به گزارش ایران اکونومیست؛ با گذشت زمان، نه تنها معضل قاچاق بنزین و انواع دیگر سوخت ها رفع نشده بلکه ابعاد پچیده تری یافته است، به طوری که گزارش ها از رشد مصرف غیرمتعارف فراورده های نفتی در مناطق مرزی حکایت دارد که بخش عمده آن مختص به قاچاق است.
براساس گزارش های غیررسمی، میزان مصرف بنزین از ابتدای امسال تا پایان مهرماه در استان سیستان و بلوچستان نسبت به مدت مشابه پارسال 50 درصد افزایش داشته و مصرف گازوییل نیز در این مدت 40 درصد رشد یافته است.
نکته جالب اینکه همزمان با افزایش شدید مصرف بنزین و گازوییل در استان های مرزی از جمله سیستان و بلوچستان، بازار خرید و فروش کارت سوخت در مناطق مختلف کشور نیز داغ شده است.
براساس گزارش ها، برخی جایگاهداران با خریداری کارت سوخت در تهران و سایر شهرها، آن را به قاچاق چیان می فروشند.
درباره میزان قاچاق انواع سوخت آمار دقیقی وجود ندارد اما برآورد می شود روزانه 10 میلیون لیتر بنزین و بیش از 10 میلیون لیتر گازوییل به کشورهای همسایه قاچاق می شود.
** بهای 10 برابری بنزین و 39 برابری گازوییل در همسایگان شرقی
عامل اصلی قاچاق سوخت، اختلاف بهای آن در ایران نسبت به کشورهای همسایه است که باعث شده توجه قاچاق چیان به آن جلب شود.
بنزین در پاکستان در 12 نوامبر (21 آبان) به نرخ لیتری 73 سنت خرید و فروش می شده که معادل 10 هزار و 220 تومان (با احتساب دلار 14 هزار تومانی در زمان تنظیم گزارش) است.
قیمت بنزین در افغانستان نیز 75 سنت بوده که معادل 10 هزار و 500 تومان است در حالی که بنزین در ایران لیتری یک هزار تومان به فروش می رسد؛ بنابراین در صورت انتقال بنزین از ایران به همسایگان شرقی سود 1000 درصدی عاید قاچاق چیان خواهد شد. البته ناگفته نماند که کاهش ارزش پول ملی، از دلایل اصلی این مساله از سوی کارشناسان اعلام شده است که با افزایش نرخ سوخت نیز این بحران قاچاق پایان نمی پذیرد.
با این حال، میزان سود قاچاق گازوییل بسیار بیشتر است به طوری که در ایران لیتری 300 تومان به فروش می رسد، اما بهای آن در پاکستان (21 آبان) لیتری 84 سنت (معادل 11 هزار و 760 تومان) بوده است.
گازوییل نیز در افغانستان لیتری 72 سنت معادل 10 هزار و 80 تومان دادوستد می شده است. قاچاقچیان در صورت انتقال گازوییل به پاکستان و افغانستان، به ترتیب سود 39 و 33 برابری را کسب می کنند.
** رشد 40 تا 50 درصدی قاچاق فراورده های نفتی در مناطق مرزی
براساس گزارش ها، میزان مصرف بنزین، گازوییل و انواع فراورده های نفتی در استان های مرزی افزایش قابل توجهی یافته که در این میان، رشد مصرف در استان سیستان و بلوچستان قابل توجه است.
به گفته دبیر ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز سیستان و بلوچستان، قاچاق فرآورده های نفتی در 6 ماه نخست امسال نسبت به مدت مشابه پارسال 42 درصد رشد داشته است.
البته گزارش های جدید نشان می دهد میزان رشد قاچاق بنزین و فراورده های نفتی در پایان مهرماه به حدود 50 درصد رسیده که نشان دهنده داغ تر شدن بازار قاچاقچیان است.
در آخرین نشست کمیسیون مبارزه با قاچاق کالا و ارز سیستان و بلوچستان، از کشف بیش از هفت میلیون لیتر مواد سوختی قاچاق، توقیف بیش از 170 دستگاه کامیون نفتکش با بارنامه جعلی در سیستان و بلوچستان و سرازیر شدن هزاران کارت سوخت مهاجر به این استان از ابتدای سالجاری خبر داده شد که نشان می دهد با وجود برخورد با متخلفان، سود بالای قاچاق عاملی برای تداوم این ناهنجاری شده است.
به گفته معاون هماهنگی امور اقتصادی و توسعه منابع استانداری سیستان و بلوچستان، قاچاق روزانه سه تا پنج هزار لیتر سوخت از مرزهای این استان سبب شده است تا پس از سرازیر شدن کارت های سوخت مهاجر به سیستان و بلوچستان، اکنون نوبت به هجوم خودروهای وانت بار برای انتقال سوخت قاچاق به این استان برسد به طوری که این موضوع سبب ازدحام و شلوغی در صف های تعویض پلاک خودرو شده است.
** ابطال 140 هزار کارت سوخت قاچاق
از دلایل افزایش مصرف سوخت در سیستان و بلوچستان، ورود کارت های سوخت مهاجر از سایر مناطق کشور بوده که تاکنون بیش از 140 هزار کارت سوخت متخلف در این استان ابطال و مسدود شده است. البته مهاجرت کارت های سوخت از سایر مناطق کشور از جمله تهران به سوی استان های مرزی، هنوز متوقف نشده و گزارش ها از بازار داغ خرید و فروش این کارت ها حکایت دارد.
برای مقابله با قاچاق روز افزون بنزین و سایر فراورده های نفتی در نواحی مرزی، چندی پیش اجرای طرح «پایش مصرف سوخت» در استان سیستان و بلوچستان آغاز شد.
بر این اساس، به منظور جلوگیری از توزیع خارج از شبکه، طرح کنترل مجاری عرضه و مصرف کنندگان عمده، به صورت آزمایشی در منطقه زاهدان اجرا می شود.
** بازار داغ قاچاق
طولانی شدن صف های پمپ بنزین های مناطق مرزی در حالی است که هیچ کمبود بنزینی در این مناطق وجود ندارد و افزایش تقاضا برای قاچاق عامل آن است.
خبرنگاران مستقر در استان سیستان و بلوچستان، اعلام کردند: اختلاف قیمت خرید و فروش بنزین، حیرت انگیز است به طوری که در شهرهای این استان هر لیتر بنزین تا چهار هزار تومان توسط دلالان و قاچاقچیان خریداری می شود.
علاوه بر بنزین، این شرایط زمینه قاچاق نفت سفید و گازوییل را نیز افزایش داده به طوری که سهمیه 200 لیتری سوخت که با قیمت 35 هزار تومان در اختیار خانوارهای سیستان و بلوچستانی قرار می گیرد در بازار سیاه تا 700 هزار تومان از مردم خریداری شده و با چندین برابر آن در مرزها معامله می شود.
یکی از شهروندان ساکن در شهر خاش گفت: با توجه به مشکلات ارزی در کشور و سود بالای ناشی از فروش سوخت در مرزها، بازار فروش سوخت در شهرستان مرزی خاش داغ شده است.
محمد جمشیدزهی ادامه داد: گاهی قیمت یک گالن 20 لیتری بنزین بین 60 تا 100 هزار تومان است و مردم عادی به دلیل طولانی بودن صف ها مجبور به خرید سوخت لیتری 1000 تومانی با چند برابر قیمت واقعی به صورت آزاد هستند.
یکی از شهروندان زاهدانی نیز اظهار داشت: از ابتدای تابستان تاکنون صف های دریافت بنزین طولانی و شلوغ شده به طوری که گاهی این صف ها به خیابان های مجاور جایگاه های سوخت می رسید.
حسین ملاشاهی ادامه داد: هرگاه حضور نیروی انتظامی در جایگاه های سوخت افزایش می یابد این معضل برطرف شده اما بعد از پایان نظارت ها دوباره صف های طولانی ایجاد می شود.
عیسی محمدی یکی دیگر از شهروندان سراوانی گفت: جایگاه داران نیز از دادن کارت جایگاه خودداری می کنند و فقط در اختیار قشری خاص قرار می دهند.
وی با بیان اینکه در جایگاه های سوخت روزانه فقط 10 لیتر بنزین به ما می دهند، ادامه داد: برای گرفتن همین میزان بنزین نیز باید ساعت ها منتظر بمانیم و روزمان را در صف سپری کنیم.
شماری از شهروندان چابهاری نیز از وجود صف های طولانی در مقابل جایگاه های سوخت انتقاد کردند.
احمد جدگال در این باره گفت: برای چند لیتر بنزین باید بیش از 2 تا سه ساعت در صف ها منتظر ماند یا اینکه هر گالن 20 لیتری را در بازار آزاد بین 60 تا 70 هزار تومان خرید.
** جولان مافیای سوخت و سوءاستفاده از مرزنشینان
وجود بیکاری و برخی مشکلات اقتصادی در نواحی مرزی باعث جولان دلالان و قاچاق چیان و سوءاستفاده آنها از مرزنشینان شده است.
بخش زیادی از قاچاق سوخت از مناطق مرزی انجام می شود و برخی افراد از بیکاری احتمالی و وضع معیشتی نامناسب مرزنشینان سوءاستفاده کرده و از آنان برای انتقال غیرقانونی انواع سوخت بهره می گیرند. در این شیوه قاچاق، سود اصلی را دلالان برده و به مرزنشینان پول اندکی پرداخت می شود.
