گلخانه؛ ناجی بخش کشاورزی ایران

به گزارش ایران اکونومیست؛ کارشناسان علوم کشاورزی نیز با تایید این موضوع معتقدند که برای دستیابی به موفقیت بیشتر، امروز راهی جز حرکت به سمت کشاورزی درون زا، تولید محور و اشتغالزا وجود ندارد بنابراین با توجه به تنش آبی و بهره برداری غیر اصولی از منابع آب زیر زمینی، گلخانه و اصلاح الگوی کشت تنها راه نجات کشاورزی در کشور به ویژه در استان های کم آبی مانند سمنان است.
کمبود سالانه 143 میلیون مترمکعب آب، چاه های بدون آب، زمین های تشنه و خشکسالی مداوم اصلاح الگوی کشت در استان سمنان را اجتناب ناپذیر کرده است.
کارشناسان معتقدند که برای توسعه کشاورزی لازم است وزارت جهاد کشاورزی ارزیابی درستی از منابع آبی موجود داشته باشد و بر اساس آن به کشاورزان الگوی کشت بدهد، چرا که میزان بهره وری آب در بخش کشاورزی تنها 33 درصد و به عنوان یک چالش مطرح است.
بازدهی مصرف آب بخش کشاورزی در استان سمنان به طور متوسط 42 درصد و در کشور 37 درصد است و باید توجه داشت یک درصد افزایش بازدهی آب نیازمند 700 میلیون ریال هزینه است.
کشت گلخانه ای در واقع نمادی از عبور کشاورزی سنتی به علمی است که صرفه جویی، اشتغالزایی، استفاده از حداقل زمین برای تولید محصول، افزایش کارایی مصرف آب، افزایش تولید برنامه‌ریزی ‌شده، قابلیت کنترل محصول و آفات، تولید و تنوع محصول به صورت خارج از فصل، تنظیم برنامه کشت مطابق نیاز بازار از جمله مهمترین مزایای آن اعلام شده است.
در استان سمنان 960 هزار مترمربع گلخانه با تولید سالانه حدود 19 هزار تن محصول وجود دارد، بر اساس برنامه ششم توسعه در سمنان سالانه هفت هکتار و در دوره پنج ساله باید 35 هکتار طرح کشت گلخانه ای اجرا شود.
طبق آمار موجود، اکنون 11 هزار و 200 هکتار گلخانه در کشور وجود دارد که 16 هزار و 760 هکتار از میزان 48 هزار هکتار برنامه ریزی شده تا پایان برنامه ششم توسعه گلخانه اجرا می شود.
تولید مصولات کشاورزی در سال زراعی 95 - 96 در استان سمنان با افزایش 9.4 درصدی نسبت به دوره قبل از آن به یک‌ میلیون و 570 هزار تن رسید که از این میزان 672 هزار تن محصولات راهبردی حوزه کشاورزی در استان بود که افزایش حدود 33 درصدی داشت.
کشت 60 درصدی محصولات به صورت غرقابی و تناسب نداشتن ظرفیت های اقتصادی در این بخش با تعداد واحدهای فرآوری مانع توسعه بیشتر کشاورزی استان سمنان بوده است.

** ساختار کشاورزی سمنان اصلاح شود
استاندار سمنان گفت: برای رونق بخش کشاورزی در مرحله اول باید ساختارهای موجود اصلاح شود و کشاورزان را از کشت غرقابی به تولید محصولات کشاورزی در گلخانه ها سوق داد.
سید شهاب الدین چاوشی افزود: تاکنون برنامه ریزی های دولت برای تغییر الگوی کشت در استان مطلوب بوده و باید توسعه کشت گلخانه ای و همچنین نصب سامانه های نوین آبیاری در اراضی کشاورزی به میزان قابل توجهی افزایش یابد.
وی ادامه داد: بومی‌ سازی این سامانه باید با توجه به شرایط آب و هوایی و متناسب با اقلیم این سامانه اجرا شود و دولت باید بر اجرای آن نظارت کافی و جدی داشته باشد.
چاوشی اضافه کرد: رویکرد اقتصاد مقاومتی در بخش کشاورزی، خوداتکایی به تولید داخلی با بهره گیری از بسته های حمایتی دولت است که تاکنون رونق اقتصادی قابل توجهی در بخش کشاورزی به وجود آمده است.
وی با بیان اینکه دولت تمام تلاش خود را برای رونق کشاورزی در سمنان انجام می دهد، تصریح کرد: به دلیل محدودیت منابع آب در استان، باید کشاورزان کشت سبزی سازمان دهی شده و استفاده از سامانه های نوین آبیاری در بخش های مختلف را در دستور کار قرار دهند.
استاندار سمنان با اشاره به اینکه تسهیلات به سرمایه گذاران برای توسعه کشاورزی گلخانه ای و کاهش هزینه آب و رونق صنایع تبدیلی موثر است، اضافه کرد: تاکنون دولت برای رونق بخشی بخش کشاورزی، حدود 800 میلیارد ریال در اختیار بهره برداران قرار داده است.
وی ادامه داد: در دولت تدبیر و امید حدود 50 واحد فرآوری و گلخانه ای در بخش های مختلف کشاورزی در استان به بهره برداری رسید و برای افزایش اشتغال در این بخش از اقتصاد سمنان، راه اندازی 150 واحد فرآوری دیگر برنامه ریزی شده است.

** کشت غرقابی به صلاح کشاورزان نیست
نماینده مردم دامغان در مجلس شورای اسلامی نیز  گفت: 87 درصد آب استان در بخش کشاورزی مصرف می شود و تغییر الگوی کشت و افزایش کشت گلخانه ای راهکارهای جدی افزایش تولید و کاهش مصرف آب است.
ابوالفضل حسن بیگی خاطر نشان کرد: این استان در کمربند خشک کره زمین و در شرایط بحرانی قرار دارد و مدیریت مصرف آب در این بخش از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
وی ادامه داد: تغییر الگوی کشت بحث بسیار مهمی است که باید به آن توجه ویژه شود و در دنیای امروز دیگر صلاح نیست کشاورزان به سمت کاشت محصولات آب‌بَر و با ارزش افزوده پایین بروند.
حسن بیگی اضافه کرد: استان همگام با کشور، برای تحقق این امر به دنبال تدوین الگوی کشت است و با همکاری مراکز تحقیقات این فعالیت را آغاز کرده است.
نماینده مردم دامغان در مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: باید بررسی شود که هر محصول به اندازه و در مکان مناسب کشت شود، به طور مثال سبزیجات و میوه های آب‌بر که نیاز مردم است را نمی توان تولید نکرد بلکه با مدیریت آن و کشت در مکان مناسب آن محصول را می توان تولید کرد.
حسن بیگی افزود: در الگوی کشت محصولات کشاورزی که ارزش افزوده بیشتری دارند و آب کمتری مصرف می کنند برای کاشت به کشاورزان توصیه می شود.
وی ادامه داد: با توجه به اقدامات انجام شده، کشاورزان استان هم به تغییر الگو کشت تمایل دارند، به طوری که سطح زیرکشت جالیز در سال های اخیر کاهش یافت و سطح زیر کشت برخی از گیاهان دارویی و پسته دو برابر شده است و در 10 سال اخیر کشاورزان گام هایی هرچند کوچک در مسیر تغییر الگوی کشت برداشته اند و سازمان جهادکشاورزی به دنبال سرعت بخشیدن در این راه باشد.
نماینده مردم دامغان در مجلس شورای اسلامی با اشاره به مزیت های فراوان کشت گلخانه ای، افزود: تولید در محیط های گلخانه ای 20 برابر افزایش و همچنین مصرف آب به شدت کاهش می یابد.

** گلخانه های سمنان نیمه سنتی است
رئیس سازمان جهاد کشاورزی سمنان نیز افزود: کشت گلخانه ای در کنار توسعه کشت گیاهان دارویی، اولویت تسهیلات اشتغال پایدار روستایی است که سود تسهیلات آن از چهار تا 10 درصد در نظر گرفته شد.
سیدحسن میرعماد با تاکید بر توجه ویژه وزارت جهادکشاورزی به کشت گلخانه‌ای به خاطر مزیت های آن، گفت: حتی اصلاح ساختار گلخانه های قدیمی مورد توجه این وزارتخانه است زیرا برخی از این گلخانه ها سامانه های گرمایشی و سرمایشی به روز ندارند و برخی تجهیزات آن نیز مکانیزه نیست که نیاز به رسیدگی دارد.
وی خاطرنشان کرد: بیشتر گلخانه های استان نیمه سنتی است و ایجاد گلخانه های کوچک ‌مقیاس نیز در دستور کار وزارت جهادکشاورزی است که هدف از آن تولید محصولات در مقیاس کم با اشتغالزایی خرد است.
میرعماد تصریح کرد: تولید برنامه ریزی شده به منظور صادرات محصولات در کشت گلخانه‌ای در شرایط کنونی ضروری به نظر می رسد.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان سمنان اضافه کرد: طرح الگوی کشت در استان تهیه شده و در مرحله ارایه است و جایگزینی کشت گلخانه ای به جای کشت سنتی در گرمسار و آرادان نهادینه شده زیرا به بازار هدف در تهران نزدیک تر است.
میرعماد تصریح کرد: گزینه هایی که کشت گلخانه‌ای را نسبت به کشت های سنتی متمایز می کند بحران آب، قابل کنترل بودن عوامل موثر تولید، تولید خارج از فصل، کاهش نیروی کار و نهاده هاست، که مهمترین مزیت گلخانه در این بخش تولید خارج از فصل است که کمتر به آن پرداخته می شود.
وی نیاز به دانش فنی و بازار را مهمترین مساله گلخانه‌داران برشمرد و گفت: بهره برداران گلخانه شناخت درستی از بازار ندارند، در بازار جهانی مطابق ذائقه مشتری محصول تولید می شود نه اینکه مانند ایران ابتدا تولید کنیم سپس به دنبال مشتری آن باشیم.
میرعماد با بیان اینکه توسعه فضای گلخانه‌ای یکی از سیاست‌های سازمان جهاد کشاورزی استان است، تصریح کرد: در برنامه ششم، توسعه فضای گلخانه‌ای در استان به‌عنوان یک رویکرد اصلی عنوان‌شده است.
وی ادامه داد: تسهیلات خوبی برای ایجاد گلخانه به علاقه‌مندان پرداخت می‌شود و هیچ محدودیتی برای اعطای تسهیلات به متقاضیان وجود ندارد.

** تولیدات گلخانه ای نیازمند بازار فروش
مدیر جهاد کشاورزی شهرستان شاهرود نیز گفت: بازاریابی، بازارسازی و نماد سازی محصولات گلخانه ای یکی از نیازهای اساسی بخش کشاورزی است.
محمدرضا قاسمی با تاکید بر ضرورت توسعه کشت در محیط های بسته برای تولید محصولات با نیاز آبی بالا، گفت: یکی از سیاست های جدی وزارت جهاد کشاورزی این است که کشت سبزی و صیفی تنها در محیط های بسته و گلخانه ای انجام شود زیرا در این شرایط میزان عملکرد در واحد سطح افزایش و مصرف آب به یک دهم مزرعه باز کاهش می یابد.
وی درخصوص پرداخت تسهیلات به متقاضیان سرمایه گذاری در حوزه کشت گلخانه ای، گفت: وزارت جهاد کشاورزی با همکاری صندوق توسعه ملی منابع اعتباری برای پرداخت تسهیلات با نرخ بهره 15 درصد و بدون محدودیت در تعداد متقاضیان، با عاملیت بانک کشاورزی درنظر گرفته است.
وی با تاکید بر اینکه بازاریابی یکی از نقاط ضعف در سرمایه گذاری گلخانه ای است، گفت: بخش خصوصی و تعاونی ها باید در این زمینه جدی تر وارد شوند چراکه وظیفه بخش دولتی راهنمایی، آموزش و تسهیل در امور است. برای نمونه مجتمع گلخانه ای دهملا دارای شرکت تعاونی بوده و می تواند در کنار تولید مباحث فروش را هم دنبال کند.
مدیر جهاد کشاورزی شهرستان شاهرود افزود: اگر بسته بندی مناسب و ظرفیت قابل قبولی داشته باشیم می توانیم محصول خود را با قیمت مناسب و بدون در نظر گرفتن نوسانات بازار در داخل و خارج کشور عرضه کنیم.

** زیرساخت توسعه کشت گلخانه ای در سمنان فراهم است
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان سمنان افزود: سالانه 87 میلیون متر مکعب آب به ازای یک هزار هکتار سازه گلخانه ای در بخش کشاورزی این استان ضرفه جویی می شود.
لطف الله رضایی گفت: با توجه به افزایش دمای سالانه و خشکسالی های پی درپی در این استان، توسعه کشت های گلخانه ای یکی از راهکارهای مقابله با پدیده خشکسالی و مدیریت مصرف آب در بخش کشاورزی و افزایش کیفیت محصولات تولیدی است.
وی خاطرنشان کرد: مصرف آب برای کاشت هفت هزار هکتار سبزی و صیفی جات در فضای باز برابر با یک هزار هکتار کشت گلخانه ای است. با این تفاوت در هفت هزار هکتار 105 هزار تن محصول و در یک هزار هکتار 200 هزار تن محصول کشاورزی تولید می شود.
رضایی ادامه داد: کشت در محیط های گلخانه با توجه به مزایایی آن مانند افزایش تولید، کاهش چشم گیر مصرف آب، مقابله با آفات و کنترل بیماری ها، یکی از مهم ترین راهکارهای مدیریت منابع آبی است.
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی سمنان ادامه داد: یکی از سیاست گذاری های دولت برای مدیریت و بهره وری منابع آبی احداث سازه های گلخانه ای است.
رضایی اضافه کرد: شرایط برای توسعه کشت گلخانه ای در سمنان فراهم است و تسهیلات موردنیاز به صورت نامحدود در این بخش ارایه می شود.
وی اعطای تسهیلات برای تهیه سامانه های گرمایشی و سرمایشی، سلول های خورشیدی و ادوات مکانیزه گلخانه از محل خط پنج اعتبارات مکانیزاسیون استان را برخی از بسته های حمایتی برای تشویق کشاورزان برای کشت گلخانه ای برشمرد.
استان سمنان بیش از 40 هزار بهره بردار کشاورزی دارد و حدود 87 درصد از آب تولیدی در این استان در حوزه کشاورزی مصرف می‌شود.