به گزارش ایران اکونومیست به نقل از روابط عمومی بیمه کوثر؛فرهنگ بیمه در ایران یکی از موضوعات و مباحث دنباله‌داری است که طی سال‌های اخیر از زوایای مختلفی به نقد و بررسی گذاشته شده است.
در قالب بحث‌های کارشناسانه هم به این بند اشاره شده که فرهنگ بیمه در ایران هنوز به مرحله بلوغ نرسیده است و نتوانسته‌ایم آن را برای مردم به‌عنوان یک ضرورت و نه اجبار تبیین کنیم.
نگاهی به شاخص‌های بیمه‌گری در ایران هم موید این ناپختگی فرهنگی است؛ چرا که بیشتر بیمههای پر تعداد و فراگیر در ایران از روش‌های اجباری بهره‌مند هستند و بیمه‌ها در اشکال متنوع نتوانسته‌اند جایگاه ویژه خود را بیابند.
در این مقوله، بیمههای زندگی نیز این چنین است و باید با دیدگاهی جدید بدان پرداخت. درخصوص فرهنگ بیمههای زندگی با یکی از کارشناسان این حوزه گفت‌وگویی داشته‌ایم.
در ادامه مصاحبه با مجید مشعلچی فیروزآبادی مدیرعامل شرکت بیمه‌کوثر را می‌خوانید.
تعریف دقیق بیمه عمر چیست و در این حوزه آیا روشن‌گری خاصی برای عموم مردم شده است تا اقبال عمومی به این بخش تغییر محسوس یابد؟
این دسته از بیمه‌نامه‌ها براساس مدلی شناخته و طراحی شده است. در سراسر جهان یکی از پر طرفدارترین بیمه‌ها است، که با در نظر گرفتن نرخ تورم، سود سرمایهگذاری و ویژگی‌های مربوط به خنثی کردن اثر تورم و محاسبه سود صندوق سرمایهگذاری به شکل مرکب، گزینه‌ای مناسب برای رفع دغدغه از آینده و ایجاد آرامش و امید است.
در کل پس‌انداز و سرمایهگذاری، فوت و حیات فرد و پوشش‌های تبعی شاکله اصلی این بیمه‌نامه را تشکیل میدهد. البته همانند سایر بیمه‌ها -به غیر از درمان و ثالث- هنوز به جایگاه واقعی خود نرسیده است که قطع به یقین نبود تبلیغات، نبود حمایت‌های لازم از سوی حاکمیت، نوع فرهنگ جاری جامعه و مشکلات اقتصادی بیشترین تاثیر را در این موضوع دارد.
بیمههای زندگی با چه رویکردی ایجاد شدند و چه هدفی را دنبال می‌کنند؟ این بیمه‌ها هم‌اکنون در چه بخشی متمرکز هستند و چه اهدافی را پوشش می‌دهند؟
بیمههای زندگی با هدف ایجاد آرامش خاطر و امید به آینده، بهبود وضعیت معیشت به ویژه در زمان بازنشستگی و تامین نیازهای ضروری از روشی مطمئن، تشکیل شده‌اند و علاوه بر آن نقدینگی را به صورت منظم و در بهترین فرصت‌های اقتصادی سرمایهگذاری و مدیریت می‌کنند؛ همچنین جریان عادی زندگی خانوار را در برابر خطرهایی مانند مرگ زودرس سرپرست خانوار یا بروز حادثه برای هر یک از اعضای خانواده حمایت می‌کند. در حال حاضر تمرکز بیمههای زندگی روی گسترش چتر حمایتی برای آحاد جامعه است و این مهم با ایجاد طرح‌های متنوع بیمه‌ای برای اقشار مختلف جامعه محقق خواهد شد.
فرهنگ استفاده از بیمههای زندگی در ایران را تا چه میزان بالغ می‌دانید و آیا حجم فعالیت‌های تبلیغی و مشاوره‌ای در این رشته کافی بوده است؟ ظرفیت‌های مغفول چیست و چرا به فعلیت در نیامده است؟
در واقع باید اینگونه گفت که فرهنگ بیمه‌ای در ایران هنوز به مرحله بلوغ نرسیده است؛ اگر شما ایران را با کشورهای آسیایی یا حتی منطقه مقایسه کنید به وضوح تفاوت‌های فرهنگ بیمه‌ای را درک میکنید. اگر فعالیت‌های مشاوره‌ای و تبلیغی کافی بود باید از استقبال عمومی بیشتری را به بیمه و به‌ویژه بیمههای زندگی شاهد بودیم. البته این نکته نیز نباید فراموش شود که این روند درسال‌های اخیر افزایشی و مثبت بوده است.
اشکال مختلف بیمههای عمر در جهان با ایران چه تفاوت‌های دارد و چه نوع بیمه‌هایی در ایران قابل بومی‌سازی است؟ چه الگو برداری‌های موفقی میتوان انجام داد که تا کنون انجام نشده است؟
از آنجایی که بیمههای زندگی یک کالای وارداتی است پس نسخه ایرانی و غیرایرانی آن در ساختار تفاوتی ندارد. تفاوت‌های آن به سبب مسایل فرهنگی و عقیدتی حاصل شده است که البته الزامی بوده و به نوعی بومی‌سازی شده است.
باتوجه به اینکه بیمه زندگی هدفی جز آرامش و رفع دغدغه آدمی ندارد و نیاز تمامی انسانها را پوشش میدهد پس انواع بیمههای زندگی را میتوان بررسی و براساس شرایط داخلی بومی‌سازی کرد. نکته قابل توجه این است که آنچه در ایران به عنوان بیمه و به‌ویژه بیمه زندگی شناخته میشود کلی است.
آنچه را میتوان از مقوله بیمه عمر در خارج از ایران انتخاب و بررسی کرد توجه آنها به جزئیات و نکات کوچکی است که در زندگی افراد وجود داشته است و قابلیت توجه و بیمه شدن دارد البته این امر نیازمند بررسیهای دقیق و ریز بیمه زندگی در دنیاست و البته فرهنگ‌سازی و ایجاد بسترهای فروش آن در ایران.
بیمههای زندگی در حوزه حمایت از خانواده‌ها و شخص دقیقا با چه مکانیزمی عمل می‌کند و چگونه به امنیت اقتصادی آنها کمک خواهند کرد؟
ماموریت مهم بیمههای زندگی ایجاد آرامش خاطر و امید به آینده و بهبود وضعیت معیشت اشخاص و تامین نیازهای ضروری از روشی مطمئن است از طرفی بیمه زندگی در جریان عادی خود، خانوار را در برابر مخاطرات و حوادث پیش رو تحت حمایت قرار میدهد که با این کار، بخش قابل جبران حوادث تا حدودی تامین میشود و بخشی از آلام خانواده با وجود لطمات معنوی، التیام می‌یابد. از سوی دیگر ایجاد پوشش‌های متنوع و صدور بیمه‌نامه‌ای متناسب با نیاز هر فرد، علاوه بر ایجاد رضایت، سبب بهبود معیشت افراد یا ذی‌نفعان در دراز مدت خواهد شد.
به تعبیری دیگر روش عمل بیمههای زندگی در حمایت از خانواده را میتوان همچون جویباری جاری دانست که هرچند کم یا زیاد باشد ولی در نهایت در نقطه‌ای جمع میشود و امکان بهره‌مندی از آن فراهم میشود. شاید در طول مسیر میزان آب آن زیاد به چشم نیاید ولی در محل تجمیع آن مقادیر ارزشمندی آب جمع‌آوری گردیده است. ضمن اینکه در طول مسیر نیز از آن میتوان برای ادامه حیات و رفع برخی از نیازها استفاده کرد و به نوعی ضامن امنیت فرد است.
در خصوص دسته‌بندی بیمههای عمر توضیح فرمایید و بگویید که این تفکیک بر چه اساسی انجام شده و آیا پاسخ‌گوی نیازهای امروز مردم است یا خیر؟
براساس تقسیم‌بندی رایج بیمههای عمر به سه گروه عمده تقسیم میشوند:
*بیمه عمر به شرط حیات
*بیمه عمر به شرط فوت
*بیمه عمر مختلط
مهم‌ترین عامل و اساس تفکیک این طبقه‌بندی حیات فرد است، در واقع همان طور که از نام بیمههای زندگی برمیآید شاکله اصلی آن یعنی حیات فرد دستمایه تقسیم‌بندی شده است که اگر فرد زنده باشد یا فوت کند تحت‌پوشش این بیمه‌نامه قرار خواهد داشت و این اهمیتی است که به ارزشمندترین دارایی فرد داده میشود در جواب اینکه آیا پاسخ‌گوی نیاز افراد است یا خیر؟ باید گفت اگر بیمه زندگی را همان جویبار بدانیم این هنر شرکت‌های بیمه است که جویبار را به نهر و رودخانهای تبدیل کند که تمامی نیازهای افراد را تامین کند.
موانع و راهکار‌های توسعه بیمههای عمر در کشور چیست ؟ به نظر جناب‌عالی مهم‌ترین کاستی و چالش حوزه بیمه زندگی در چه بخش‌هایی است و نقش سیاست‌گذاران و شرکت‌های فعال در این مشکلات کجاست؟
موانع و راهکار ها را میتوان به ترتیب زیر بیان کرد.
راهکارهاي مربوط به عوامل ساختاري: از دلايل ساختاري رشد نکردن بيمه هاي عمر در ايران، دسترسي نداشتن به آمار صحيح و منسجم است که براي رفع اين معضل بايد يک نظام آماري مدون و منظم در صنعت بيمه شکل گيرد. در اين راستا بيمه مرکزي بايد نقش مدير و ارشادگر را داشته باشد و شرکت‌هاي بيمه را موظف به توليد و ارائه آمارهاي منظم و دقيق کند تا اين آمارها توسط بيمه مرکزي جمع‌آوري، هماهنگ و منظم شود و در اختيار همگان قرار گيرد. وجود پرداخت‌هاي تأمين اجتماعي بالا که فشار زيادي را به دولت وارد مي‌کند مي‌تواند برای کاهش تقاضاي بيمه عمر عمل کند. توصيه مي‌شود دولت به جاي افزايش مستمري‌ها ، سياست تشويق و تبليغ بيمه‌هاي عمر را پيش گيرد.
راهکارهاي مقابله با تورم: فروش بيمه‌هاي عمر با سرمايه صعودي، مشارکت بيمه‌گذار در منافع حاصل از سرمايه‌گذاري‌هاي شرکت بيمه، انتخاب جانشين براي سرمايه.
راهکاري براي مقابله با درآمد سرانه پايين: بيمه‌هاي عمر با حق‌بيمه‌هاي کمتر و در نتيجه سرمايه بيمه متعادل‌تر براي مناطق روستايي و شهرهاي کوچک ارائه شود. در اين راستا مي‌توان به برنامه‌هاي بيمه عمر خرد (Micro Life Insurance) اشاره کرد که مي‌تواند اقشار کم درآمد را تحت‌پوشش قرار دهد .
راهکارهاي مربوط به عوامل فرهنگي، اجتماعي و آموزشي: تغيير فرهنگ به نفع اختصاص بخشي از درآمد خانوارها به خريد بيمه عمر. اين امر بايد به صورت اصولي و براي بلند مدت و به‌طور مستمر صورت گيرد تا آحاد ملت، افرادي محتاط، ريسک گريز و آينده نگر باشند. ضمناً آموزش خانواده بايد به نحوي باشد که والدين براي پس از مرگ خود هم برای تامين رفاه فرزندان خويش برنامه‌ريزي کنند. به عنوان مثال هر خانواده ژاپني به طور متوسط پنج قرارداد بيمه عمر دارد تا آينده خانواده‌اش را تامين کند. اطلاع‌رساني در مورد بيمه‌هاي عمر و آشنايي با شيوه‌هاي پس‌انداز از طريق اين بيمه‌ها و آگاهي دادن به مردم در مورد خطر فوت سرپرست خانواده و تامین نشدن خانواده يا ايام کهولت و پيري و ناتواني از طريق رسانه‌هاي گروهي، مجلات، نشريات يا آموزش‌هاي درون سازمان ها، اداره جات و موسسات به کارمندان و کارگران.
راهکارهاي مرتبط با شرکت‌هاي بيمه :طراحي پوشش‌هاي به روز و جديد و مناسب، حفظ مشتريان خود و راضي نگه داشتن آنها، فعال کردن بخش‌هاي مربوط به تحقيق و پژوهش در مورد موضوع‌های مختلف بيمه‌هاي عمر مثل ارزيابي دقيق‌تر ريسک‌ها، تعيين تعرفه‌ها و نرخ حق‌بيمه‌ها و انتخاب محل مناسب سرمايه‌گذاري ذخاير فني و رياضي، برگزاري دوره‌هاي آموزشي مستمر براي کارمندان، آسان کردن مراحل فروش بيمه‌نامه و مراحل بررسي‌هاي مربوط به پرداخت خسارت به‌منظور کاهش مراحل اداري و بوروکراسي‌هاي موجود، استفاده از روش‌هاي نوين فروش که در بسياري از نقاط دنيا مرسوم و متداول هستند و از اين طريق مشتريان بسياري از خدمات شرکت‌هاي بيمه‌اي بهره‌مند میشوند.
راهکارهاي مربوط به دولت و سياست‌گذاري: مهم‌ترين توصيه به منظور رونق بيمه عمر، رفتن به سمت فضاي رقابتي و انجام فعاليت توسط بخش خصوصي است. دولتي بودن صنعت بيمه عمر، مناسب توسعه و گسترش آن نيست. دولت بايد با يک برنامه‌ريزي تدريجي به سمت رهايي از تعرفه و استفاده از مکانيسم بازار رود .آزادسازی نرخ تعرفه‌هاي حق‌بيمه و واگذاری اختيارها در سطح وسيع‌تر به شرکت‌هاي بيمه براي رقابت بر سر قيمت‌ها و نرخ حق‌بيمه‌ها.
اختصاص بودجه‌هاي تحقيقاتي و پژوهشي به مراکز آموزشي و دانشگاههاي مرتبط با بيمه هاي عمر براي مطالعات جدي درباره عملکرد صنعت بيمه در کشورهاي موفق با هدف ارتقا و اعتلاي وضعيت بيمه هاي عمر و توسعه آن. اعطاي وام و تسهيلات و آماده کردن بستر مناسب براي سرمايه‌گذاري افراد يا گروه‌هايي که تصميم به تاسيس شرکت‌هاي تخصصي بيمه عمر دارند و توجه بيش از پيش دولت به بازار بيمه هاي عمر که علاوه‌بر تامين و حمايت مردم در مورد آينده‌شان نقش موثري در رشد اقتصادي کشور ايفا می‌کند.
به نظر شما نوآوری در این بخش تا چه میزان رعایت شده و آیا به‌روزرسانی بیمههای عمر در قالب بیمه زندگی موفق بوده است ؟
امروزه در خصوص اهمیت و ارزش مفهوم نوآوری و پویایی محصولات بیمههای زندگی اتفاق نظر وجود دارد. همواره با تغییر در نیازها و دگرگونی سلایق در بین آحاد جامعه نیاز به خلاقیت و نوآوری پررنگ‌تر میشود. اهمیت این موضوع در بازارهای رقابتی بسیار بیشتر است.
اما اگر نگاهی مقایسه‌ای به بیمههای زندگی در ایران و سایر کشورهای توسعه یافته بیاندازیم در می‌یابیم که تفاوت ساختاری و کلی در این زمینه وجود ندارد. در واقع ماهیت و کارکرد بیمههای زندگی به شکلی است که نوآوری‌های این حوزه بیشتر در روش‌های بازاریابی، خدمات ویژه یا مزایای اضافی نمودار میشود.
کما اینکه مفهوم سپرده گذاری بانکی در تمام دنیا به یک شکل است و تفاوت‌های موجود اکثرا در حوزه خدمات زیرساختی و جانبی است.
با وجود این با توجه به رشد استفاده از اینترنت، قطعا خدمات آنلاین، فضای مجازی و استارت‌آپ‌ها می‌توانند نقش موثری در تامین نیازها و سلایق بیمه‌گذاران داشته باشند. در واقع فضای نوآوری و خلاقیت در طول فرآیند فروش بیمه‌نامه شامل معرفی محصولات، مقایسه محصولات، خرید محصول مورد نظر، استفاده از خدمات و پوشش های بیمه ای و... برای استارت‌آپ‌ها فراهم است.
با توجه به رواج بیمه عمر زمانی (Term Life) آیا میتوان اینگونه برداشت کرد که نرخ حق‌بیمه کمتر در مقوله توجه عمومی به بیمه عمر اثر‌گذار است؟
این نوع بیمه‌نامه با توجه به اینکه سابقه‌‌ای طولانی در ایران دارد بیمه‌ای شناخته شده است و بخشی از اقبال عمومی به آن در نتیجه مدت طولانی و بهره‌مندی بسیاری از افراد از آن است ولی بدون شک عامل قیمت نیز میتواند تاثیر بسزایی در آن داشته باشد.
دو نکته در این خصوص مهم به نظر میرسد؛ اول اینکه ارائه خدمات مناسب در طول زمان میتواند راهگشای بیمهنامههای جدید از جمله بیمه عمروسرمایه‌گذاری باشد و دوم اینکه طراحی بیمهنامههای زندگی میباید در برگیرنده شرایط اقتصادی مالی فرهنگی و ... تمامی اقشار جامعه باشد چراکه پرداخت حق‌بیمههای سنگین در توان همه افراد نیست.
روش‌های ارزیابی و مشاوره در حوزه بیمه عمر را در شرایط کنونی کشور چگونه می‌دانید؟ آیا استفاده از ابزارهای فن‌آورانه را در این بخش کافی می‌بینید؟
هنوز تا رسیدن به نقطه مطلوب فاصله داریم چرا که در حال حاضر ارزیابی و مشاوره در حوزه بیمههای زندگی غالبا به شکل سنتی و با مراجه متقاضی به دفاتر و شعب بیمه صورت می‌گیرد. اخیرا وب‌سایت‌هایی برای مقایسه محصولات شرکت‌های بیمه‌ای آغاز به کار کرده‌اند که خدمات این وب‌سایت‌ها اکثرا در زمینه مقایسه نرخ ها و جداول است نه خدمات مشاوره‌ای.
در واقع میتوان گفت که اکنون در مرحله گذار از روش‌ها و مشاورههای سنتی و تاکید بر جدول فروشی به مرحله مشاورههای مبتنی بر تامین آینده از هر لحاظ و ارائه پوشش‌هایی به منظور رفع دغدغه از آینده هستیم که این موضوع با ورود نسل جوان و تحصیل‌کرده بیشتر نمود پیدا کرده است.
با توجه به سرعت تغییر علم در سال‌های اخیر میتوان مشاهده کرد هیچ مرزی برای تغییر در وضعیت فعلی و گام برداشتن به وضعیتی جدید که در برخی مواقع خیال پردازانه نیز به نظر میرسد وجود ندارد بنابراین با تمام تغییراتی که فناوری فعلی در بیمه به‌وجود آورده است باید گفت جای کار و فعالیت بسیاری در حوزه فناوری و IT وجود دارد.
نقش شبکه فروش و کارآمدی شرکت‌ها و نمایندگان فروش این بخش در وضعیت کنونی بیمههای زندگی را چگونه ارزیابی میکنید و چه پیشنهادهایی دارید؟
شبکه فروش مهم‌ترین عنصر پیشرفت و موفقیت شرکت‌های بیمه هستند. هرچه شبکه فروش بیمههای زندگی اعم از نماینده و بیمه‌گر توانمندتر و با انگیزه‌تر باشند بیمه زندگی در مسیر رشد و ترقی گام‌های استوارتری برمی‌دارد.
مهم‌ترین نیاز شبکه فروش امنیت شغلی، آموزش‌های حرفه‌ای و کارمزدهای منظم است و در صورتی که شبکه فروش از طریق این مولفه‌ها انگیزه کافی را کسب کند می تواند در عرصه فروش بیمههای زندگی قوی‌تر ظاهر شود.
در این موضوع ایجاد سازوکارهایی برای تامین امنیت شغلی و مالی نمایندگان راهگشاست. از طرفی مهم‌ترین عامل تقویت شرکت‌های بیمه تغییر نوع نگاه جامعه و دولت به بیمه و به‌ویژه بیمههای زندگی است.
در تفسیر اهمیت بیمههای زندگی به نظر شما چه کسانی به بیمه عمر نیاز دارند و در انتخاب انواع بیمه‌ها چه نوع بیمه نامه‌ای برای افراد مختلف میتواند حائز اهمیت باشد؟
در یک کلام میتوان گفت همه؛ چرا که بیمههای زندگی به‌گونه‌ای طراحی شده است که با در نظر گرفتن ریسک سنی، شغلی، سلامت پزشکی و ... میتواند ارائه‌دهنده پوشش و مزایا به افراد جامعه باشد. برخی نیازمند پوشش‌های آن هستند و برخی دیگر از مزایای سرمایهگذاری آن استفاده می‌کند، عده‌ای هم به منظور ایجاد آرامش خاطر و کاستن از فشار روانی ناشی از آینده به دنبال این بیمه‌نامه هستند.
یکی از تعابیر و برداشت‌ها که از سوی بازاریابان بیمه‌ای برای بیمه زندگی به مشتریان ارائه میشود تعبیر«پس انداز» بودن بیمه زندگی است. آیا با این تبلیغ موافقید؟ در این زمینه چه دیدگاهی دارید؟
خیر موافق نیستم. اگر جنبه‌های اصلی بیمه زندگی را شامل دو قسمت کلی یعنی بهره‌مندی از پوشش‌های بیمه‌ای، سرمایهگذاری و پس‌انداز بدانیم؛ توجه به این نکته ضروری است که هردو بخش به یک اندازه مورد توجه، ارائه و تاکید قرار گیرند.
صرف تاکید بر پس‌انداز بیمهنامههای زندگی ذهن مشتری را به سمت مقایسه بین بانک و بیمه و یا دیگر بازارهای مالی سوق میدهد و واقعیت این است که بخش پس‌اندازی بیمه در این مقایسه معمولا توفیقی نخواهد داشت.
لذا تاکید بر جنبه پس‌اندازی بیمه‌نامه زندگی به‌ویژه در شرایط فعلی اقتصادی به نوعی تبلیغات منفی محسوب میشود.
پس توجه به تمامی ابعاد و جنبه‌های بیمههای زندگی همچون مقابله با اثر تورم، امکان برداشت از اندوخته، دریافت وام بدون نیاز به ضامن، سود مشارکت در منافع و بسیاری مزایای دیگر منجر به فروش بیمه‌نامه‌ای پایدار خوهد شد.
