شیفت انتظارات در بازار نفت

به‌نظر می‌رسد انتظاراتی که درخصوص ایجاد مازاد عرضه در بازار نفت شکل گرفته و موجب افت حدود 40 درصدی قیمت‌ها در سه ماه پایانی سال 2018 شده بود، تغییر کرده است. حال این احتمال مطرح است که بازار با کمبود عرضه مواجه شود. این تغییر انتظارات موجب شده که قیمت نفت حدود 23 درصد از ابتدای 2019 رشد کند و نفت برنت برای رسیدن به بیشترین سطح ظرف 3 ماه اخیر خیز بردارد. در سمت عرضه نفت سه عامل در تغییر انتظارات دخیل بوده‌اند. سه عاملی که چشم‌انداز تولید نفت را کاهشی نشان می‌دهد. عامل اول، خبر پایبندی 86 درصدی اعضای اوپک به کاهش تولید توافق‌شده بود؛ این خبر در کنار اعلام آمادگی عربستان برای کاهش 500 هزار بشکه دیگر از تولیداتش، احتمال افزایش عرضه از این ناحیه را منتفی کرد. عامل دوم، تحریم‌های نفتی آمریکا علیه ونزوئلا و ادعای واشنگتن مبنی‌بر تمدید نکردن معافیت‌ از تحریم خرید نفت ایران عنوان شده است. عاملی که موجب کاهش عرضه نفت ایران و ونزوئلا می‌شود. سوم اینکه تعداد دکل‌های نفتی فعال در آمریکا کاهش یافته است و این می‌تواند به معنای کاهش رشد تولید نفت شیل باشد. در سمت تقاضا نیز مذاکرات بین چین و آمریکا و خوش‌بینی سیاستمداران دو طرف به حل اختلافات، نگرانی‌ها از افت رشد تقاضای نفت را کاهش داده است.

روزهایی نه چندان دور، معامله‌گران بازار نفت انتظار داشتند مازاد عرضه بازار را فرابگیرد؛ نتیجه این انتظارات سقوط حدود 40 درصدی قیمت نفت در سه ماه پایانی سال میلادی 2018 بود. با این حال به‌نظر این نگرانی به‌دلیل کاهش تولید اوپک و به خصوص عربستان، تحریم‌های نفتی آمریکا علیه ایران و ونزوئلا، مذاکرات واشنگتن و پکن برای حل اختلافات تجاری و احتمال کاهش رشد تولیدات آمریکا، خیلی زود برطرف شده است و حتی معامله‌گران این نظریه را مطرح می‌کنند که «احتمال جهش قیمت‌ها در حال حاضر بیشتر از کاهش آن است». در واقع به‌نظر می‌رسد ریسک‌های سمت عرضه و تقاضا که اوایل سال بازار را تهدید می‌کرد در هفته‌های اخیر تغییر کرده و سیگنال افزایش قیمت‌ها در ماه‌های پیش‌رو صادر می‌شود. این موضوعی است که بانک آمریکایی گلدمن ساکس نیز با پیش‌بینی رسیدن قیمت نفت به 70 دلار بر آن تاکید می‌کند. رشد قیمت نفت در روزهای اخیر خود یکی از دلایل مهم مطرح شدن چنین نظریه‌ای است. قیمت نفت‌ برنت، نفت شاخص بازار اروپا، روز گذشته برای چهارمین روز متوالی افزایش یافت و به بیش از 65 دلار بر بشکه رسید، این سطح قیمتی نزدیک به بیشترین سطح طی سه ماه گذشته است. این در حالی است که اواخر دسامبر یعنی حدود یک ماه و نیم پیش، برنت در مرز 50 دلار به فروش می‌رسید؛ بنابراین قیمت این نفت شاخص در حال حاضر حدود 30 درصد نسبت به اواخر 2018 رشد کرده است. نفت‌خام آمریکا نیز روز گذشته به مرز 55 دلار بر بشکه صعود کرد و برای شکستن سقف سه ماهه خود خیز برداشت. آن‌طور که جان کمپ، تحلیلگر بازار نفت در رویترز می‌گوید، در حال حاضر قیمت معاملات نقدی برنت حدود 75 سنت بیشتر از قیمت آتی این نفت شاخص در سررسید 6 ماهه است و این به معنای قرارگرفتن بازار نفت در موقعیت بکواردیشن است. در حالی که اواخر دسامبر بازار در موقعیت کونتانگوو قرار داشت و قیمت‌های نقدی برنت حدود 1.5 دلار کمتر از قیمت‌ در قراردادهای آتی 6 ماهه بوده است؛ این موضوع خود تغییر انتظارات در بازار نفت را تایید می‌کند.

** نقش مذاکرات تجاری
در روزهای اخیر سیاستمداران آمریکایی و چینی به مذاکرات برای حل اختلافات تجاری ادامه دادند. از مارس 2018 با اعمال تعرفه 25 درصدی بر واردات فولاد از چین به آمریکا، بین دو طرف جنگ تجاری آغاز شد و به مرور به اعمال تعرفه بر واردات دیگرکالاها از سوی هر دو طرف گسترش یافت. این موضوع نگرانی از رشد اقتصاد جهانی و افت بازارهای سهام آسیا و آمریکا را به‌دنبال داشت و خود از دلایل مهم افت قیمت نفت در سه ماه پایانی سال 2018 شد. با افزایش احتمال ضربه خوردن اقتصاد دو کشور از این شرایط، دولت‌های واشنگتن و پکن از مواضع خود قدری عقب‌نشینی کردند و از ابتدای 2019 به مدت 3ماه آتش‌بس اعلام کردند. قرار شد در این مدت نمایندگان دو کشور برای حل اختلافات و رسیدن به توافق بر سر کلیات تلاش کنند. هفته گذشته نیز مذاکرات بین دو طرف در پکن ادامه یافت؛ سیاستمداران آمریکایی و چینی اعلام کرده‌اند که مذاکرات پیشرفت خوبی داشته است و مهم‌تر از همه رئیس‌جمهور آمریکا اعلام کرد در صورت نرسیدن به توافقی بر سر کلیات تا پایان ضرب‌الاجل سه‌ماهه، مدت آتش‌بس تمدید خواهد شد. این اظهارات خوش‌بینی‌هایی را در بازارهای جهانی ایجاد کرده است، در لحظه تنظیم این گزارش (ساعت 17 به وقت تهران) مذاکرات بین دو طرف ادامه دارد.

** کاهش عرضه نفت اوپک
گزارش اوپک که هفته گذشته منتشر شد نشان داد تولید نفت این سازمان در ژانویه حدود 800 هزار بشکه کاهش یافته و به 30.8 میلیون بشکه در روز رسیده است. این به معنای متوسط پایبندی حدود 86 درصدی اعضای این سازمان به توافق نفتی برای کاهش تولید است. اوپک و متحدانش در دسامبر توافق کردند در 6ماه ابتدای 2019 مجموع تولیدات خود را 1.2 میلیون بشکه در روز کاهش دهند. سهم اوپک از این کاهش تولید 800 هزار بشکه و غیراوپک 400 هزار بشکه در روز در نظر گرفته شده بود. حال گزارش اوپک نشان می‌دهد که با وجود اینکه برخی اعضای این سازمان به توافق چندان پایبند نبوده‌اند، اما کاهش تولید بیشتر از سهمیه از سوی عربستان و همچنین کاهش تولید ناخواسته ونزوئلا و لیبی که از توافق معاف شده‌اند، موجب شده میزان پایبندی این سازمان در اولین ماه اجرایی شدن این توافق به سطح مطمئنی برسد. اما موضوع دیگری که افزایش خوش‌بینی‌ها در بازار نفت را به‌دنبال داشت، اعلام عربستان برای کاهش بیشتر تولید بود. خالد الفالح، وزیر انرژی این کشور، هفته گذشته اعلام کرد عربستان تا ماه مارس تولیدات خود را به 9.8 میلیون بشکه در روز خواهد رساند. این کشور در ژانویه 10.2 میلیون بشکه در روز نفت تولید کرده که حدود 100 هزار بشکه کمتر از سهمیه آن بر اساس توافق بوده است. بنابراین رساندن سطح تولید به 9.8 میلیون بشکه در روز به این معناست که عربستان حدود 500 هزار بشکه بیشتر از سهمیه‌اش در توافق، تولیدات خود را کاهش خواهد داد و همچنین تولید نفت این کشور به 1.3 میلیون بشکه کمتر از سطح نوامبر خواهد رسید. کمپ می‌گوید، به‌نظر می‌رسد عربستان تلاش دارد با کاهش شدید تولیدات خود عدم‌پایبندی برخی اعضای اوپک و همچنین کشورهای غیرعضو از جمله روسیه به توافق نفتی را جبران کند. متوسط پایبندی غیراوپکی‌ها در ژانویه 25 درصد برآورد می‌شود.

تحلیلگران گلدمن ساکس نیز در یادداشتی که هفته گذشته منتشر کردند، از احتمال تداوم رشد قیمت‌ها و رسیدن قیمت نفت به بیش از 70 دلار در سال جاری میلادی سخن گفتند. آنها دو عامل سیاست اوپک برای کنترل عرضه و همچنین رشد تقاضا برای نفت را دلیل افزایش قیمت‌ها اعلام کردند. گلدمن بر این باور است که تحلیلگران میزان رشد تقاضا برای نفت در بازارهای نوظهور را کمتر از آنچه باید در نظر گرفته‌اند. آنها همچنین معتقدند اوپک سیاست ایجاد «شوک و ترس» را در بازار نفت دنبال می‌کند؛ چراکه از این طریق با سرعت بیشتری به کاهش موجودی انبارهای نفتی دست می‌یابد و در مقابل فرصت واکنش سریع را از تولیدکنندگان نفت شیل می‌گیرد.

** تحریم‌های نفتی آمریکا
اما در کنار این دو عامل سیاست‌های ترامپ در قبال برخی کشورهای نفتی از دیگر موضوعاتی است که به افزایش قیمت نفت منجر شده است. ترامپ دو عضو اوپک یعنی ایران و ونزوئلا را مشمول تحریم‌ خرید نفت قرار داده است. تحریم‌های ایران که از نوامبر 2018 آغاز شده به رسیدن تولید نفت کشور به 2.75 میلیون بشکه در روز در ژانویه منجر شده، این مقدار بیش از یک میلیون بشکه کاهش تولید ایران نسبت به پیش از تحریم‌ها را نشان می‌دهد. علاوه‌بر این، کارشناسان بر این باورند که با فرا رسیدن ماه مه و موعد پایان مهلت معافیت از تحریم خرید نفت ایران، ترامپ احتمالا حلقه تحریم‌ها را تنگ‌تر خواهد کرد و این به کاهش بیشتر عرضه ایران منجر خواهد شد.

از سوی دیگر در هفته‌های اخیر واشنگتن تحریم‌های جدیدی را علیه ونزوئلا وضع کرده که شامل منع خرید نفت از این کشور و فروش رقیق‌کننده به کاراکاس توسط پالایشگران آمریکایی است. کاراکاس به‌دلیل مشکلات مدیریتی و مالی در سال‌های اخیر افت تولید شدیدی را تجربه کرده؛ به‌طوری‌که این کشور در حالی در ماه گذشته حدود 1.1 میلیون بشکه در روز نفت تولید کرده که تولیدات آن در 2017 به‌طور متوسط بیش از 1.9 میلیون بشکه در روز بوده است. در حال حاضر برخی بر این باورند که تحریم‌های آمریکا می‌تواند به تغییر دولت و مدیریت غلط بر صنعت نفت در این کشور منجر شود و بنابراین چشم‌انداز تولیدات ونزوئلا را افزایشی می‌دانند. با این حال غالب کارشناسان می‌گویند این تحریم‌ها افت تولید نفت این کشور را تشدید خواهد کرد؛ چراکه هیچ تغییر دولت و حکومتی در طول تاریخ در کوتاه‌مدت نتوانسته به افزایش تولید نفت منجر شود.

** رشد تولید آمریکا کاهش می‌یابد؟
آن‌طور که پلاتس گزارش می‌دهد، تعداد دکل‌های نفتی این کشور‌هفته گذشته21 مورد کاهش یافته و این واکنشی به رسیدن قیمت نفت‌خام آمریکا به کمتر از 50 دلار در ماه‌ پایانی 2018 و اوایل 2019 بوده است که همچنان ادامه دارد. این موضوع می‌تواند به کاهش رشد تولید نفت آمریکا منجر شود. تولید نفت شیل سال گذشته حدود 40 درصد افزایش یافته و تولید این کشور در پایان سال به بیش از 11.7 میلیون بشکه در روز رسید. در حال حاضر نیز اداره اطلاعات انرژی آمریکا پیش‌بینی کرده که تولید نفت این کشور در سال 2019 رشد سالانه 1.45 میلیون بشکه‌ای را تجربه کند و به 12.4 میلیون بشکه در روز برسد. اما افت تعداد دکل‌ها و ریسک‌ها و ابهاماتی که آینده بازار نفت را در برگرفته، می‌تواند سرمایه‌گذاران را نسبت به سرمایه‌گذاری در میادین نفت شیل محتاط‌تر کند و این نیز خود به معنای کاهش رشد تولیدات آمریکا خواهد بود. اجرای موفق توافق اوپک، تحریم نفتی آمریکا علیه ایران و ونزوئلا و همچنین کاهش سرمایه‌گذاری در میادین نفت شیل نگرانی از ایجاد مازاد عرضه در بازار نفت را رفع کرده است.

منبع: روزنامه دنیای اقتصاد