به گزارش ایران اکونومیست به نقل از سازمان امور مالیاتی؛ مالیات از منابع مهم درآمد دولتها است. ثبات، نظم وتداوم وصول مالیات موجب توانمندی دولت برای ارائه خدمات و تامین نیازهای اساسی کشور از اشتغال گرفته تا آموزش وبهداشت می شود.
درآمد حاصل از مالیات، بخش قابل توجهی از بودجه دولتها را تشکیل می دهد و در برخی کشورها به بیش از 60 درصد از بودجه عمومی می رسد.
امروزه مالیات به صورت های گوناگون وصول می شود. تغییر و تحول در اقتصاد در نتیجه تغییر در نحوه تولید و توزیع ثروت و درآمد، مستلزم بازنگری و تجدید نظر در انواع مالیاتها و نحوه وصول آنهاست.
مالیات بر ارزش افزوده یکی از گونه های نوین، پویا وانعطاف پذیر مالیات ستانی است. این مالیات نوعی مالیات بر فروش چند مرحله ای است که در مراحل مختلف زنجیره واردات، تولید وتوزیع بر اساس درصدی از ارزش کالاهای فروخته شده یا خدمات ارائه شده در هر مرحله اخذ می شود، اما مالیات پرداختی در هر مرحله از زنجیره به عنصر بعدی انتقال می یابد تا در نهایت توسط مصرف کننده نهایی پرداخت شود.
مالیات بر ارزش افزوده نخستین بار توسط فون زیمنس در سال 1918 به منظور فائق آمدن بر مسائل مالی کشور آلمان طرح ریزی گردید.اما مالیات بر ارزش افزوده برای نخستین بار در فرانسه و در سال 1948 به اجرا در آمد.
برزیل، دانمارک و آلمان در زمره نخستین کشورهایی بودند که این مالیات را در نظام مالیاتی خود معرفی نمودند، کره جنوبی نخستین کشور آسیایی است که درسال 1977 با کمک صندوق بین المللی پول توانست این مالیات را در نظام مالیاتی خود پیاده نماید و به دنبال آن کشورهای ترکیه، پاکستان، بنگلادش و لبنان نیز اقدام به اجرای این مالیات نمودند.
دراقتصاد ایران نیز متناسب با رهنمودهای کلی سند برنامه سوم توسعه، به منظور کاهش اتکای بودجه دولت به درآمد نفت مقرر شد تا سهم درآمدهای مالیاتی در ترکیب منابع درآمدی دولت با گسترش پایه های مالیاتی از طریق وضع مالیات بر ارزش افزوده افزایش یابد.
از اینرو، متناسب با مفاد ماده 59 قانون برنامه سوم توسعه، سازمان امور مالیاتی کشور زیر نظر وزارت امور اقتصادی و دارایی تاسیس شد. از جمله وظایف این سازمان در راستای اصلاح و تحول نظام مالیاتی و مکانیزه نمودن سیستم مالیاتی کشور، اجرای مالیات بر ارزش افزوده میباشد.
با توجه به اهمیت بسط پایه مالیاتی بعنوان یکی از اصول اساسی سیاستهای مالی طرح ساماندهی اقتصاد کشور ، معاونت درآمدهای مالیاتی وزارت امور اقتصادی و دارایی مطالعات علمی متعددی را با در نظر گرفتن خصوصیات فرهنگی ، اجتماعی و اقتصادی کشور در زمینه اجرای مالیات بر ارزش افزوده ، از دی ماه 1376 آغاز کرد.
این قانون از مهرماه سال 1387 در ایران اجرا شد وسازمان امور مالیاتی برای اجرای بهتر و بدون چالش قانون مالیات بر ارزش افزوده، به‌تدریج و به‌صورت مرحله‌ای واحد‌های صنفی مختلف را تحت شمول این قانون قرار داد.
اجرای مالیات بر ارزش افزوده در اکثر کشورهای جهان نشان دهنده مقبولیت و کارایی این نظام در فراهم کردن یک منبع درآمد قابل اتکا و مطمئن برای دولتهاست. اجرای این مالیات با نرخ ثابت و یکسان از یکسو پیش بینی میزان درآمد دولت و در نتیجه امکان برنامه ریزی بهتر را فراهم می نماید و از سوی دیگر، دوره های کوتاه مدت وصول آن، تداوم تأمین تقدینگی خزانه دولت را تضمین می کند. دلایل انتخاب مالیات بر ارزش افزوده در بین کشورهای مختلف متفاوت بوده است، تجربه کشورهای استفاده کننده این مالیات حاکی از موارد ذیل به عنوان مزایا و ضرورت اجرای این نوع مالیات میباشد:
1. مالیات بر ارزش افزوده روش و شیوه ای است که چندین دهه از تجربه مثبت آن در سایر کشورها گذشته و مورد تاکید اکثر صاحب نظران و کارشناسان اقتصادی و مالیاتی بانک جهانی و صندوق بین الملی پول میباشد.
2. این مالیات در بسیاری از کشورها ضمن تامین بیشتر عدالت اجتماعی نسبت به سایرمالیاتها، و بدون از بین بردن انگیزه سرمایه گذاری و تولید، به عنوان منبع درآمد جدیدی درجهت افزایش درآمدهای دولت بکار برده شده است.
3. از آنجایی که سیستم مالیات بر ارزش افزوده یک سیستم خود اجراست و همه مودیان نقش مامور مالیاتی را ایفا می نمایند، هزینه وصول آن پائین است.
4. با توجه به این که در این مالیات، مودیان برای استفاده از اعتبار مالیاتی ملزم به ارائه فاکتور خواهند بود، زمینه برای شناسایی خود به خود میزان معاملات مودیان فراهم می شود. در نتیجه، یک سیستم اطلاعاتی کامل از معاملات و مبادلات تجاری ایجاد میشود که علاوه بر شفاف سازی مبادلات و فعالیتهای اقتصادی موجب سهولت اعمال مالیاتهای دیگر از قبیل مالیات بر درآمد و مالیات بر مشاغل می گردد.
5. مالیات بر ارزش افزوده یک منبع درآمد باثبات و در عین حال انعطاف پذیر است.
6. به دلیل مقطوع بودن نرخ این مالیات، زمان قطعی شدن آن بسیار کوتاه بوده و مشکلات طولانی بودن رسیدگی مالیات بر درآمد و مالیات بر ثروت را ندارد. بنابراین، تاخیر در وصول درآمدهای مالیاتی به حداقل می رسد.
7. از آنجایی که مالیات بر ارزش افزوده یک مالیات مدرن است، اجرای آن به بهبود فن آوری و بهره وری از طریق اتوماسیون اداری در سیستم مالیاتی و حسابداری مالیاتی کمک شایانی خواهد کرد.
اصولا نرخ مالیات بر ارزش افزوده درصدی از ارزش افزوده ایجاد شده در مراحل مختلف زنجیره تولید وتوزیع مشمول مالیات است.دامنه نرخ استاندارد مالیات بر ارزش افزوده بین 7 و 25 درصد است که از این نظر نروژ وسوئد در جایگاه نخست وسنگاپور در در رتبه آخر قرار دارد.نرخ استاندارد در ایران در حال حاضر 9 درصد است و از این نظر نیز ایران نرخ بالایی ندارد.ساختار چندگانه برای نرخ مالیات بر ارزش افزوده نقش زیادی در افزایش هزینه های تمکین دارد.در اغلب کشورها برای ثبت نام فعالان اقتصادی در نظام مالیات بر ارزش افزوده از معیار گردش ملی سالانه یا گردش مالی مشمول مالیات سالانه استفاده می شود.در برخی کشورها مانند فنلاند، اتریش، بلژیک، بلغارستان، فرانسه، آلمان هیچ آستانه ای وجود ندارد وتمام اشخاص بدون توجه به آستانه گردش مالی ملزم به ثبت نام هستند.در ایران ملاک ثبت نام فعالان اقتصادی علاوه بر آستانه گردش مالی نوع فعالیت نیز می باشد.در تمام کشورها یک دوره مالیاتی عمومی برای تمام اشخاص وجود دارد، اما در برخی کشورها امکان تغییر فواصل دوره مالیاتی بر اساس گردش مالی مودیا مالیاتی در دامنه ماهانه تا سالانه وجود دارد برای مثال در کشورهای مانند ترکیه ،مکزیک وبلغارستان تنها به صورت ماهانه ولی در اتریش، فرانسه وبلژیک بر حسب سطح گردش مالی چندین دوره مالیاتی وجود دارد.
سازمان امور مالیاتی کشور با اجرای مرحله ای قانون مالیات بر ارزش افزوده سعی در نوسازی نظام مالیاتی وتوسعه عدالت مالیاتی داشته است.
اجرای منظم وهدفمند، اطلاع رسانی و فرهنگ سازی مداوم از طریق رسانه های محیطی، جمعی ونوین، شناسایی فرصت ها و چالش های هر مرحله واصلاح گام های بعدی از جمله اقدامات این حوزه بوده است.
مالیات بر ارزش افزوده با قابلیت ها وظرفیت های خاص خود می تواند منشاء اثر فراوان در حوزه های اقتصاد ،فرهنگ واجتماع باشد.
