موج نخست بارش شدید باران که از 27 اسفند ماه سال 97 در مازندران شروع شد و تا دوم فروردین ماه امسال ادامه داشت، سبب طغیان رودخانه ها در مناطق مرکزی و شرقی این استان شد و به 9 نقطه شهری و بیش از 170 روستا در بخش های مختلف خسارت زد.
در روزهای آغازین سال جدید هم بارش بیش از 300 میلیمتر باران در 35 ساعت که با آب ناشی از برف ذوب شده قبلی توامان شد، باعث سرریز شدن سدهای گلستان و بوستان و طغیان رودخانه ها شد بطوریکه ابتدا شهر گنبد را به زیر آب برد و سپس روانه شهرها و روستاهای شمالی و غربی استان شد.
پنجم فروردین 98 نیز جاری شدن سیلاب در دروازه قرآن شیراز و برخورد خودروها با یکدیگر در محور ورودی شمال این کلانشهر تعدادی کشته و مصدوم برجای گذاشت.
از سوی دیگر بارندگی های شدید در مناطق بالادست حوضه های کارون، دز و کرخه در دو هفته اخیر تاکنون سبب آبگرفتگی روستاهای و شهرهای حاشیه این رودخانه ها در شهرستان های دشت آزادگان، شوش، حمیدیه، شوشتر، اهواز و کارون شده است.
همزمان با آغاز موج دوم بارش‌های فروردین، بسیاری از شهرهای و روستاهای استان لرستان نیز درگیر سیلاب شدند. شهرهایی مانند پلدختر، دورود، خرم‌آباد، الیگودرز و ... در محاصره سیل قرار گرفتند تا جایی که امکان امدادرسانی هوایی نیز به برخی از روستاها وجود نداشت.
تاجایی که وزیر جهاد کشاورزی به تازگی آمار خسارت بخش کشاورزی ناشی از سیلاب های اخیر را هفت هزار و 800 میلیارد تومان اعلام کرد و گفت: حجم خسارات در حال تغییر و افزایش است و بخش عمده ای از آسیب ها مربوط به استان خوزستان است.
به گفته وی، هیات دولت مصوبه هایی برای کمک به مناطق سیل زده داشته که در بخش کشاورزی با توجه به حجم گسترده خسارت ها به مصوبه های تکمیلی نیاز است.
طبق آخرین گزارش صندوق بیمه کشاورزی از 15 تا 22 فروردین ماه امسال در مدت یک هفته بابت 17هزار و783 مورد بیمه ای، بیش از 510 میلیارد ریال غرامت به بیمه گذاران بخش کشاورزی پرداخت شده است.
حساسیت بروز سیلاب درکشور موجب شد برای پیگیری وقوع سیل و راهکارهای مقابله با این پدیده طبیعی با «رامین امینی زارع» یکی از پژوهشگران حوزه مدیریت ریسک و مدرس دانشگاه گفت و گو داشته باشیم.
- ایرنا: این روزها مهمترین خبر در کشور موضوع سیل است، اصولا وضعیت پدیده های اقلیمی درجهان و ایران چطور است؟
** امینی زارع: مجمع جهانی اقتصاد درپژوهشی با عنوان خطرهای جهان در سال 2019 موضوع محیط زیست رابسیار برجسته می داند و برای سومین سال پیاپی است که ریسک های مرتبط بامحیط زیست به عنوان سه خطر از پنج خطر اصلی برای اقتصاد جهان شناخته می شود.
در دو دهه اخیر الگوی خسارات در جهان با تاثیر دو پدیده گرمایش جهانی (Global Warming) و تغییر اقلیم(Climate Change) دگرگون شده و شدت فرکانس خطرات بیشتر و آثار آن ها ژرف تر شده و بسیاری از زندگی های مردم را در سراسر جهان، نا آرام کرده است.
ایران نیز در شمار 10کشور نخست جهان از نظر بلایای اقلیمی است.
- ایرنا: درمورد سیل ایران وضعیت چگونه است و ریشه ها کدامند؟
امینی زارع: در کشور ما، این نگرانی تا پیش ازسیلاب های اخیر ایران قابل تصور نبود اما اکنون مساله ای کاملا ملموس و قابل درک است. براساس رکوردهای جهانی، در نخستین روز از آوریل بهاری 2019 در خرم آباد طی یک شبانه روز 104میلیمتر و در بخش دیگری از حوزه آبگیر کرخه ،یعنی استان همدان 86میلی متر بارش رخ داده است که رویدادی کم نظیر است و این دو منطقه را به پر باران ترین نقاط کره زمین و پرباران تر از چراپونچی و آمازون پر باران تبدیل کرد.
آمار بارش سالانه در خرم آباد ،(ازسال تاسیس ایستگاه هواشناسی دراین شهر ) تاکنون و درسال آبی حاضرکه به طور تقریبی پنج ماه هم از آن باقی مانده است و بدون بارش هم نخواهد بود، بیش از یک هزار میلیمتر بوده است که درتاریخ معاصر بی نظیر است.
سیل، آبی ناخواسته است که به جای خرمی و کشاورزی، با انبوهی از گل و لای نه سرسبزی به جای می گذارد و نه اجازه تنفس به کشاورزی می دهد.
در سیل 98 عامل اصلی ریزش بیش از حد تصور باران در زمانی کوتاه بود به گونه ای که بیش از270 شهر و پنج هزار و 148 روستا تحت تاثیر سیلاب قرار گرفتند.
دوره بازگشت سیل در لرستان 500 سال یا به عبارتی هر500 سال یک بار چنین سیلی رخ می دهد، این عدد برای گلستان و کرخه بیش از 200 سال در نظر گرفته می شود؛ دبی ورودی معادل هشت هزار متر مکعب در ثانیه برای رود کرخه شاید هر هزار سال یک بار رخ می دهد.
عامل دیگر رخداد ترسالی پس از خشکسالی شدید و طولانی مدت بود که عامل اصلی گل آلودگی سیلاب در اثر پوشش گیاهی ضعیف بود.
میزان بارش های امسال در بیشتر استان ها دو برابر میانگین نرمال و چهار برابر میانگین بلند مدت بوده است درحالی که پارسال نصف میانگین بلندمدت بارش داشتیم، اینها تاب آوری اقلیم و زمین را در برابر سیل کم می کنند و تخریب سرزمین را موجب می شوند.
- ایرنا: براساس این توضیحات، با توجه به تغییرات اقلیمی که ادامه خواهد داشت و به ویژه پیشگیری از سیل چه می شود، کرد؟
** امینی زارع: اقداماتی چون کاهش گازهای گلخانه ای که البته دو کشور آمریکا و چین و کشورهای صنعتی ازبزرگترین تولیدکنندگان آن در سطح جهان هستند و تغییر تدریجی رژیم غذایی و سبک زندگی، می تواند در بازیابی وضعیت اقلیمی در مقیاس جهانی موثر باشد، اما آنچه ما در کشور خود می توانیم انجام دهیم حفظ طبیعت، جلوگیری از تجاوز به حریم و بستر رودخانه ها، حفظ پوشش گیاهی (درخت، جنگل و مرتع) ، کشت گونه های مناسب در هر منطقه برای جلوگیری از فرسایش خاک البته برخی گونه ها مانند گز برای اکثر فرسایش ها مفید هستند، رعایت حق آبه های زیست محیطی، کشاورزی و تولید غذا رقیب و مزاحم منابع طبیعی، مراتع و محیط زیست نباشد، جدی گرفتن توصیه های مراکز علمی کشور را در مهار فرسایش و کنترل روان آب ها، جدیت در بیمه کردن محصولات کشاورزی و حتی منازل و محل کسب و کار است.
ریسک سیل درتمامی 153 مورد بیمه ای، زیر پوشش حمایتی بیمه قرار دارد بنابراین لازم است کشاورزان نسبت به این مهم اقدام کنند.
همچنین ایران بیش از هفت هزارگونه گیاهی دارد، انقراض گونه های گیاهی بی مثال، تخریب مراتع ارزشمند کشور و تبدیل به دیم زارهای کم بازده، خطایی بزرگ بود که درچنددهه اخیر در کشور انجام شد، دست کم این خطا را تکرار نکنیم و مدیریت جامع حوزه آبخیز را رعایت کنیم.
منبع: ایرنا
