تاکسی های اینترنتی در دو راهی انحصار یا رقابت

 ظهور گوشی های هوشمند و رواج استفاده از آنها میان مردم در سال های اخیر باعث پیدایش و بومی شدن استارتاپ های تازه ای در ایران شده است که کسب و کار نسبتا خوب و موفقی دارند و مردم هم از وجودشان رضایت دارند. از اواسط سال 93 بود که دارندگان گوشی های هوشمند در پایتخت متوجه شدند که می توانند بدون تماس تلفنی و پیداکردن شماره آژانس و یا گرفتن و چانه زدن با تاکسی ها ، برای رفت و آمد خود وسیله ای تهیه کنند. خودروهایی که عموما تمیز و شیک بودند و رانندگان آن با برخورد و رفتاری مناسب حاضر می شدند با قیمتی بسیار پایین تر ازآژانس ها و دربستی ها به جابجایی مسافران از مبدا مورد نظر به مقصد دلخواه مبادرت بورزند. اینجا بود که استفاده تاکسی های اینترنتی روز به روز بیشتر شد و بازار شرکت های موسس این تاکسی یاب ها هم بالا گرفت . در این گزارش سعی شده به هر آنچه که وضعیت این تاکسی یاب های اینترنتی را مشخص می کند پرداخته شود و اطلاعات کاملی از ابتدا و مسیر شکل گیری تا چالش ها و مزیت های آن ارایه شود.

**تاریخچه تاکسی های اینترنتی در ایران
فضای تاکسی اینترنتی در ایران تنها در یک سال اخیر دچار تحولات گسترده‌ای شده است. از مخالفت‌های ابتدایی با نخستین بازیگران این عرصه گرفته تا تمایل زیاد به راه‌اندازی کسب و کارهای مشابه حالا همه را در مقابل تعداد قابل توجه برندهای تاکسی اینترنتی در فضای حمل و نقل شهری قرار داده است. اشباع بازار تاکسی اینترنتی؟ «کارپینو» نخستین شرکتی بود که از سازمان تاکسیرانی مجوز ارائه خدمات در زمینه تاکسی آنلاین گرفت و «کابین» همین چند روز پیش به‌عنوان دومین شرکت در این حوزه با مجوز سازمان تاکسیرانی معرفی شده است. حالا نیز سومین تاکسی آنلاین با مجوز رسمی از سازمان تاکسیرانی با عنوان «آی‌تاکسی» فعالیت خود را آغاز کرده است.

کارپینو که نخستین شرکت با مجوز رسمی از تاکسیرانی بوده است هنوز نتوانسته رشد قابل توجهی نشان دهد در حالی که شاهد حضور رانندگان تاکسی در سرویس‌های اینترنتی رقیبش هستیم. چندی پیش در همین راستا شاهد تبلیغات گسترده از سوی یک تاکسی اینترنتی به نام «دینگ» در سطح شهر بودیم که علی دایی را در حال خواندن روزنامه‌ای به همین نام نشان می‌داد. در این میان کم نبودند شرکت‌هایی از این دست که در یکی دو سال اخیر یکی پس از دیگری ظهور کردند و هنوز آن‌طور که باید در جذب مشتری و رشد کسب‌وکار خود موفق نشده‌اند. شرکت «ماکسیم» از این دست بود که گفته شده بود صاحبان آن روسی هستند و بدون هیچ‌گونه حمایتی وارد بازار تاکسی اینترنتی ایران شده است. به‌طور کلی حدود 22 تاکسی آنلاین در تهران در حال فعالیت هستند که روز به روز بر تعدادشان هم افزوده می‌شود.

بیشتر این شرکت‌ها در برخی شهرستان‌ها نیز مشغول فعالیت هستند. البته بعضی شهر‌ها تاکسی آنلاین ویژه خود را دارند که مستقلا در شهر خودشان فعالیت می‌کند؛ مانند «تاچ‌سی» که فقط در مشهد فعالیت دارد و «قونقا» که تاکسی آنلاین ویژه تبریز است. اما در این میان بازیگران ابتدایی بازار تاکسی‌های آنلاین اسنپ و تپسی هستند که همچنان بیشترین راننده را به خود اختصاص داده‌اند. شاید یکی از مهم‌ترین دلایل این امر زیرساخت‌هایی است که این شرکت‌ها به تبعیت از نمونه‌های جهانی ایجاد کرده و مدلی را الگو قرار داده‌اند که در سایر نقاط جهان موفق بوده است در حالی که اغلب دیگر شرکت‌هایی که در این حوزه ظهور و به راه‌اندازی یک اپلیکیشن با استفاده از امکانات و تکنولوژی‌های اولیه اکتفا کرده‌اند.

در این بازار با وجود حضور بازیگران جدید شاهد فاصله قابل توجه با کسب وکارهایی هستیم که زودتر به راه افتاده‌اند و بیش از دیگران به رشد رسیده‌اند. البته که نخستین‌بودن سختی‌ها و هزینه‌هایی را به همراه دارد از قبیل فرهنگ‌سازی برای استفاده از راه جدیدی برای تاکسی‌گرفتن و ایجاد حس امنیت و اطمینان در بین مشتریان که حاضر باشند آژانس مطمئنی را که سال‌ها مشترک آن هستند رها کنند و به یک سیستم آنلاین اعتماد کنند. با این حال جلب اعتماد به یک کسب وکار مانند تاکسی اینترنتی طی زمان و با صرف هزینه زیاد رخ می‌دهد و بازیگران جدید هرچند دیگر نیاز به فرهنگسازی ندارند اما باید بتوانند مزیت‌های تازه‌‌ای را نسبت به رقبای موجود به بازار نشان دهند. بازیگر متعدد خوب است؟ همواره حضور بازیگران متعدد در یک بازار به رقابتی بودن آن تعبیر می‌شود اما برخی کارشناسان معتقدند بازیگرانی به رشد بازار رقابت کمک می‌کنند که قواعد بازی را بلد باشند.

**مقایسه کیفی و کمی اپلیکیشن‌های تاکسی اینترنتی
آنچه سبب می‌شود مسافران برای سفرهای درون شهری خود، یک اپلیکیشن را نسبت به اپلیکیشن دیگری ترجیح دهند به عواملی چون کارایی و راحتی کار با اپلیکیشن، در دسترس بودن ماشین‌های متعدد، رعایت احترام به حقوق مسافر و از همه مهم‌تر قیمت مناسب، بستگی دارد.

طبیعی است مسافرانی که از خدمات این شرکت‌ها استفاده می‌کنند به دنبال سرویسی با کیفیت‌تر و البته قیمت پایین‌تر باشند؛ از آن طرف اپلیکیشن‌های تاکسی اینترنتی سعی می‌کنند تا قیمت خود را نسبت به رقبا پایین‌ نگه دارند تا مسافران بیشتری نصیبشان شود. البته باید توجه داشت هزینه سفر در همه این اپلیکیشن‌ها بسته به ساعات روز، میزان ترافیک، حجم درخواست‌ها، وضعیت آب و هوا و تعداد ماشین‌ها در هر منطقه، تغییر می‌کند؛ در نتیجه قیمت‌ها همیشه در نوسانند و ثابت نیستند. همچنین سرویس‌های تاکسی‌ اینترنتی دیگری نیز وجود دارند که به نسبت ارزان‌تر هستند ولی به همان اندازه تعداد ماشین‌های فعال آنها در سطح شهر نیز کم و محدود است به همین خاطر احتمال زیادی وجود دارد که درخواست سفر از سوی رانندگان پذیرفته نشود و وقت‌ زیادی هدر برود.

**مقایسه تاکسی های اینترنتی ایرانی با نمونه های جهانی
یکی از معروف ترین تاکسی های اینترنتی شرکت اوبر Uber است که نزدیک به 9 سال از زمانی که اولین تاکسی اوبر مسافر خود را به مقصد رساند می‌گذرد. این شرکت تاکسی اینترنتی در بیش از 67 کشور دنیا در حال فعالیت است و همچنین به 78 شهر در آسیا – اقیانوسیه نیز خدمات ارائه می دهند، سرویس های تاکسی رانی شرکت Uber در بخش های مختلف تقسیم می شود که هر کدام به شرح زیر هستند:

UberX: نوع اول این خدمات است که بسیار ارزان و مرقوم به صرفه بوده و در آن از خودروهای معمولی استفاده می شود.
Uber Black: دومین نوع از خدمات این شرکت تاکسیرانی است که از رانندگان حرفه ‌ای‌ تر و ماشین‌ های با کلاس بالاتر استفاده می‌شود، البته در این نوع نسبت به UberX شاهد افزایش قیمت نیز هستیم؛ و این موضوع بسته انتظارات مشتری دارد.
Uber SUV: سومین نوع خدمات شرکت تاکسی رانی Uber همان طور که از نام آن پیداست خودروهای SUV و بزرگ را شامل می‌شود.
Uber LUX: نوع چهارم نیز خودروهای لوکس و گران قیمت هستند که به طبع هزینه انتخاب این سرویس هم به نبست بقیه موارد گرانتر است.

یکی دیگر از شرکت های تاکسی های اینترنتی که بسیار معروف می باشد شرکت Lyft است که در بیش از 60 شهر ایالات متحده در حال فعالیت است و دارای رابط کاربری بسیار حرفه ای و امکانات بسیار بالایی می باشد، که از جمله آنها می ‌توان به ارائه مشخصات کامل راننده به مسافران نام برد. این شرکت امکان سفر به صورت تکی یا در قالب گروه‌ های حداکثر 6 نفره را فراهم می‌سازد. همچنین این امکان وجود دارد تا سفر خود را با افراد دیگری که همان مسیر را انتخاب کرده‌ اند بپیمایید که در این حالت سفر بسیار ارزان ‌تر محاسبه خواهد شد.

**معایب تاکسی های اینترنتی
کافی است کمی هوا سرد شود یا چند قطره باران ببارد، دیگر همه ماشین ها، حتی تاکسی های آنلاین هم کم یاب می شوند. تازه اگر موفق شوید یک تاکسی آنلاین گیر بیاورید گاهی فاصله تاکسی آن‎قدر زیاد است که راننده حاضر به طی این مسافت برای رسیدن به شما نیست و سفر را هم خودش لغو نمی کند تا امتیاز منفی نگیرد. در این حالت مسافر مجبور است خودش سفر را لغو کند تا تکلیفش مشخص شود. متاسفانه در این گونه موارد تماس با پشتیبانی هم تاثیری ندارد. مشکل دیگر تاکسی های آنلاین به نداشتن بیمه سرنشین بر می گردد.

در شرایط معمول برای سرنشینان یک وسیله نقلیه که دچار حادثه می شوند، دو حالت ایجاد می شود؛ یا سرنشینان به دلیل داشتن رابطه فامیلی و نسبی با راننده، مشمول پرداخت خسارت می شوند؛ یا این‎که رابطه سرنشین و راننده غیر از این است. در صورتی‎که راننده مذکور راننده آژانس، خودروهای مسافرکشی یا وانت های مخصوص حمل بار باشد، طبق قانون باید بیمه نامه ای تهیه شود که به دلیل کاربری خاص این خودروها، حق بیمه بیشتری پرداخت می شود. این در حالی است که بیمه خودروی بیشتر رانندگان تاکسی های آنلاین به جای بیمه با کاربریِ مسافرکش با نوع کاربری شخصی صادر شده است.

**تقابل سنت و مدرنتینه و چالش های آن
تاکسی های اینترنتی ضمن آنکه طرفداران خاص خود را دارد، مخالفان سرسختی هم دارد.رانندگان تاکسی و آژانس‌های کرایه از ورود اسنپ و تپسی به سیستم حمل و نقل شهری راضی نیستند چون مشتریان آنها کاهش یافته و به گفته خودشان بازارشان 'کساد' شده است. اواخر اسفند ماه (1395) بود که جمعی از رانندگان تاکسی‌های تلفنی در اعتراض به فعالیت این دو سرویس اینترنتی مقابل مجلس ایران تجمع کردند و با 'غیرقانونی' خواندن فعالیت این دو اپلیکیشن، خواستار رسیدگی مجلس به این موضوع شدند.البته محمود واعظی، وزیر وقت ارتباطات در پاسخ به منتقدان گفت: 'کسب و کارهای سنتی نمی‌توانند جلوی تکنولوژی را گرفته و برای کسب و کارهای جدید ایجاد مشکل کنند.'در شهریور ماه هم روزنامه شرق در گزارشی از شکایت سازمان تاکسیرانی علیه دو استارت‌آپ اسنپ و تپسی به دلیل آنچه 'ارزان‌فروشی' نامید خبر داد که البته این شکایت در نهایت به جایی نرسید.

منبع: ایرنا