دریای خزر ظرفیتی بی بدیل برای مقابله با خشکسالی

به گزارش ایران اکونومیست؛  افزون بر 900 کیلومتر سواحل دریای خزر در حوزه جغرافیایی استان های شمالی کشور قرار دارد که به گفته برخی کارشناسان اقتصادی می توان با سرمایه گذاری در استفاده از آب شور یا اجرای سیستم های آب شیرین کن و ایجاد خط انتقال، زمین های بدون استفاده خطه شمال را به زمین های زراعی و باغی برای تولید محصولات خاص تبدیل کرد.
در نوار شمال کشور زمین های بیابانی قابل احیا در سطح گسترده ای وجود دارد که در صورت تأمین آب مورد نیاز آن، در تحول اقتصاد مرزنشینان و رونق اقتصادی استانهای شمالی مؤثر است.
امرار معاش بسیاری از مرزنشینان شمال از طریق کشاورزی بوده و این در حالی است که خشکسالی چند سال اخیر، عرصه را بر آنان تنگ کرده و می طلبد برای نجات اقتصاد منطقه چاره اندیشی شود.
در این پیوند، امسال آب شیرین کن شهرستان ساحلی بندرترکمن با تولید روزانه 10 هزار متر مکعب آب و هزینه کرد 320 میلیارد ریال با حضور وزیر نیرو به بهره برداری رسید و راهکار بهره گیری از این فناوری در تأمین آب کشاورزی شمال استان گلستان را یادآور شد.
مدیر یکی از تشکل های محیط زیستی گلستان در این خصوص گفت: در شرایط کنونی اجرای طرح های آب شیرین کن، زیستگاه های آب منطقه و دریای خزر را تهدید نمی کند چون استقرار آن در سطح کلان رقم قابل ملاحظه ای نبوده که بخواهیم نگران پساب حاصل از فرایند تصفیه و شیرین سازی باشیم.
عبدالحکیم ادریسی افزود: شیرین کردن آب دریای خزر زمانی یک تهدید محسوب می شود که طرح های انتقال آب به دیگر مناطق و هزاران کیلومتر دورتر مطرح باشد که در این صورت تخلیه شورابه ها خطرآفرین و اثر منفی آن بر محیط زیست به عنوان زنگ خطر قطعی خواهد بود.
چندی پیش معاون محیط زیست دریایی کشور گفته بود؛ برای تأمین آب شرب مردم، راه دیگری جز استقرار تأسیسات آب شیرین کن نداریم اما به صورت کلی و فراگیر نمی شود مجوز صادر کرد؛ بلکه استثناهای مد نظر باید بررسی و سپس اظهار نظر شود.
پروین فرشچی در حاشیه نشست تخصصی خلیج گرگان و تالاب‌های بین‌المللی استان گلستان که اخیراً در گرگان برگزار شد، اظهار کرد: برای اجرای تأسیسات آب شیرین کن از خزر مکان یابی، استقرار، محل و عمق نصب آن و برگشت آب مهم بوده و پیشنهاد و طرح گلستان در این بخش باید بررسی شود.
وی اضافه کرد: مخالف انتقال آب خزر به سایر استان ها (بجز استانهای شمالی) هستیم و اجرای سیستم آب شیرین کن در گلستان باید مورد استفاده خود استان باشد.
در همین پیوند، رییس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی گرگان نیز گفت: برای جذب سرمایه گذار در حوزه تأسیس آب شیرین کن در سواحل خزر تلاش می شود.
علی محمد چوپانی با بیان این که شوری آب دریای خزر نصف خلیج فارس است، افزود: شیرین کردن آب دریای خزر ظرفیتی در توسعه اقتصادی گلستان است.
به گفته وی، در مناطق مرزی شمال استان حدود 200 هزار هکتار زمین های قابل احیا وجود دارد که می توان با شیرین کردن آب دریای خزر و ایجاد خط لوله انتقال و بهره گیری از سامانه آبیاری هوشمند، آن را تبدیل به مزرعه محصولات مختلف کرد.
وی ادامه داد: نقشه راه توسعه گلستان مبتنی بر راهبرد اقتصاد مقاومتی و ایجاد اشتغال برای جوانان بوده و سرمایه گذاری در شیرین کردن آب دریای خزر و استفاده از آن در تأمین آشامیدن و رونق کشاورزی زمین های مرزی شمال استان یک ضرورت است.
چوپانی افزود: با بهره مندی از آب دریا می توان در اراضی شمالی گلستان علاوه بر کشاورزی، با توجه به اقلیم مناسب آن باغ ایجاد کرد و انواع درختان همچون پسته، فندق و برخی دیگر از میوه ها را کاشت.
وی اظهار کرد: همچنین با ایجاد شهرک گلخانه ای در منطقه مرزی شمال استان گلستان و صادرات سبزی، میوه و صیفی می توان در بازار 20 میلیارد دلاری روسیه نقش پررنگی داشت.
به گفته وی، طبق مطالعات اگر سالانه یک میلی متر از سطح آب خزر شیرین شود، حجم آب تولیدی به 400 میلیون مترمکعب می رسد؛ در حالی که این دریا 85 هزار میلیارد مترمکعب حجم دارد.
کارشناس مسائل آب گلستان در این زمینه  گفت: اگر تمام آب های سطحی و زیرزمینی استان جمع آوری و سهم بخش های مختلف در نظر گرفته شود، حدود دو میلیارد از دو و نیم میلیارد مترمکعب به کشاوری و آبزی پروری می رسد که با این رقم حدود 300 هزار هکتار از زمین های منطقه آبیاری می شود.
به گفته سید«محسن حسینی» این درحالی بوده که در شرایط کنونی دست کم 250 هزار هکتار از زمین های کشاورزی استان گلستان به کشت آبی اختصاص دارد.
وی، ظرفیت بخش کشاورزی گلستان را 850 هزار هکتار بیان کرد و افزود: توسعه سطح زیرکشت آبی با بهره مندی از آب های مختلف، افزایش برداشت محصول را در استان به دنبال دارد.
حسینی افزود: برای جبران کمبود آب کشاورزی استان گلستان یکی از گزینه ها تصفیه و بازچرخانی آب استفاده شده در بخش شُرب و صنعت است.
وی یادآور شد: با تصفیه و بازچرخانی 300 میلیون مترمکعب آبی که برای این دو بخش اختصاص دارد حدود 30 هزار هکتار زمین کشاورزی قابل آبیاری خواهد بود.
به گفته این کارشناس مسائل آب، همچنین با بهره گیری از روش های نوین آبیاری و انجام صرفه جویی لازم امکان آبیاری 100 هزار هکتار از زمین های استان گلستان فراهم می شود.
وی ادامه داد: بهره گیری از منابع آبی استان های همجوار نیز به توسعه آبیاری در 50 هزار هکتار دیگر از اراضی زیر کشت گلستان منجر خواهد شد.
حسینی گفت: با این همه افزون بر 370 هزار هکتار از اراضی همچنان دیم و یا بدون کشت خواهد ماند که توسعه آبیاری آن نیازمند 7.2 میلیارد مترمکعب آب است که استفاده از خزر، آبهای نامتعارف و شور در این بخش کمک کننده خواهد بود.
این کارشناس با اشاره به استفاده از آب شور دریا و یا بهره مندی از طرح های آب شیرین کن اضافه کرد: می توان از آب دریا در پرورش آبزیان از جمله میگو و کشت گیاهان سازگار با شوری و دارای ارزش صنعتی استفاده کرد.
وی با بیان اینکه تاکنون 10 هزار نوع گیاه و 20 نوع دارای ارزش صنعتی سازگار با آب شور شناخته شده است، افزود: مطالعات و منابع نشان می دهد هزینه شیرین کردن آب دریا به اندازه ای است که برای کشاورزی کنونی مقرون به صرفه نیست و قیمت به ازای هر واحد محصول افزایش می یابد اما می توان از آب شور برای تولید برخی محصولات سازگار استفاده کرد.
معاون حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه ای گلستان نیز به استفاده از آب خزر برای مصارف مختلف شرب و صنعت اشاره کرد و گفت: شرکت آب در این زمینه شرح خدماتی تدوین و مطالعات جامعی در مورد امکان تولید آب از دریای خزر، جانمایی، محل برداشت آب، نحوه و روش نمک زدایی، نحوه انتقال و هزینه انتقال در دست انجام است.
حسین دهقان  اعلام کرد که وزارت نیرو نیز در حال تدوین گزارش و برنامه ثابت برای استان های شمالی در خصوص برداشت از آب دریاست.
وی با بیان اینکه به دور از بحث های فنی و مهندسی و محیط زیستی، امکان نمک زدایی آب دریا برای حوزه کشاورزی پرهزینه است، گفت: قیمت تمام شده آب در این بخش با توجه به شرایط اقتصاد کشاورزی گلستان مقرون به صرفه نیست و در شرایط کنونی تمرکز بر دو مقوله تأمین آب شرب و صنعت است.
به گفته وی، طرح تأسیسات آب شیرین که با نظارت شرکت آب و فاضلاب شهری (نمک زدایی آب شرب) توسط بخش خصوصی در بندرترکمن اجرا شد نیز به شیوه حفر چاه برای استفاده از آب زیرزمینی در سواحل خزر است.
وی ادامه داد: شوری آب استحصالی از چاه در نوار ساحلی گلستان حدود پنج هزار میکرو زیمنس بوده که برای شرب مناسب نیست اما سرمایه گذار از طریق نمک زدایی شوری آب را بهبود داده تا برای شرب قابل استفاده باشد.
همچنین اجرای این طرح از سوی شرکت آب و فاضلاب روستایی گلستان در سیمین شهر در شمال غرب استان در دست اجراست.
 اکنون بهره مندی از این امکان و فراهم کردن شرایط توسعه کشت محصولات مختلف در زمین های بیابانی و دشت های در معرض خطر خشکسالی استان و کاهش رنج ساکنان نوار شمالی گلستان نیازمند برنامه ریزی، سرمایه گذاری و عملیاتی کردن اجرای طرح های استفاده از آب شور یا شیرین کردن آن با بهره مندی از آب خزر است تا سبز شدن این زمین ها رونق را به زندگی مرزنشینان نیز برگرداند.
کارشناسان هواشناسی، گلستان را جزو چهار استان نخست کشور در بحث کمبود آب و خشکسالی دانسته و گفته اند که بر اساس نقشه های ماهواره ای پدیده خشکسالی مهمان 30 سال آینده این استان خواهد بود.
مشکلات آب و خشکسالی در طول سال های اخیر، گلستان را دچار چالش اساسی کرده و مسؤولان آب استان نیز علاوه بر مدیریت منابع آبی، بر صرفه جویی در مصرف و سرمایه گذاری در کشت محصولات زراعی کم آب طلب تأکید دارند.