روشی برای خنثی کردن بمب ساعتی صندوق‌های بازنشستگی

به گزارش ایران اکونومیست؛  همزمان با تدوین برنامه ششم توسعه بود که از سه مسأله صندوق‌های بازنشستگی، آب و محیط زیست به‌عنوان محورهای این برنامه سخن گفته می‌شد؛ سه مسأله‌ای که بعدها دستیار وقت رئیس‌جمهور در امور اقتصادی نیز از آن‌ها در کنار بودجه دولت، نظام بانکی و بیکاری به‌عنوان ابرچالش‌های اقتصاد ایران نام برد. اهمیت مسأله صندوق‌های بازنشستگی تا جایی است که در برخی کشورها مانند یونان از سطح مسأله، محور و چالش خارج و به یک بحران تبدیل شده است.

در ایران از مسأله صندوق‌‎ها به‌عنوان بمب ساعتی یاد می‌شود. مشکلاتی مانند بدهی، ترکیب سرمایه، سن بازنشستگی و بنگاهداری از جمله مواردی هستند که ممکن است صندوق‌ها را به نزدیکی بحران بکشانند. وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی نیز در صفحه خود در فضای مجازی، دستور اخیر رئیس‌جمهور برای خروج صندوق‌ها از بنگاه‌داری را اصلاحی اساسی برای جلوگیری از فساد در این مجموعه‌ها و نیز انباشت بدهی آن‌ها می‌داند.

 در این باره با رضا افقی، عضو هیأت علمی مؤسسه آموزش عالی بیمه اکو گفت‌وگو کرده است. افقی معتقد است وقتی در برنامه ششم توسعه در کنار سه بحران، از بحران صندوق‌های بازنشستگی نیز سخن گفته می‌شود، به نظر می‌رسد راه‌حل ساده‌ای وجود نخواهد داشت. بنابراین ما به عزم ملی و همه‌جانبه‌ای که همت دولت، مردم و اعتماد بین این دو را می‌طلبد برای انجام اصلاحات نیازمندیم.

**اعتمادسازی، پیش‌شرط اصلاحات صندوق‌های بازنشستگی

وی درباره اهمیت اعتمادسازی گفت: اگر یکی از این اصلاحات را تغییر سن بازنشستگی بدانیم، مردم در چه صورتی می‌پذیرند که به‌جای مثلاً 55 سالگی در 60 سالگی بازنشسته شوند و سال‌های بیشتری را مشغول به کار باشند؟ باید این اعتماد وجود داشته باشد که منابع صندوق‌ها به‌درستی مصرف می‌شود. اگر من به این باور نرسم که منابع صندوق به‌درستی مصرف خواهد شد، اصلاحاتی نیز صورت نمی‌پذیرد.

این کارشناس اقتصاد بیمه ادامه داد: در بحث تخصیص منابع صندوق‌ها، صحبت از تصمیمات عامدانه یا سهوی نیست. موضوع این است که اگر افراد، آن دانش را نداشته باشند کاری پیش نخواهد رفت.

**اهمیت اصلاحات نهادی در مدیریت صندوق‌های بازنشستگی

به اعتقاد این عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی، قابلیت بحران‌زایی صندوق‌ها با رفع مشکلات بنگاه‌داری یا افزایش سن بازنشستگی و مواردی مانند این‌ها از بین نمی‌رود، بلکه یک عزم همگانی که شامل مجموعه‌ای از فعالیت‌ها باشد راهگشا خواهد بود.

افقی ادامه داد: من به‌طور جدی معتقد هستم اولین گام در این رابطه، نهادسازی است که باید برای میان‌مدت و بلندمدت در نظر گرفته شود؛ یعنی تا هنگامی که ما نهاد مستقلی را بر صندوق‌ها حاکم نکنیم، قابلیت بروز بحران از بین نمی‌رود. البته باید مفهوم استقلال مورد توجه قرار گیرد و استقلال به معنای عدم حضور دولت نیست، چراکه دولت یکی از بازیگران این حوزه است و باید در این نهاد جدید در کنار نمایندگان بخش خصوصی و افراد متخصص این حوزه، نماینده‌ای داشته باشد.

**تجربه سایر کشورها در نهادهای مستقل اداره‌کننده صندوق‌ها

وی از تجربه موفقیت‌آمیز کشورهای توسعه‌یافته در زمینه نهادسازی در حوزه صندوق‌های بازنشستگی گفت: چنین نهادهایی در کشورهای دیگر سابقه فعالیت دارند و کمیته‌های تخصصی‌ زیربخش‌های آن‌ها هستند که برآوردهای اقتصادی و بیم‌سنجی(Actuary) را برعهده دارند و نهاد، ضمن اداره مستقل صندوق‌های بازنشستگی، در قبال تصمیمات خود به پارلمان پاسخگو است، اما الزاماً تحت تأثیر جریان‌های سیاسی قرار نمی‌گیرد.

معاون پژوهشی مؤسسه آموزش عالی بیمه اکو قدم اول ساماندهی به صندوق‌های بازنشستگی را تشکیل نهاد یادشده برای اولویت‌بندی چالش‌ها و پس از آن اصلاحات پارامتریک مانند تغییر سن و درصد کسورات دانست.