«گستردگی معافیت‌ها» چالش‌ ساختاری نظام مالیاتی ایران است

به گزارش ایران اکونومیست؛  «طرح جامع مالیاتی» از طرح های اولویت دار وزارت امور اقتصادی و داریی برای تحقق سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی به شمار می رود هرچند روند اجرای این طرح از دهه هشتاد خورشیدی کلید خورد؛ در ابتدا یک پیمانکار خارجی مجری طرح بود اما در نهایت به شرکت های ایرانی واگذار شد.
برای استقرار کامل نظام جامع مالیاتی، نیاز است که برنامه های متعددی که اغلب مرتبط به حوزه فناوری اطلاعات است، اجرا شوند تا نظام مالیات ستانی یکپارچه و مبنتی بر راستی آزمایی اطلاعات دریافتی از مودیان باشد.
کارشناسان اقتصادی از نظام جامع مالیاتی به عنوان یکی از مهمترین طرح های دولت در حوزه اقتصاد کلان یاد می کنند که در صورت بهره برداری از آن ضمن تحقق عدالت مالیاتی و جلوگیری از فرار مالیاتی، می توان با بسیاری از جرایم نظیر پولشویی نیز مبارزه کرد.
با توجه به اهمیت این طرح، بند 21 «الگوی پایه اسلامی ایرانی پیشرفت» که توسط صاحب نظران و استادان دانشگاهی و حوزوی تهیه و از سوی رهبر معظم انقلاب ابلاغ شده است، به «تحقق عدالت مالیاتی و کاهش فاصله‌های جمع درآمد خالص خانوار از طریق ایجاد نظام یکپارچه مالیات ‌ستانی، تأمین اجتماعی و ارائه تسهیلات مالی با بهره ‌گیری از سامانه جامع اطلاعاتی ملی» اختصاص دارد.
در این سند افق مطلوب کشور و آرمان های پیشرفت در پنج دهه آینده ترسیم و تدابیر ویژه برای رسیدن به این اهداف طراحی شده است.
درباره چگونگی دست یابی به هدف تعیین شده در حوزه عدالت مالیاتی، «احمد زمانی» معاون سازمان امور مالیاتی کشور  به تشریح آخرین وضعیت راه اندازی و استقرار این سامانه پرداخت.
زمانی گفت: اجرای طرح جامع مالیاتی در ساختار نظام مالیاتی با اهدافی چون افزایش رضایت مودیان، افزایش درآمدهای مالیاتی و کاهش هزینه های اداری یا وصول در سازمان امور مالیاتی کشور در حال بهره‌برداری است.
وی افزود: از بین 37 پروژه مربوط به اجرای طرح جامع مالیاتی تاکنون 22 پروژه کلیدی و اولویت‌دار به پایان رسیده است. از طرف دیگر برنامه‌ریزی انجام شده به گونه‌ای بوده است که حداکثر تا پایان سال جاری همه ابعاد اجرایی طرح یادشده به اتمام برسد.
وی تاکید کرد: در راستای عملیاتی شدن برنامه‌های مرتبط با طرح جامع مالیاتی، ‌اکنون بسیاری از ادارات امور مالیاتی در سراسر کشور فقط از طریق سامانه نرم‌افزاری یکپارچه مالیاتی مشغول فعالیت و سرویس‌رسانی به مودیان مالیاتی هستند.
معاون پژوهش و برنامه ریزی سازمان مالیاتی گفت: اکنون اجرای این طرح در سازمان امور مالیاتی کشور منجر به پوشش الکترونیکی همه تعاملات مودیان با نظام مالیاتی در چارچوب موارد قانونی که امکان آن وجود دارد، از جمله «تولید نرم‌افزار تلفن‌های هوشمند برای سهولت دسترسی و پیگیری مودیان به پرونده مالیات»، «تولید پورتال اعتراضات و شکایات به منظور الکترونیکی کردن کامل فرآیندهای ثبت اعتراضات و شکایات مودیان و پیگیری آنها» و «طراحی و تولید سامانه ابلاغ الکترونیکی اوراق مالیاتی و کاهش شدید مصرف کاغذ و مراجعات حضوری مؤدیان مالیاتی» شده است.

** پیش نویس لایحه ساماندهی معافیت های مالیاتی تهیه می شود
زمانی درباره معافیت های مالیاتی و لزوم بازنگری در آنها برای رسیدن به عدالت مالیاتی نیز گفت: گرچه در مورد رقم دقیق میزان معافیت مالیاتی موجود در اقتصاد ایران، اختلاف نظر کارشناسی (برآوردی) وجود دارد، اما به طور قطع یقین می‌توان گفت یکی از چالش‌های ساختاری نظام مالیاتی ایران، گستردگی معافیت‌های مالیاتی است.
معاون سازمان مالیاتی تاکید کرد: بخش عمده ای از این معافیت ها به صورت غیرهدفمند اعطا شده است که علاوه بر کاهش درآمدهای مالیاتی دولت و دسترسی نداشتن به اطلاعات اقتصادی و مالی مؤدیان معاف، رفتار تبعیض آمیز که خود ناقض عدالت مالیاتی است را در میان مؤدیان فراهم ساخته و پیامدهای منفی مانند ایجاد انحصار، فساد مالی و افزایش انگیزه فرار مالیاتی را به دنبال داشته است.
وی افزود: به همین دلیل پروژه ساماندهی معافیت ها و مشوق های مالیاتی به عنوان یکی از پروژه های برنامه اقتصاد مقاومتی سال 1397 توسط ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی مورد تصویب قرار گرفته و در این زمینه پیش‌نویس لایحه مذکور در حال آماده سازی است.

** امکان سنجی وضع پایه های جدید مالیاتی در دست بررسی است
معاون پژوهش، برنامه ریزی و امور بین الملل سازمان مالیاتی کشور درباره برنامه این سازمان برای گسترش پایه‌های مالیاتی نیز گفت: محدودیت در پایه‌های مالیاتی از طریق فشار بار مالیاتی بیشتر بر پایه های شناسایی شده که اغلب تولیدی هستند، علاوه بر تشدید انگیزه فرار مالیاتی، با ایجاد اختلال در نظام اقتصادی موجب گسترش بخش‌های غیرمولد می شود.
زمانی افزود: در بسیاری از موارد، نبود پیش بینی برخی از منابع مالیاتی، علاوه بر زیان درآمدی برای دولت، منجر به تضعیف عدالت مالیاتی و اخلال در بازار نیز می شود و به همین دلیل به منظور افزایش پایه های مالیاتی، امکان سنجی وضع پایه های مالیاتی جدید در دست بررسی است که پس از پایان کارهای کارشناسی و نهایی شدن بررسی ها، اطلاع رسانی می شود.

** نسبت مالیات به تولید ناخالص داخلی ایران مطلوب نیست
معاون سازمان مالیاتی درباره وضعیت نظام مالیات ستانی ایران در مقایسه با کشورهای همسایه نیز  گفت: مهمترین شاخصی که برای مقایسه عملکرد سیستم مالیاتی در کشورهای مختلف مورد استفاده قرار می گیرد، نسبت مالیات به تولید ناخالص داخلی است؛ هر چه این نسبت بالاتر باشد یعنی دولت حجم بیشتری از درآمدهای خود را از محل مالیات کسب کرده است.
زمانی اظهار داشت: بررسی آمارهای بانک جهانی نشان می دهد نسبت مالیات به تولید ناخالص داخلی در ایران در مقایسه با کشورهای توسعه یافته، وضعیت مطلوبی ندارد. اما ایران در مورد این نسبت در مقایسه با کشورهای همسایه که اغلب آنها یا در دسته کشورهایی قرار دارند که دارای درآمدهای سرشار ناشی از منابع طبیعی نفت و گاز هستند و یا در مراحل اولیه توسعه اند، از وضعیت بهتری برخوردار است.
وی در عین حال تاکید کرد: البته ناگفته نماند که نسبت مالیات به تولید ناخالص داخلی در ترکیه، نزدیک 2 برابر ایران است.
معاون سازمان مالیاتی همچنین گفت: بررسی سایر مولفه های نظام مالیاتی، از جمله فرآیندهای اجرایی و نوع پایه های مالیاتی، نشان می دهد ایران در مقایسه با بسیاری از کشورهای همسایه، دارای شرایط بسیار بهتری است.

** تلاش برای رسیدن به اهداف پیش بینی شده در الگوی اسلامی - ایرانی پیشرفت
معاون برنامه ریزی سازمان مالیاتی درباره اینکه آیا می توان به تدابیر پیش بینی شده در الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت در حوزه مالیات ها در مهلت مقرر دست یافت، گفت: الگوی پایه اسلامی - ایرانی پیشرفت، که در آن مهمترین مبانی و آرمان‌های پیشرفت و افق مطلوب کشور در دهه های آینده ترسیم و طراحی شده است، از جمله مهم‌ترین اسناد بالا دستی کشور به شمار می رود.
زمانی افزود: یکی از تدابیر مهم این سند تحقق عدالت مالیاتی و کاهش فاصله‌های جمع درآمد خالص خانوار از طریق ایجاد نظام یکپارچه مالیات ‌ستانی، تامین اجتماعی و ارائه تسهیلات مالی با بهره ‌گیری از سامانه جامع اطلاعاتی ملی است.
«سازمان امور مالیاتی کشور با اجرای پروژه های مختلف از جمله استقرار نظام جامع مالیاتی، تشکیل پایگاه جامع اطلاعات مودیان، برقراری مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی و مالیات بر عایدی سرمایه، ساماندهی معافیت ها و مشوق های مالیاتی در مسیر نیل به اهداف یادشده در حال حرکت بوده و امید است با همکاری همه تاثیرگذاران در این حوزه، از جمله اصحاب رسانه و اجرای موفق پروژه‌های یادشده، به اهداف مورد نظر در این حوزه، نائل شود.»