بانک پرداخت؛ محصول انقلاب فین تک

به گزارش ایران اکونومیست؛ رواج استفاده از گوشی‌ها هوشمند در دنیا و همچنین انتظارات نسل جوان از صنعت بانکداری منجر به ایجاد بانکداری مبتنی بر دیجیتال در دنیا شد. بانکداری سنتی اگرچه با تجهیز به فناوری‌های روز دنیا اغلب خدمات بانکی را از بسترهای الکترونیکی به مشتریان ارائه می‌دهند. اما هنوز فرآیندهای پیچیده و کاغذبازی به‌ وفور وجود دارد که منجر به ایجاد نوعی بانکداری دیجیتال در دنیا در بخش‌های خُرده‌فروشی شد که بدون هیچ شعبه فیزیکی و از طریق نوآوری خدمات و فرآیندها طیف گسترده‌ای از خدمات بانکی در قالی اپلیکیشن های گوشی‌های هوشمند به کاربران ارائه می‌دهد.
این رقبای جوان با شفاف‌سازی فعالیت‌ها، تجزیه‌وتحلیل داده‌ها، ساده‌سازی مدل کسب‌وکار و ارائه خدمات بانکی ارزان‌تر نسبت به بانک‌های بزرگ توانستند تا با ایجاد مزایای رقابتی بسیاری از مشتریان را به سمت خود جذب نمایند. بانکداری شعبه‌های دیجیتال بر بستر موبایل را نباید با سرویس‌های الکترونیکی که بانک‌های سنتی ارائه می‌دهند اشتباه گرفت. بانک‌های سنتی با استفاده از بستر فناوری اطلاعات امکان دسترسی ساده‌تر به برخی از خدمات بانکی را فراهم می‌نمایند، در حالی‌ که بانک‌های تازه‌ وارد (نئو بانک‌ها) می‌کوشند تا تمام خدمات بانکی را، از جمله احراز هویت، امکان باز کردن حساب، گرفتن وام، مدیریت مالی و غیره را بر بستر دستگاه‌های موبایل به مشتریان عرضه نمایند. این بانک‌های دیجیتالی با استفاده از زیرساخت موبایل و با اخذ مجوزهای مربوطه، اغلب خدمات بانکی را به‌ صورت ارزان و بر پایه مدل‌های درآمدی متفاوت ارائه می‌نمایند.
بانک پرداخت هند
واژه بانک پرداخت برای اولین بار در هند برای فعالیت شرکت PAYTM به کار رفت که با ارائه خدمات ویژه و متنوع پرداخت در اپ موبایلی گوشی همراه و کیف پول این شرکت اقدام به سپرده گذاری و ارائه سود به سپرده ها کرد که این فعالیت و افزایش حجم پول کیف پول این شرکت منجر به صدور مجوز جدید بانکی در هند به عنوان "بانک پرداخت" شد و بعد از سال های بررسی سرانجام در ماه اوت سال ۲۰۱۵، بانک مرکزی هند RBI مجوز اصلی را برای ۱۱ نهاد برای تاسیس "بانک‌های پرداخت" در هند صادر کند تا این بانک‌ها با تکیه‌بر تکنولوژی مدرن با توجه به سیستم بانکی رسمی، جمعیت بی‌بضاعت زیادی را در هند پوشش دهند. با وجود بیش ۱۵۷ بانک در هند در حدود ۵۰ درصد مردم هند به خدمات بانکی دسترسی نداشتند که این مسئله در مناطق روستایی که هزینه‌های عملیاتی اداره شعبه بانک سنتی بسیار زیاد و پرداخت وام کم بود یک چالش جدی محسوب می‌شد. حل این موضوع منجر به ایجاد "بانک‌های پرداخت" در هند شد که تحت ماده ۴۲ قانون بانک مرکزی هند مصوب ۱۹۳۴ فعالیت کنند. برای تاسیس این بانک‌ها از عنوان بانک پرداخت استفاده می‌شود تا تمایز آنها با دیگر بانک‌ها مشخص شود.
یکی از انگیزه‌های اصلی تاسیس "بانک پرداخت‌ها" در هند دسترسی عمومی به بانکداری بود. گسترش خدمات پرداخت و مالی به کسب‌ و کارهای کوچک، خانواده‌های کم‌درآمد و نیروی کار مهاجر و افزایش سطح نفوذ خدمات مالی به مناطق دور افتاده از اهداف بانک مرکزی هند در ایجاد این نوع از بانک‌ها بود.
بر اساس قوانین، این بانک‌ها تنها می‌توانند نسبت به افتتاح حساب‌جاری و پس‌انداز اقدام و مجوز ندارند سپرده‌های ثابت، مدت‌دار و یا تکراری را قبول کنند. همچنین سپرده‌گذاری برای هر فرد و کسب‌ و کار در این بانک‌ها با محدودیت سقف ۱۰۰ هزار روپیه مواجه است که در آینده با توجه به نوع کارکرد هر بانک قابل‌ افزایش است. این بانک باید از ابتدا به‌ طور کامل شبکه باشد. نمی‌تواند شرکت‌های تابعه را برای انجام فعالیت‌های غیربانکی تشکیل دهد و این بانک مجاز به صدور کارت اعتباری نیست.
خدماتی که این بانک‌ها می‌توانند ارائه دهند، شامل صدور کارت‌های بدهی و نقدی برای کاربران، افتتاح دو حساب‌جاری و پس‌انداز، خدمات انتقال وجه، پرداخت قبوض خدماتی و خرید شارژ تلفن همراه، انتقال صندوق‌های شخص ثالث، پرداخت سود ۳.۵ تا حداکثر ۷ به سپرده‌ها، پرداخت وام تنها به کاربران خود، ارائه خدمات در شبکه‌های اجتماعی و بانکداری تلفن همچنین دسترسی به صندوق‌های متقابل، محصولات بیمه، محصولات بازنشستگی، خدمات فارس تحت شرایطی که توسط بانک مرکزی هند تعیین‌ شده، است.
این ابتکار عمل بانک هند باهدف تعریف دوباره اقتصاد هند توسط ارائه یک دروازه پرداخت امن برای تمام معاملات انجام شد که با ارائه خدمات در تلفن‌های همراه و پرداخت هزینه معامله بسیار کم برای هر سرویس، ارائه خدمات بانکی به کارگران مهاجر و گروه‌های درآمد پایین‌تر را تسهیل می‌کند.
نئو بانک (neo banking)
 فعالیت بانک پرداخت‌ها به دلیل استقبال عمومی در اروپا و آمریکا نیز رواج یافت که در این کشور ها  Neo-banking لقب گرفت و این دسته از بانک ها اخیراً وارد خدمات مالی شده‌اند و تعدادی از آنها در ۵ سال گذشته در سطح بین‌المللی حضور دارند. "نئو بانک، بانکی است که در یک پلت فرم تمام دیجیتال و تلفن همراه با ارائه ویژگی‌های نوآورانه جدید و ارائه تجربه کاربری مطلوب می‌تواند مشتریان بیشتری جذب کند.
Neo-Banks رقبای واقعی برای بانک‌های "سنتی" در بازار است زیرا با کاهش هزینه‌ها، ویژگی‌های پیشرفته، ارائه تجربه کاربری مطلوب، امکان سفارشی‌سازی خدمات برای کاربر و فن‌آوری‌های جدید توانسته مورد استقبال مردم واقع شود و تجربه جدیدی از بانکداری را به مشتریان به ارمغان بیاورند. مدیریت دارایی و هزینه خانوار یکی از امکانات خوبی است که در این دسته از بانک‌ها با تجزیه‌ و تحلیل هزینه‌های فرد و ارائه راهکار برای کاهش آن به کاربران ارائه می‌شود.
بانکداری شعبه‌های دیجیتال بر بستر موبایل را نباید با سرویس‌های الکترونیکی که بانک‌های سنتی ارائه می‌دهند اشتباه گرفت. بانک‌های سنتی با استفاده از بستر فناوری اطلاعات امکان دسترسی ساده‌تر به برخی از خدمات بانکی را فراهم می‌نمایند، در حالی‌ که بانک‌های تازه‌وارد (نئو بانک‌ها) می‌کوشند تا تمام خدمات بانکی را، ازجمله احراز هویت، امکان باز کردن حساب، گرفتن وام، مدیریت مالی و غیره را بر بستر دستگاه‌های موبایل به مشتریان عرضه کنند. این بانک‌های دیجیتالی با استفاده از زیرساخت موبایل و با اخذ مجوزهای مربوطه، اغلب خدمات بانکی را به‌صورت ارزان و بر پایه مدل‌های درآمدی متفاوت ارائه می‌کنند. از این گروه بازیگران جدید می‌توان به مواردی مثل Atom Bank، Fidor Bank، Monzo، Starling و Pockit اشاره کرد.
نئو بانک‌ها طیف وسیعی از محصولات و خدمات بانکی و پرداخت را به مشتریان خود ارائه می‌دهند که شامل موارد زیر است:
۱-    ارائه یک کارت اعتباری رایگان باقابلیت کنترل در اپلیکیشن تلفن همراه برای مسدودی کارت یا تغییر رمز عبور
۲-     افتتاح حساب سریع و تنها ظرف چند دقیقه
۳-    پرداخت‌های بین‌المللی و امکان استفاده از کارت بدهی در خارج از کشور برای تبدیل ارز با نرخ مناسب
۴-     پرداخت آنلاین و فوری بین حساب‌ها
۵-    امکان افتتاح چندین حساب ارزی و نقل و انتقالات ارزی در سریع‌ترین زمان ممکن و با نرخ مناسب،
۶-    دسترسی به ارزها رمزنگاری‌شده و امکان خریدوفروش این ارزها،
۷-     تجزیه‌وتحلیل هزینه‌ها و امکان مدیریت هزینه برای مشتریان
۸-    امکان پس‌انداز برای خرید یک وسیله مشخص با تجزیه تحلیل هزینه‌ها و راهکار برای کاهش آن و پس‌انداز وجوه در کیف پول اپ نئو بانک‌ها
نئو بانک‌ها با بهره‌گیری از امکانات بانکداری باز که بر اساس دستورالعمل PSD۲ تسهیل می‌شود، می‌توانند به‌طور چشم‌گیری به تکامل‌بخش خرده‌فروشی بانکی کمک کنند و با توجه به این‌که نرخ خدمات بانکی متنوع در این دسته از بانک‌های دیجیتال بسیار کمتر از بانک‌های سنتی و ابزار ارائه این خدمات نیز گوشی‌های هوشمند است توانسته‌اند از نفوذ بالایی برخوردار شوند و بسیاری از افرادی که در بانک‌ها حساب ندارند به‌منظور انجام تعاملات مالی خود از خدمات این بانک‌ها استفاده می‌کنند.
بانک پرداخت در ایران
هنوز در کشور انقلاب فین تک به بلوغ خود نرسیده است تا زمینه ظهور بانک‌های دیجیتال در کشور فراهم شود و بانک پرداخت شاید در کشور محدود به فعالیت‌های فین تک‌ها و شرکت‌های استارتاپی می‌شود که در همکاری با یک بانک با استفاده از فناوری بانکداری باز و Open Ipa یکسری خدمات بانکی را خلاقیت ترکیب در اپ های موبایلی به کاربران ارائه دهند. البته فین تک یک بانک مستقل نیز و ارائه خدمات در آن متکی به همکاری با بانک‌ها است. البته شرکت های PSP در کشور بسیاری از فعالیت های بانک پرداخت را انجام می دهند امات به این دلیل که مجوز افتتاح سپرده و پرداخت سود را ندارند فعالیت آنها در این ردیف قرار نمی گیرد. البته این شرکت ها به نیابت از بانک ها کیف پول هایی راه اندازی کرده اند که ممکن است در آینده با گسترش فعالیت نوعی جدید بانک ها را ایجاد کنند. هنوز در کشور یک بانک مستقل تمام آنلاین و دیجیتال در بخش خُرده‌فروشی تشکیل نشده تا بتواند به‌ صورت مستقل و با ارائه خدمات بانکی و ایجاد حساب برای کاربران خدمات بانکی را به تمامی اقشار از جمله ساکنان روستاها و مناطق محروم  ارائه دهد و هنوز  بخش خُرده‌فروشی بانکی در کشور بانک مستقلی ندارد که امید است با توجه به مزایای خوب این دسته از بانک‌ها و با گسترش فناوری و ایجاد زیرساخت‌ها تاسیس چنین بانک‌های در دستور کار قرار گیرد.