چوگان، ورزش اصیل ایرانی که همچنان مهجور است

 16 آذرماه سال 96 بود که چوگان‌ «بازی سوار بر اسب همراه با روایتگری و موسیقی» و «هنر ساختن و نواختن کمانچه» در دوازدهمین نشست کمیته بین دُول یونسکو (سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد) برای پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس به نام ایران ثبت جهانی شد. این اتفاق میمون که با پیگیری های سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و همکای فدراسیون چوگان رخ داد، سبب شد تا بار دیگر هنر ایرانی از جنبه ورزشی و آیینی به جهانیان شناسانده شود. البته یونسکو مقرر کرده بود که باید فدراسیون چوگان درباره روند رو به رشد این رشته در کشور به این نهاد گزارش دهد.
این در حالی است که پس از عزل «گلنار وکیل گیلانی» رئیس اسبق این فدراسیون «حجت الله دهخدایی» در دی ماه 96 بدون رقیب سکان ریاست فدراسیون را بر عهده گرفت. ولی قانون منع بازنشسته ها سبب شد تا دوران ریاست او هم دیری نپاید و دهخدایی مهر 97 از سمت خود استعفاء دهد تا «یاشار بی غم» سرپرست این نهاد شود. البته در سال 97 وضعیت ریاست بیشتر فدراسیون های ورزشی تعیین تکلیف شده است ولی همچنان فدراسیون چوگان با سرپرست اداره می شود.
در مدت 15 ماهی که از ثبت جهانی این رشته در یونسکو گذشته است، رقابت های مقطعی در رده مردان و زنان در زمین های چوگان تهران، البرز و اصفهان برگزار شد. اما موقتی بودن این مسابقات و استقبال بسیار اندک مردم از رقابت ها نشان از تداوم مهجور بودن چوگان درایران دارد.
«فتح الله حداد» رئیس کمیته فرهنگی فدراسیون چوگان در گفت و گو با خبرنگار ورزشی ایرنا گفت: یونسکو از جنبه فرهنگی نه ورزشی، چوگان را به نام ایران ثبت کرد. زیرا جنبه های فرهنگی این رشته مانند موسیقی رزمی، روایتگری، پرورش اسب، شعر و صنایع دستی در این رشته نمود داشته است. از طرفی لازم است این رشته در بین اقوامی که همیشه به این رشته می پرداختند، رشد کند. زیرا پیش از این هر فردی که اسب داشته چوگان هم بازی می کرده است.
وی اظهار داشت: برای توسعه عمومی چوگان، نیازمند عوامل زیادی از جمله زمین ورزش و اسب چوگان باز که حداقل 2 سال زمان پرورش آن به طول می انجامد و از سوی دیگر تجهیزات اسب و آموزش قوانین بین المللی نیز از دیگر موارد مورد نیاز این رشته است. خوشبختانه پس از استان های تهران، اصفهان و قزوین، استان های دیگری از جمله کرمان، خراسان و گیلان ورزش چوگان را پیگیری می کنند و در صورتی که جنبه های فرهنگی آن شناخته شود قطعا توسعه بیشتر آن هم محقق می شود.
رئیس کمیته فرهنگی فدراسیون چوگان درباره اینکه چقدر این رشته در کشور شناخته شده است، گفت: یکی از عناصر شناخت در هر موضوعی رسانه های دیداری، شنیداری و فضای مجازی هستند. متاسفانه در سال های گذشته به دلیل معرفی نکردن درست این رشته، مردم به خوبی با چوگان آشنا نشدند و جاذبه های اقتصادی دیگر رشته های ورزشی سبب شده از بخش فرهنگی چوگان غافل شویم.
حداد ادامه داد: چوگان ورزشی است که موضوعات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و حتی دیپلماسی صلح در آن می تواند مورد توجه قرار گیرد و کشورهای زیادی هستند که از این رشته به بهترین شکلی برای اهداف گفته شد بهره می برند و لازم است برای معرفی چوگان جنبه های مختلف آن از طریق فدراسیون و رسانه ها پیگیری شود.
وی تصریح کرد: در چوگان پرورش و نگهداری اسب، ساخت تجهیزات، تربیت داور و مربی و دیگر وابستگی ها می تواند شغل های زیادی ایجاد کند و از آنجا که مردم و اقوام ایران اسب را می شناسند به خوبی می توانند با این رشته ورزشی ارتباط برقرار کنند.
رییس کمیته فرهنگی فدراسیون چوگان ادامه داد: چوگان که رشته اصیل ایرانی است در اشعار و داستان های شعرا و شاهنامه به خوبی دیده می شود و زمانی که این رشته ورزشی درست معرفی شود می توان زیر ساخت های آن را هم فراهم کرد.
وی با اشاره به اینکه حتی فیلم برداری از این رشته به درستی انجام نمی شود، اظهار داشت: هنوز تصاویری که معرفی درستی از چوگان داشته باشد، به نمایش گذشته نمی شود از طرفی می توان با نمایشگاه های عکس و انتشار مقاله های پژوهشی به رشد این رشته اصیل ایرانی کمک کرد.
چوگان از نام چوبی که در آن استفاده می شود برگرفته شده است. این بازی در ابتدا عنوانی نظامی و جنگی داشت و سوارکاران ایرانی در آن استعداد اسب های جنگی خود را به نمایش می گذاشتند.
امروزه بیش از 77 کشور مسابقات و برنامه های ویژهٔ چوگان برگزار می کنند و از سوی کمیته بین المللی المپیک به عنوان یکی از ورزش های جهانی شناخته شده است اما این ورزش در زادگاه خود یعنی ایران چندان مورد اقبال عمومی نیست.
در این ورزش مفرح سوارکار همراه با اسب خود باید بوسیله چوبی که در دست دارد، گوی یا همان توپ مخصوص بازی را وارد دروازه حریف کند. یک بازی چوگان به 6 دوره زمانی (چوکه) که هر کدام 7 دقیقه است، تقسیم می‌شود. البته این استاندارد مربوط به کشور انگلستان است، ولی در آرژانتین و آمریکا این مدت زمانی به هشت قسمت تقسیم شده و بین هر چوکه استراحتی معادل 3 دقیقه و بین دو نیمه 5 دقیقه در نظر گرفته می‌شود.
منبع: ایرنا