تزریق مایع حیات در کالبد زمین

به گزارش ایران اکونومیست؛ در سال های اخیر بدلیل کاهش میزان بارندگی و وقوع خشکسالی های متعدد در کشور، برداشت آب از سفره های زیرزمینی از طریق حفر چاه های عمیق بویژه در بخش کشاورزی روند رو به رشد و بی رویه ایی به خود گرفته است.
طبق گفته مسئولان وزارت نیرو، حدود 78 درصد منابع آبی زیرزمینی در کشور رو به نابودی است و این آمار نشان از آن دارد که خطر کاهش منابع آبی و فرو نشست زمین بسیار جدی است و نباید به آسانی از کنار این موضوع حیاتی گذشت.
وزارت نیرو در راستای چاره‌ اندیشی برای کنترل افت و کسری مخزن در آبخوان‌ها، با تعریف طرح تعادل بخشی، تغذیه مصنوعی و پخش سیلاب، برنامه‌های خود در زمینه بهبود وضعیت منابع آب زیرزمینی را سال 84 آغاز کرد ولی با توجه به عدم حمایت دستگاه‌ های دیگر و همچنین نبود عزم جدی و تامین اعتبار کافی، نتایج مطلوبی از اجرای طرح حاصل نشد.
بار دیگر با فعال شدن شورای عالی آب در دولت یازدهم، وزارت نیرو در سال 93 برنامه ای را تحت عنوان طرح احیا و تعادل بخشی منابع آب زیرزمینی کشور مشتمل بر 15 پروژه به تصویب رساند و در کنار این طرح تکالیفی نیز برای برای وزارت خانه‌های نیرو، جهاد کشاورزی، صنعت، معدن، تجارت و کشور مشخص شد.
شرکت آب منطقه ای کردستان نیز در راستای طرح احیا و تعادل بخشی منابع زیرزمینی و کارگروه ملی سازگاری با کم آبی، طرح هایی همچون تغذیه مصنوعی از طریق پخش سیلاب، تقویت و استقرار گروه های گشت و بازرسی، ساماندهی شرکت های حفاری، اطلاع رسانی و آگاه سازی عمومی در سطح مدارس را آغاز کرد.

** 7355 حلقه چاه آب غیرمجاز در کردستان وجود دارد
معاون حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه ای کردستان اظهار داشت: در حال حاضر از مجموع هفت هزار و 355 حلقه چاه غیرمجاز شناسایی شده در استان، 68 میلیون مترمکعب آب برداشت می شود.
عرفان مومن پور با اشاره به اینکه اغلب چاه های حفر شده در دشت های شرقی استان(قروه، دهگلان و چاردولی) است، اضافه کرد: از سال 85 و ابتدای شکل گیری فعالیت گروه های گشت و بازرسی این شرکت، یک هزار و 200 حلقه چاه غیرمجاز در کردستان مسدود شده است.
وی با بیان اینکه با بهره برداران غیرمجاز آب برخورد جدی می شود، افزود: امسال نیز با حکم دستگاه قضایی بیش از 200 حلقه چاه آب غیرمجاز در استان مسدود شد.
معاون حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه ای کردستان از وجود 13 هزار و 400 حلقه چاه آب مجاز در استان خبر داد و یادآور شد: از این تعداد، 9 هزار و 212 حلقه چاه غیر برقی و چهار هزار و 188 حلقه نیز برقی است.
مومن پور با بیان اینکه از چاه های مجاز نیز سالانه 160 میلیون مترمکعب آب اضافه برداشت می شود، تاکید کرد: تلاش دستگاه قضایی در رابطه با انسداد چاه های غیر مجاز قابل تقدیر است اما انتظار داریم نیروی انتظامی به عنوان ضابط، در بحث مسدود کردن چاه ها جدی تر عمل کرده و همکاری بهتری با شرکت آب منطقه ای داشته باشد.

** 700 میلیون مترمکعب کسری مخزن آبخوان ها در دشت های قروه و دهگلان
معاون حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه ای کردستان مهمترین برنامه را برای احیای سفره های آبی زیرزمینی، تغذیه مصنوعی آبخوان ها اعلام کرد و گفت: تغذیه مصنوعی در واقع تزریق آب به آبخوان برای جلوگیری از کاهش سطح آب های زیر زمینی است که جزو طرح های آبخوان داری وزارت نیرو است.
عرفان مومن پور به اجرای پایلوت پروژه های تغذیه مصنوعی آبخوان ها در دشت های قروه و دهگلان اشاره کرد و افزود: در این دشت ها بیش از 700 میلیون مترمکعب کسری مخزن آب زیرزمینی اتفاق افتاده است.
وی از اجرای چهار پروژه تغذیه مصنوعی در دشت های قروه و دهگلان از سال 80 خبر داد و یادآور شد: این طرح ها شامل گلالی بر روی رودخانه گلالی، پروژه اوریه بر روی رودخانه جنیان، طرح ویهج بر روی رودخانه قلعه و ظله جوب بر روی رودخانه ظله جوب است.
برای اجرای طرح تغذیه مصنوعی آبخوان ها، از محل بستر رودخانه، حوضچه رسوب گیر مستطیل یا ذوزنقه ای شکل با دیواره ای به ارتفاع سه تا چهار متر احداث شده و در ابتدای رودخانه از طریق تیغه ای فشار شکن رسوب گیری اولیه انجام می شود.
در امتداد حوضچه اولیه، حوضچه بعدی به نام تغذیه ایجاد شده و چاه هایی تزریقی (10 تا 15 حلقه) در قطرها و اعماق مختلف حفر می شود تا آب جاری به آبخوان تزریق و انتقال یابد، ضمن اینکه در چاه ها لوله هایی تعبیه و به صورت مشبک در می یابد.
معاون حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه ای کردستان تغذیه مصنوعی آبخوان ها را بسیار سودمند دانست و اضافه کرد: چاه های تغذیه ای اطراف رودخانه ایجاد ماندآب کرده و باعث تاخیر در خروج آب از سطح حوزه می کند، ضمن اینکه با اجرای این طرح بشدت سطح ایستایی آب های زیززمینی افزایش یافته و غنی می شود.

** کاهش افت آب آبخوان ها بعد از اجرای طرح تغذیه مصنوعی
مومن پور گفت: بررسی آبنمود (هیدروگراف) دشت های قروه و دهگلان نشان از آن دارد که سیر نزولی شدیدی که در منابع آبی این دشت ها در سال های گذشته شاهد بودیم، متوقف و تا حدود زیادی کاهش یافته است.
وی به آبگیری 300 هزار مترمکعبی در طرح تغذیه مصنوعی ویهج اشاره کرد و افزود: با این کار حجم رواناب سطحی دشت های قروه و دهگلان کنترل و کمک قابل توجهی در دراز مدت به بهره برداران وکشاورزان این مناطق بعد از خشکسالی های اخیر شده است.
معاون حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه ای کردستان اظهار داشت: بهره برداری از این طرح ها سالانه نیازمند تخلیه رسوب، لایه روبی، تسطیح سازه، بندکشی و انحراف در ورودی آب بوده و عمر مفید این پروژه ها 30 سال است.
مومن پور تاکید کرد: به دلیل سودمند بودن طرح تغذیه مصنوعی آبخوان ها، مابقی بهره برداران در دشت های قروه و دهگلان نیز تمایل بسیار زیادی به اجرای این طرح ها دارند که بخاطر کمبود اعتبارات، در حال حاضر توان اجرای این طرح را در حوزه های دیگر نداریم.
 کردستان استانی کوهستانی بوده و اقلیم آن متأثر از توده‌های هوای گرم و مرطوب مدیترانه‌ ای است که موجب بارندگی‌هایی در بهار و ریزش برف در زمستان ها می شود.
از حوضه های آبریز اصلی استان کردستان می توان به خلیج فارس و دریای عمان، دریای خزر و دریاچه ارومیه و حوضه های آبریز فرعی نیز به سفیدرود شامل رودخانه های تلوار و قزل اوزن، مرزی غرب شامل رودخانه‌های سیروان و زاب کوچک، کرخه شامل رودخانه رازآور و دریاچه ارومیه شامل رودخانه های زرینه و سیمینه اشاره کرد.
تعداد دشت های استان 9 مورد بوده که پنج دشت آن در نیمه شرقی، 2 دشت در غرب و 2 دشت دیگر در جنوب استان واقع شده است، دشت های قروه ـ دهگلان و چهاردولی در شرق استان جزو دشت های ممنوعه محسوب می شود.
از مجموع 33 سد استان، 11 سد در حال بهره برداری،10 سد در دست اجرا و 12 مورد نیز مطالعاتی است.