانداردهای سازمان جهانی GS1، اقدام به ارائه کدهای استاندارد Global Trade Item Number) GTIN) برای شناسایی اقلام تجاری و Global Location Number) GLN) برای شناسایی موجودیت‌ها (فیزیکی، حقوقی یا حقیقی) می کند.
همچنین از سال 1385 این مرکز توانسته است نظام ملی طبقه‌بندی کالا در کشور (ایران‌کد) را راه‌اندازی کند و یک پایگاه داده ملی و یکپارچه از اقلام کشور را تشکیل دهد.
** تولید و انتشار اطلاعات بیش از 100 هزار ایران‌کد در بستر پورتال ملی کالا
کدهای ملی کالا یا همان ایران‌کد، درواقع کاتالوگ الکترونیکی کالاهاست که توسط یک شناسه 16 رقمی برای هر قلم کالای تجاری ایجاد می شود و اطلاعات آن در پرتال ملی کالا در اختیار عموم قرار می‌گیرد. علاوه بر مخاطبان عام شناسه‌های ایران‌کد، مخاطبان خاصی برای این کاتالوگ‌ها وجود دارد که ازجمله آنها می‌توان به سامانه تدارکات الکترونیکی دولت (ستاد)، وزارت نفت جمهوری اسلامی ایران، ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز و غیره اشاره کرد.
بزرگترین مزیت ایران‌کد برای تولیدکنندگان خرد و متوسط، شناسنامه‌دار کردن و انتشار اطلاعات محصولات آنهاست، کاری که خود آنها برای انجامش باید هزینه‌های گزافی بپردازند. همچنین مزیت عمده این سامانه برای تولیدکنندگان بزرگ کشور است که از طریق آن قادرند اطلاعات محصولات خود را برای دیگر سازمان‌های دولتی به عنوان مصرف‌کنندگان بزرگ کشور برسانند.
ایران‌کد در عمر 12 ساله خود موفق به تولید بیش از سه میلیون و 600 هزار کاتالوگ الکترونیکی کالا شده است و در این مدت سرویس‌های اطلاعاتی خود را در اختیار دستگاه‌های مختلفی ازجمله سازمان گمرکات کشور، سامانه ثبت سفارش و غیره قرار داده است. دستاورد اصلی استفاده از این سامانه، ایجاد شفافیت و بهره‌مندی از نتایج آن است.
** شبکه ملی همگام‌سازی داده‌های فروشگاه‌های زنجیره‌ای (NDSN)
بانک اطلاعاتی جهانی کالا و خدمات GS1 برای بسیاری از فروشگاه‌های زنجیره‌ای به عنوان مرجعی برای تسهیل امور و مدیریت اطلاعات اقلام تجاری است. این پایگاه اطلاعاتی، زیرساخت مناسبی برای ایجاد سیستم‌های پیشرفته لجستیکی مانند مدیریت موجودی توسط فروشنده (VMI)، انبارهای ترانزیت (Cross Dock) و همچنین تبادل الکترونیکی داده‌ها (EDI) است که حذف فرآیندهای کاغذی و افزایش سرعت انتقال داده‌ها از جمله دستاوردهای مهم آن است.
مرکز ملی شماره‌گذاری کالا و خدمات ایران اقدام به طراحی و توسعه پلتفرم به اشتراک‌گذاری ملی اطلاعات به نام NDSN کرده است که با استفاده از این پلتفرم فروشگاه‌های زنجیره‌ای قادرند داده‌های موثق و به‌روز را از بانک اطلاعاتی مرکز فراخوانی کرده تا نیازی به تشکیل بانک‌های اطلاعاتی موازی، غیرموثق و متعدد در فروشگاه‌های خود نداشته باشند.
استفاده از این روش موجب صرفه‌جویی در هزینه‌ها، به‌روز بودن و در دسترس بودن اطلاعات در مورد قلم‌ها خواهد شد. همچنین به عنوان یک دستاورد مهم، قیمت محصولات برای مصرف‌کنندگان به صورت یکپارچه، سراسری و قابل استعلام در دسترس قرار خواهد گرفت.
** سامانه ردیابی و رهگیری اقلام (ETS)
شفافیت یکی از چالش‌های جهان امروز برای مصرف‌کنندگان و مشتریان است. از جمله راهکارها برای ایجاد شفافیت و افزایش اعتماد مشتریان استفاده از سامانه‌های ردیابی و رهگیری در طول زنجیره تامین است. سازمان جهانی GS1 به منظور پاسخگویی به این نیاز، استانداردهای خود در بخش ردیابی و رهگیری را در سندی به نام GTS منتشر کرده است.
مرکز ملی شماره‌گذاری کالا و خدمات ایران با درک ضرورت و اهمیت این موضوع و مطالعه و بررسی نمونه‌های موفق جهانی با پیروی از استانداردهای GS1 بین‌الملل، اقدام به طراحی، راه‌اندازی و توسعه سامانه جامع ردیابی و رهگیری زنجیره تأمین کشور کرده است. این سامانه ابزار تسهیل‌کننده استفاده از استاندارد محسوب شده و زیرساخت مهمی برای ایجاد سامانه‌های دیگر مانند حمل ونقل و لجستیک هوشمند ملی است.
این سامانه در بخش‌هایی از صنعت کشور راه‌اندازی شده و هر روز بازیگران جدیدی در حوزه زنجیره‌ی تأمین به استفاده‌کنندگان اضافه می‌شود. اکنون بخش مهمی از این سامانه در زنجیره تأمین کالاهای شبکه توزیع برق کشور در شهرهای مشهد و یزد مورد استفاده قرار گرفته است.
همچنین در ادامه و در تکمیل این سامانه بخش‌هایی برای ردیابی مواد اولیه تولیدی محصولات، ردیابی فروش و ردیابی خدمات پس از فروش بر بستر کدینگ و طبقه‌بندی کالا و خدمات در حال تحلیل، طراحی و توسعه است.
در صورت تکمیل این سامانه و استفاده آن در زنجیره تامین مواد غذایی تازه شعار «از مزرعه تا سفره» به شکل عملی محقق خواهد شد. همچنین در شرایط کنونی کشور به محقق شدن شعارهای اقتصاد مقاومتی و حمایت از تولید ملی کمک شایانی خواهد کرد، زیرا گردش همه کالاها و خدمات در سراسر کشور به‌صورت شفاف قابل‌رویت خواهد بود و دیگر با مسائلی همچون احتکار و یا جعل و تقلب به‌صورت جدی مواجه نخواهیم بود.
** راه‌اندازی پروژه ملی طبقه‌بندی و شناسایی اقلام وزارت نفت
وزارت نفت با بهره بردن از مزایای شناسایی یکپارچه و استاندارد اقلام تدارکاتی‌اش، از یکی از مهمترین مشکلات موجود در کدهای قبلی خود رهایی یافت و تعدد و چندگانگی بین کدهای خود را از بین برد. بدیهی است این مشکل در هر بنگاه اقتصادی یا سازمانی که باشد مشکلات زیادی را به وجود می‌آورد.
علاوه بر این، وزارت نفت با استفاده از بانک تامین‌کنندگانی که پس از پیاده‌سازی پروژه ایجادشده و به کمک بانک اطلاعاتی کدهای ملی کالا قادر است به جای خرید بسیاری از اقلام از کشور‌های خارجی، از توان تولیدکنندگان داخلی استفاده کند که این اتفاق هم موجب جلوگیری از خروج ارز از کشور و هم موجب تقویت و حمایت از صنعتگران داخلی شد.
** سامانه ملی ردیابی محصولات پروتئینی
با توجه به اینکه تاکنون زیرساختی برای ردیابی محصولات غذایی در کشور وجود نداشته، مرکز ملی شماره‌گذاری کالا و خدمات ایران با درک ضرورت وجود چنین زیرساختی، اقدام به طراحی و توسعه نرم‌افزار ردیابی محصولات پروتئینی (به عنوان گام نخست) در کشور کرده است تا همه محصولات از مزرعه تا سفره قابل ردیابی و ردگیری باشند. این موضوع ارتباط مستقیمی با حوزه بهداشت داشته و می‌تواند نقش مهمی در ارتقای سطح سلامت جامعه ایفا کند.
** سامانه ملی کدگذاری خدمات
مرکز ملی شماره‌گذاری کالا و خدمات ایران، اقدام به طراحی و توسعه نظام کدگذاری «خدمات» در کشور کرده است که این موضوع سبب می‌شود تا همه افراد (اعم از حقیقی یا حقوقی) قادر باشند بر اساس نوع خدمتی که می‌توانند ارائه کنند، کد منحصر به فرد دریافت کنند.
اهمیت و تمایز این موضوع آنجایی است که مرکز توانسته است با بهره‌گیری از اطلاعات و داده‌های کاربران، نسبت به صدور کاتالوگ الکترونیکی خدمت برای آنان اقدام کند.
** سامانه یکپارچه کدینگ سازمانی
علاوه بر این موارد، مرکز ملی شماره‌گذاری کالا و خدمات ایران با توجه به تعامل با سازمان‌ها و درک نیاز آنها برای ایجاد زبان مشترک در سازمان برای اقلام، محصولات و غیره، نرم‌افزار «کدینگ سازمانی» را طراحی و توسعه داده است. این نرم‌افزار قادر است پلی برای ارتباط بین سازمان‌ها و ارائه‌دهندگان محصول باشد و از این جهت نیاز سازمان‌ها در تأمین اقلام مورد نیاز خود بر حسب تعریف هر سازمان از قلم محصولات رفع شود.
** سامانه تولید و انتشار شناسه جهانی مکان (GLN)
در بسیاری از موارد، به‌منظور مدیریت بهتر زنجیره‌های تامین و تقاضا، لازم است مکان فیزیکی طرفین تجاری، موقعیت محموله‌ها در مسیر حمل‌ونقل، آدرس فایل‌ها در فضای مجازی یا محل قرارگیری محصولات در قفسه‌های انبار، شناسایی‌شده و در سیستم‌های اطلاعاتی ثبت و اطلاع‌رسانی شود.
در سیستم‌های مبتنی بر استانداردهای GS1، این کار به کمک یکی از مهمترین کلیدهای شناسایی GS1 به نام شماره جهانی مکان (GLN) انجام می‌شود. در واقع از کدهای GLN برای شناسایی هر نوع از موقعیت‌های مختلف در زنجیره تأمین (موقعیت‌های فیزیکی، دیجیتالی، عملیاتی یا حقوقی) که لازم است به‌صورت یکتا در سراسر جهان شناسایی شوند، استفاده می‌شود.
یکی از مهمترین قابلیت‌های کد GLN این است که بزرگی یا پیچیدگی سیستم‌های کاری سازمان تفاوتی در کارکرد آن به وجود نمی‌آورد. با استفاده از کدهای GLN می‌توان فرایندهای مختلف در ارتباطات تجاری بنگاه‌های اقتصادی مانند کنترل موجودی، ارسال و دریافت بار، حمل‌ونقل و لجستیک، ارتباط با تأمین‌کنندگان مواد اولیه و غیره را مدیریت کرد، چه آن بنگاه اقتصادی یک کارگاه تولیدی کوچک که هنوز بهره‌ای از فناوری اطلاعات نبرده باشد یا یک سازمان بزرگ با صدها شعبه در سراسر جهان.
** هویت‌بخشی و شناسنامه‌دار کردن فرش دستباف ایرانی
در سال‌های اخیر، فرش ایران چه داخل و چه در خارج از مرزهای ایران دچار فراز و نشیب‌هایی شده که تسلسل و تزلزل جایگاه فرش ایران در بازارهای جهانی را رقم زده است. اینکه فروش فرش ایران در بازارهای جهانی متأثر از تحریم‌ها و وجود برخی ناملایمات اقتصادی در جهان است، یکی از دلایل موجود برای افول فروش فرش ایران است، اما بخش عمده این مشکلات به سیستم مدیریتی و نوع تولیدات در داخل کشور و در یک‌کلام به‌روز کردن طرح و نقش بر اساس تقاضای بازار و ایجاد تغییرات و تحولات بنیادین در طرح، نقش و نوع رنگ‌آمیزی برمی‌گردد.
این امر مگر در سایه ایجاد شبکه‌ای گسترده و تخصصی درزمینه‌ی بازاریابی، بازار سازی و بازار شناسی میسر نخواهد بود.
مرکز ملی شماره‌گذاری کالا و خدمات ایران به عنوان تنها نماینده‌ی رسمی GS1 جهانی در ایران و قریب به 25 سال تجربه و کارآمدی درزمینه‌ی کدگذاری کالا و خدمات به یاری این صنعت آمده تا با به کار بستن همت، تجربه و توانایی خود راهکارهای جدید و مبتنی بر استاندارهای جهانی را به‌منظور حضور هر چه بهتر این صنعت در جهان به کار گیرد.
مرکز ملی شماره‌گذاری کالا و خدمات ایران درصدد است با راه‌اندازی سامانه‌ای جامع به عنوان «پرتال جامع فرش» راهکاری برای مشکلات این صنعت اعم از بازاریابی، بازارسازی و بازار شناسی بیندیشد و به هویت‌بخشی و شناسنامه‌دار کردن فرش دستباف ایرانی کمک کند.
فرش ایران علاوه بر اینکه با اقتصاد خانواده‌ها گره خورده است در اقتصاد کشور نیز نقش مهمی دارد، به‌طوری‌که با کیفیت موجود، سالانه پنج میلیون مترمربع انواع فرش دستباف در کشور تولید شده که دو سوم آن صادر می شود.
