چرا نرخ ارز الاکلنگ بازی می‌کند؟

بازار ارز چند ماهی کمابیش آرام بود. هر چند برخی روزها نوسانات قابل توجهی در این بازار دیده می‌شد، اما نتوانسته بود از کانال 12 هزار تومان خارج شود. این در حالی است که از هفته قبل ورق برگشت و شاهد افزایش قابل توجه نرخ ارز بودیم. پیش از این نیز برخی از تحلیلگران نسبت به سررسید شدن سپرده‌های بانکی و احتمال سرریز شدن آن‌ها به بازار ارز هشدار داده بودند. آیا این عامل باعث افزایش نرخ ارز در روزهای اخیر شده است؟

از سوی دیگر انتظار می‌رفت فرصت مجددی که گروه ویژه اقدام مالی(FATF) به ایران داد تا لوایح مرتبط را به‌تصویب برساند، سیگنال مثبتی به بازار دهد و حداقل جلوی افزایش قیمت‌ها را بگیرد.

ایرناپلاس در این زمینه با علی‌اصغر سمیعی زفرقندی، از صرافان باسابقه کشور که دبیرکل اسبق کانون صرافان ایرانیان نیز بوده گفت‌وگو کرده است. تمرکز سمیعی روی بازه بلندمدت است و در این باره می‌گوید: تفاوت نرخ تورم ما با کشورهای حوزه دلار چیزی است که باید روی قیمت دلار برود تا توزان برقرار شود. چرا قیمت دلار را به ضرب تزریق پایین می‌آوریم و اگر قرار است پایین باشد، چرا می‌گذاریم افزایش یابد؟ آنچه بسیار مخرب است، نوسان است، وگرنه دلار 18 هزار تومانی اثر تورمی و روانی خود را گذاشته است. اگر ما نمی‌توانیم حتی سه تا شش ماه آن را در کانال‌هایی پایین‌تر نگاه داریم، چرا قیمت آن را پایین می‌آوریم و سیگنال گمراه‌کننده به مردم می‌دهیم؟

وی همچنین اظهار می‌کند: علت افزایش قیمت دلار این است که نرخ تورم ما بالای 20 درصد است، اما در کشورهای حوزه دلار زیر سه درصد است و تفاضل این باید روی قیمت دلار اعمال شود. مجمع تشخیص مصلحت نظام نیز در سند چشم‌انداز 20 ساله این مورد را پیش‌بینی کرد و دولت‌ها را موظف کرد که هر سال تفاضل نرخ تورم داخلی و خارجی را روی قیمت ارز اعمال کنند و قیمت ریال را کاهش دهند. این در حالی است که متأسفانه دولت‌های مختلف این کار را انجام ندادند.

**نرخ ارز به‌صورت تدریجی افزایش یابد

این کارشناس حوزه ارزی درباره نحوه اعمال تفاضل یاد شده می‌گوید: لازم بود این افزایش را با یک شیب ملایم انجام دهند تا به مردم صدمه‌ای نخورد. منتها تا جایی که می‌توانند فنر قیمت ارز را نگاه می‌دارند و در نهایت شاهد افزایش‌های ناگهانی هستیم.

سمیعی درباره نرخ واقعی دلار معتقد است: برآوردها نشان می‌داد نرخ ارز در سال 1396 باید 5700 تومان می‌شد، متأسفانه در طول سال 1396 این نرخ روی 3700 تومان نگاه داشته شد. یعنی روی هر دلار 2000 تومان سوبسید به مصرف‌کنندگان آن داده شد. در حالی که اگر دلارمان را 5700 تومان می‌فروختیم، پیش‌بینی می‌شد برای سال 1397 نیز با توجه به نرخ تورم ما و کشورهای خارجی، حدود 6200 تومان باشد. به جای این همه نوسان و معامله شدن دلار در قیمت 18 هزار تومان، می‌شد با دلار 6200 تومانی این سال را به پایان ببریم.

وی با ابراز تأسف از انجام نشدن این کار می‌گوید: از آنجایی که در سال 1396 به مصرف‌کنندگان دلار، 2000 تومان تخفیف داده بودیم، در آغاز سال 1397 باید آن را اعمال می‌کردیم، یعنی قیمت آن باید 8200 تومان می‌شد. این در حالی است که دلار 4200 تومان با اسم تک‌نرخی مطرح شد که واقعی نبود و حدود 30 میلیارد دلار با این نرخ تزریق شد. در نتیجه بار این ارزان‌فروشی روی دوش سایر دلارها افتاد. یعنی باید به همان میزان ارز را با اعمال نرخ این مابه‌التفاوت گران‌تر عرضه کنیم، تا جبران شود. این به‌معنای قیمت 12 هزار تومانی است.

**به نام فقرا، به کام اغنیا

دبیرکل اسبق کانون صرافان ایرانیان اظهار می‌کند: ممکن است این بحث پیش آید که افزایش قیمت دلار باعث فشار بر طبقات فرودست می‌شود، این در حالی است که مصرف‌کنندگان اصلی دلار اقشار فرادست هستند.

وی درباره اثر نوسانات ارزی می‌گوید: حدود 80 درصد از تزریق دلار از سوی بانک مرکزی انجام می‌شود. هنگامی که تصمیم بگیرند تزریق را بیشتر کنند، می‌توانند قیمت آن را پایین بیاورند. نکته این است که وقتی جامعه، دلار با نرخ‌های بالا را مشاهده می‌کند، این مسئله اثر خود را می‌گذارد، هنگامی هم که قیمت آن پایین می‌آید، بازار علاقه‌مند نیست که فوراً خودش را تطبیق دهد.

سمیعی معتقد است: با این نرخ تورم، باید روزانه بین 5 تا 6 تومان نرخ دلار افزایش یابد. چرا با فشار و تزریق بیش از تقاضا قیمت را پایین می‌آوریم؟ قطعاً من نیز علاقه‌مندم پول ملی ما تقویت شود، اما راهش این نیست. تا زمانی که از خلق پول بیش از اندازه دست برداشته نشود، پایین آمدن ارزش ریال ادامه دارد.

وی با اشاره به اینکه قیمت 12 هزار تومان برای هر دلار واقعی نبوده است، می‌گوید: اگر درآمدهای کشور مطلوب باشد و تمام تحریم‌ها نیز برداشته شود، باز هم نباید چیزی را به قیمت غیرواقعی عرضه کرد، زیرا متعلق به تمام مردم ایران است. اگر این ارز در بازار با نرخ‌های بالاتری خریدار دارد، اما قیمتش سرکوب می‌شود، معنایش این است که به میزان این ارزان‌فروشی به 82 میلیون نفر آسیب زده می‌شود.

**ارز تک‌نرخی شود

سمیعی راهکار برون‌رفت از شرایط فعلی را تک‌نرخی کردن ارز می‌داند و می‌گوید: ارز باید تک‌‌نرخی شود و از سنگرهای 4200 و 8000 تومانی عقب‌نشینی کنیم و قیمت‌ها واقعی شود. اگر بخواهیم این سنگرها را حفظ کنیم و ارز را ارزان بفروشیم، بار آن روی ارز بازار آزاد می‌افتد. این در حالی است که تمام نگاه‌ها نیز به قیمت ارز در بازار آزاد است. اگر از مردم بپرسید قیمت دلار چند است، آیا کسی پاسخ می‌دهد 4200 تومان؟ کما اینکه در نرخ‌های دیگر فساد و رانت وجود دارد. بدترین بلایی که دارد سر کشور می‌آید از سه واژه است که با حرف «ر» آغاز می‌شوند؛ ربا، رانت و رشوه. اگر این سه واژه را از اقتصادمان حذف کنیم، کشور آباد می‌شود.

**سپرده‌های بانکی به بازار ارز سرازیر شده؟

فرشاد چهاردولی از تحلیلگران تکنیکال بازار ارز نیز  از عوامل افزایش ارز در طول دو هفته گذشته می‌گوید. وی معتقد است سررسید شدن سپرده‌های بانکی باعث شده حجم نقدینگی زیادی وارد بازار شود.

چهاردولی سیاست‌های اشتباه بانک مرکزی مانند سرکوب نرخ ارز را نیز در این نوسانات سهیم می‌داند و در این رابطه می‌گوید: نرخ ارز کنونی نتیجه سرکوب نرخ ارز از سال 1391 تا 1396 است که افزایش نرخ ارز کمتر از سود بانکی بود و باعث شد با یک شوک یا تنش سیاسی فنر فشرده شده قیمت رها شود. اشتباه دوم سرکوب نرخ ارز مرحله دوم بود که از مهر ماه شروع شد و باعث شد که دلار به 9800 تومان برسد.

**سرکوب نرخ ارز و جهش قیمت‌ها

این تحلیلگر بازار ارز معتقد است: سرکوب نرخ ارز هیچ‌گاه نتیجه و تبعات خوبی ندارد. ما باید سعی کنیم نوسانات نرخ ارز را کنترل کنیم، در حالی که این اقدام خودش باعث ایجاد نوسان می‌شود، در نتیجه نوسان‌گیری ایجاد شده و اوضاع بدتر می‌شود. یعنی باید نوسان نرخ‌ کنترل شود، نه اینکه قیمت سرکوب شود. باید یادآوری کنم که سرکوب نرخ ارز باعث ایجاد تورم می‌شود، در چنین شرایطی به‌ناچار برای کنترل تورم، نرخ ارز را افزایش می‌دهند.

وی همچنین اظهار می‌کند: یک سری سیاست‌های اشتباه باعث شده بازار به چنین نقطه‌ای برسد. ثبات نرخ ارز بسیار مهم‌تر از این است که نرخ را پایین نگاه داریم. ثبات قیمت‌ها در بازار ارز باعث می‌شود افرادی که نوسان‌گیر هستند، از بازار خارج شوند. همچنین نقدینگی زیادی از بازار خارج می‌شود. هر چه که بازار نوسان بیشتری داشته باشد، به تبع آن جذابیت بیشتری هم پیدا می‌کند. کشورهایی مانند امارات متحده عربی و آمریکا تنها نوسانات را کنترل می‌کنند، اما نرخ را سرکوب نمی‌کنند.

چهاردولی اضافه می‌کند: بازار باید رها باشد، نرخ واقعی وجود داشته باشد و تنها نوسانات آن کنترل شود. در هیچ جای دنیا سرکوب نرخ ارز جواب نداده است. همچنین استقلال بانک مرکزی نیز از اهمیت زیادی برخوردار است. این‌گونه نباشد که دولت بانک مرکزی را مکلف کند که سیاست‌هایش را اجرا کند.

**افزایش نیافتن سود بانکی اقدام مثبتی بود

وی درباره یکی از اقدامات مثبت بانک مرکزی می‌گوید: کنترل نرخ سود سپرده بانکی مناسب بود، اما یک سری اشتباهاتی هم وجود داشت. در کوتاه‌مدت سررسید شدن سپرده‌های بانکی و در میان مدت و بلندمدت سرکوب نرخ ارز باعث ایجاد چنین وضعیتی شد. با حجمی از نقدینگی که وارد بازار شده و همچنین تورم فعلی، نرخ دلار باید بالاتر از این اعداد باشد؛ یعنی هنوز جا دارد که بالاتر رود. یادمان نرود که اقتصاد، دستوربردار نیست.

این تحلیلگر بازار ارز در رابطه با میزان اثرگذاری تحریم بر نرخ ارز اظهار می‌کند: تحریم نیز در این افزایش‌ قیمت‌ها بی‌اثر نبوده است. هنگامی که ترکیه هم تحریم شد، نرخ ارز در آن کشور تا 60 درصد افزایش داشت، اما به این حد نرسید. این‌ها سیاست‌های داخلی است که بازار را به اینجا رسانده، بدبینی مردم به آینده اقتصاد باعث چنین وضعیتی شده است.

**خبر FATF پیش‌خور شده بود

چهاردولی درباره معاملات پشت خطی می‌گوید: سفته‌بازی و مافیای معاملات پشت خطی نیز بی‌تأثیر نبوده است. روزی که ایران از FATF تعلیق شد، نرخ طلای آب‌ شده در معاملات پشت خطی از مثقالی یک میلیون 770 هزار تومان به یک میلیون 830 هزار تومان افزایش پیدا کرد. مشخص نیست این فضا را چه کسی هدایت می‌کند.

وی در پاسخ به اینکه چرا خبر تعلیق ایران از لیست سیاه FATF اثری بر کاهش نرخ‌ها نداشت، اظهار می‌کند: در بازار صعودی، اخبار مثبت سرعت صعود را کم می‌کنند، اما مانع افزایش قیمت نمی‌شوند. FATF نیز خبر سوخته‌ای بود که اثر کاهشی آن در بازار پیش‌خور شده بود و دیگر نمی‌توانست اثرگذار باشد. احتمال دارد تا اواخر اسفند یا فروردین سقف‌های مهرماه سال جاری رؤیت شود. روی نمودار این احتمال وجود دارد که نزدیک به اعداد قبلی مشاهده شود. ما اکنون داریم تاوان سرکوب ارزی سال‌های 1391 تا 1396 و بعد از آن هم مهرماه سال جاری را می‌دهیم. نرخ ارز باید به قیمت واقعی برسد تا تورم فروکش کند.

چهاردولی درباره راهکارهای خروج از این شرایط می‌گوید: به عنوان راهکار، فرهنگ‌سازی سرمایه‌گذاری در بورس و همچنین حمایت از تولید داخلی مواردی است که می‌تواند در این وضعیت تغییر مثبتی ایجاد کند. یعنی هدایت سرمایه به سمت بورس و تولید صورت گیرد؛ البته این اقدامات در بلندمدت جواب می‌دهد.

منبع: ایرنا