روز هوای پاک (29 دی) بهانه ای بود تا توجهات به موضوع آلودگی هوا و سهم عوامل مختلف در ایجاد آلایندگی و طرح های در دست اجرا برای کاهش آلایندگی ها جلب شود.
در ایجاد آلودگی هوا عوامل مختلفی نقش دارند که انگشت اتهام معمولا به سوی خودروها و کیفیت سوخت توزیعی نشانه می رود.
کارشناسان براساس تجربه های جهانی تصریح می کنند برای کاهش آلودگی هوا، باید کیفیت سوخت و کیفیت خودروهای تولیدی به طور همزمان ارتقا یابد، در صورتی که کیفیت خودروها نتواند همپای افزایش کیفیت سوخت افزایش یابد، آلایندگی همچنان تداوم خواهد یافت.
** خودروهای بی کیفیت، متهمان اصلی آلودگی هوا
براساس نظر کارشناسان این بخش، خودروهای بی کیفیت داخلی از متهمان اصلی مصرف بالای سوخت در کشور و آلودگی هوا هستند که به دلیل فناوری پایین علاوه بر آلایندگی زیاد، سوخت زیادی مصرف می کنند.
بسیاری از کلانشهرهای دنیا که نسبت به تهران و سایر کلانشهرهای ایران جمعیت و خودروی بیشتری دارند، توانسته اند با «استاندارد سازی خودروها، سوخت و گسترش حمل و نقل عمومی» مشکل آلودگی هوای خود را حل کنند اما مشکل آلودگی هوای کلانشهرهای کشور در بسیاری از ماه های سال همچنان پابرجاست.
از مهمترین عوامل تاثیرگزار در آلودگی هوا، کیفیت سوخت و وضعیت ناوگان حمل و نقل عمومی است که خوشبختانه در سال های اخیر ارتقا یافته اند.
امروزه، بنزین و گازوییل مصرفی در کلانشهر تهران و شهرهای اطراف با استانداردهای یورو4 توزیع می شود که نقش مهمی در کاهش آلاینده ها داشته است؛ همچنین مترو و ناوگان حمل و نقل عمومی نیز توسعه یافته و بخش عمده ای از تردد مسافران را به خود اختصاص داده است.
در این میان، آنچه که نتوانسته ارتقا یابد و متهم اصلی آلودگی هوا به شمار می رود، «خودروهای بی کیفیت داخلی» است که حتی استانداردهای لازم را برای مصرف بهینه سوخت ندارند.
** ناتوانی خودروهای داخلی در اخذ استانداردهای مصرف سوخت
وضعیت ناگوار رعایت استانداردهای مصرف سوخت توسط صنعت خودروسازی کشور به حدی است که در مرحله جدید واگذاری برچسب های مصرف انرژی به خودروهای تولید داخل که امسال اجرا شد هیچ خودرویی نتوانست در زمینه مصرف انرژی برچسب آ(A) را دریافت کند؛ در واقع بالاترین امتیاز کسب شده توسط خودروهای داخلی نشان بی(B) بود.
«مریم مهدی نژاد» رئیس امور استاندارد و تدوین معیار در بخش حمل و نقل شرکت بهینه سازی مصرف سوخت چندی پیش گفت: هشت محصول از 6 کارخانه تولیدکننده خودرو در کشور نتوانسته اند هیچکدام از استانداردهای مصرف سوخت آ تا جی(A تا G) را کسب کنند و به طور کلی فاقد استاندارد مصرف سوخت تشخیص داده شده اند.
جالب اینکه در طرح های پیش فروشی که خودروسازان انجام دادند، این محصولات بی کیفیت نیز در فهرست فروش قرار داشتند که با قیمت های بالایی نیز به فروش رسیدند.
** نیمی از خودروهای کشور در آستانه از دست دادن برچسب انرژی
مرحله جدید اعطای برچسب های انرژی به خودروها 2 سال دیگر انجام می شود بنابراین خودروسازان 2 سال وقت دارند تا کیفیت خودروهای خود در مصرف سوخت را افزایش دهند.
رئیس امور استاندارد و تدوین معیار در بخش حمل و نقل با بیان اینکه مرحله آتی اعطای برچسب انرژی سخت گیرانه تر می شود، هشدار داد: با توجه به شرایط کنونی، اگر خودروسازان اقدامی برای بهبود کیفیت خودروهای خود در مصرف سوخت انجام ندهند در 2 سال آینده حدود نیمی از خودروهای تولیدی کشور قادر به دریافت هیچ نوع از برچسب انرژی نخواهند بود.
«در کشورهای مختلف تلاش می کنند از طریق سیاست های تنبیهی مانع استفاده از خودروهای پرمصرف و آلاینده شوند».
به گفته رئیس امور استاندارد و تدوین معیار در بخش حمل و نقل، بر اساس این سیاست، اگر در اتحادیه اروپا خودرویی مورد پسند بازار واقع شود جلوی تولید آن را نمی‌گیرد اما چنان جرایم سنگینی برای تردد آن وضع می‌شود که استفاده از این وسیله نقلیه برای مصرف‌کننده و تولید کننده صرفه اقتصادی نداشته باشد.
** مصرف بالای سوخت خودروهای داخلی
اکنون مصرف سوخت خودروها در کشور بسیار بالاست در حالی که سرانه مالکیت خودرو در ایران نسبت به سایر کشورها در حد پایین قرار دارد.
در ایران به ازای هر یک هزار نفر 200 دستگاه خودرو وجود دارد در حالی که این سرانه در امریکا 797 و در ایتالیا 679 است.
بیشتر خودروهای داخلی به دلیل کیفیت پایین، دارای آلودگی زیاد و مصرف بالای سوخت هستند به طوری که در سال 1396 میانگین مصرف سوخت خودروهای کشور 7.7 لیتر به ازای هر 100 کیلومتر بود.
در اتحادیه اروپا در سال 2015 میانگین مصرف سوخت 5.5 لیتر به ازای هر 100 کیلومتر بوده که قرار است در سال 2020 به 4.1 دهم لیتر در هر 100 کیلومتر کاهش یابد.
مشکل دیگر خودروهای تولیدی کشور «پایداری پایین» آنهاست، یعنی اینکه پس از ورود به ناوگان جاده ای به سرعت و به راحتی مصرف سوخت آنها از حالت عادی خارج شده و بالا می رود.
علاوه بر سرانه پایین، ناوگان خودرویی ایران نیز فرسوده است؛ به‌طوری که 900 هزار دستگاه خودرو فرسوده سبک در کشور تردد می‌کنند.
** زور آزمایی سازمان ملی استاندارد و خودروسازان
براساس اعلام سازمان ملی استاندارد، پارسال 25 خودرو غیراستاندارد و بی کیفیت از خط تولید خارج شد و تیرماه امسال نیز هشت خودرو به دلیل رعایت نکردن الزام های معیار مصرف سوخت اجازه شماره گذاری از سوی نیروی انتظامی نیافت؛ البته با وجود اخطارها، خودروسازان همچنان در حال تولید این خودروهای فاقد استاندارد هستند.
معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست دیروز (شنبه) در همایش مدیریت سبز با عنوان هوای پاک گفت: سوخت استاندارد در جایگاه‌ها توزیع شده و میزان گوگرد در گازوئیل نیز کاهش یافته که نشانه بهبود شرایط سوخت است.
مسعود تجریشی با تاکید بر اجرایی شدن نقش خودروسازان در کاهش آلودگی هوا، گفت: در یک زمینه، خودروسازان کاتالیست‌هایی را روی ماشین‌ها نصب کرده بودند که کارکرد واقعی نداشت.
به گفته وی، مینی‌بوس 71 درصد، اتوبوس 44 درصد و کامیون 94 درصد از گازهای تولیدی از جمله اکسیدهای نیتروژن را به همراه دارند و اگر بتوان نوسازی ناوگان حمل‌ونقل عمومی را افزایش داد، آلودگی هوا نیز به شدت کاهش خواهد یافت.
با وجود اینکه «نیره پیروزبخت» رئیس سازمان ملی استاندارد پیش از این بارها تصریح کرده «این سازمان از مواضع پیشین خود کوتاه نمی آید، زیرا آنچه برای این سازمان ارزش و اهمیت دارد، حفظ جان و سلامت مردم است و به همین دلیل استانداردهای 85 گانه خودرو تعدیل نمی شود.» اما باید منتظر ماند و دید که آیا زور سازمان ملی استاندارد به خودروسازان می رسد یا خیر؟
