حدود 20 درصد اقتصاد ایران غیررسمی است

به گزارش ایران اکونومیست به نقل از سازمان تأمین اجتماعی، شهرام غفاری روز سه شنبه در نشست تخصصی اقتصاد غیررسمی با حضور مدیران و کارکنان سازمان تامین اجتماعی و با سخنرانی فردریش اشنایدر پروفسور اقتصاد دانشگاه کپلر اتریش، اظهار داشت: آنچه در سازمان تامین اجتماعی نیاز داریم این است که بدانیم حجم این اقتصاد چقدر است و چه افرادی در این بخش فعال هستند و انگیزه های افراد برای فعالیت اقتصادی غیررسمی چیست.
وی با بیان اینکه در مقایسه با کشورهای همسایه شرایط بهتری در زمینه اقتصاد غیررسمی داریم به طوری که این رقم در ترکیه 30 درصد و در آذربایجان 50 درصد است، افزود: افرادی که در اقتصاد غیررسمی کار می کنند مقصر نیستند و اینها افرادی هستند که برای تامین معاش و زندگی خود وارد این بخش می شوند. اگر بدانیم که دلایل شکل گیری این اقتصاد چیست می توانیم با سیاست های درست این افراد را به اقتصاد رسمی وارد کنیم.

* اقتصاد غیررسمی با قاچاق انسان و موادمخدر همپوشانی دارد
فردریش اشنایدر پروفسور اقتصاد دانشگاه کپلر اتریش نیز در این نشست گفت: اقتصاد سایه در همه کشورها وجود دارد و ما اطلاعات کمی درباره این اقتصاد داریم. پرداخت نکردن مالیات و بیمه یکی از عوامل شکل گیری اقتصاد غیررسمی است و در حوزه اقتصاد دیجیتال نیز این نوع اقتصاد در سایه شکل می گیرد.
وی با بیان اینکه اقتصاد غیررسمی با فعالیت های غیرقانونی همچون قاچاق انسان و مواد مخدر همپوشانی دارد، افزود: مطالعه ما معطوف به بخش قانونی اقتصاد غیررسمی است و ما درباره اقتصاد سایه ای که ارزش افزوده برای کشور ایجاد می کند، صحبت می کنیم.
استاد دانشگاه کپلر اتریش گفت: ایران بسیار بزرگ و پهناور است و در مناطق مختلف به ویژه در روستاها فعالیت های اقتصادی در سایه وجود دارد. بر همین اساس ارزیابی حجم فعالیت اقتصادی در بخش غیررسمی اهمیت بالایی دارد.
پروفسور اشنایدر ادامه داد: برای تخمین درباره اقتصاد در سایه می توانیم از روش تحقیقات میدانی استفاده کنیم یا رویه های آماری را در دستورکار قرار دهیم. روش دیگر ردیابی تبادلات مالی است که روش کارآمدی برای ارزیابی اقتصاد غیررسمی محسوب می شود.
وی اقتصاد غیررسمی دیجیتال را از بخش های مهم اقتصاد غیررسمی دانست و گفت: تعریف اقتصاد سایه دیجیتال با سختی هایی همراه است. در کشور شما که دارای جمعیت جوان است، افرادی هستند که با رایانه بزرگ می شوند و سطح سواد بالایی دارند. بنابراین می توان حدس زد که این بخش از اقتصاد غیررسمی نیز در کشور شما قابل توجه باشد. معمولا حدود 20 درصد اقتصاد در سایه به بخش اقتصاد دیجیتال بازمی گردد.

* بی اعتمادی مردم به دولت ها عامل بروز اقتصاد غیررسمی
پروفسور اشنایدر در بیان وضعیت و نقش بیمه و تامین اجتماعی در اقتصاد سایه با مروری بر نتایج مطالعات انجام شده اضافه کرد: در کشورهای در حال توسعه اقتصاد غیررسمی وسیع است و به دلیل اعداد غیرقابل تبدیل به ارزش افزوده و عدم دسترسی به اطلاعات دقیق میزان ساعات کار، بررسی جوانب و ابعاد دقیق این واقعیت امکان پذیر نیست.
این استاد دانشگاه با طرح فرضیه هایی در خصوص دلایل بروز و توسعه اقتصاد سایه و نهادهای اثرگذار در این حوزه افزود: فرار از پرداخت مالیات را می توان فرضیه ای برای بروز اقتصاد غیررسمی در نظر داشت و گاه قانون گذاری ها، مقررات حاکم و کیفیت نهادهای مرتبط با سیاست گذاری ها در شکل گیری و گسترش اقتصاد غیررسمی می توانند موثر باشند.
پروفسور اشنایدر با تاکید بر این فرضیه که «هرچه اعتماد افراد به دولت ها کمتر باشد، انگیزه برای اشتغال غیررسمی افزایش می یابد»، گفت: اعتماد عمومی هرچه کاهش و سیر نزولی داشته باشد، میزان افراد شاغل در اقتصاد غیررسمی نیز افزایش می یابد و به میزانی که نرخ بیکاری در کشورها سیر صعودی داشته باشد، اقتصاد سایه نیز فزاینده خواهد بود و از میزان فقر و غنای کشورها نیز می توان به عنوان فرضیه ای برای رشد یا کاهش اقتصاد غیررسمی استفاده کرد.
وی تصریح کرد: به عبارتی هر چه کشورها غنی تر باشند، اقتصاد آنها رسمی تر و هرچه فقر بر آنها سیطره بیشتری داشته باشد، اقتصاد آنها غیررسمی تر می شود؛ البته باید این مهم را مدنظر داشت که اگرچه اغلب اوقات توسعه اقتصادی، بستر رشد اقتصاد رسمی را فراهم می کند اما دستیابی به فهم کامل علل بروز و نمود اقتصاد غیررسمی، نیازمند دسترسی به اطلاعات دقیق تر در خصوص متغیرهای موثر دیگری نیز هست.
اشنایدر با اشاره به مطالعات موردی خود در دانمارک و آلمان تصریح کرد: نتایج این مطالعات که به بررسی علل حضور افراد در اقتصاد غیررسمی و نگرش های افراد به این نوع از اقتصاد می پردازد، نشان می دهد بیش از 70 درصد افراد مورد مطالعه، بالا بودن نرخ مالیات را علت ورود خود به اقتصاد سایه عنوان کردند و تنها یک سوم افراد مورد مطالعه نظر خیلی منفی نسبت به اقتصاد غیررسمی داشتند.
وی همچنین بیکاری و کسب درآمد بیشتر را نیز یکی از علل مشترک ورود افراد به اقتصاد غیررسمی در کشورهای مورد مطالعه عنوان کرد.
این استاد دانشگاه با اشاره به فرضیه نقش مذهب و نهادهای آموزشی و عمومی در بروز اقتصاد غیررسمی اضافه کرد: اگرچه اطلاعات کافی در خصوص ایران در دسترس نیست اما شاید عوامل فرهنگی و مذهبی در کشور شما که به نوعی درصدد ترویج فرهنگ کمک و همدردی با دیگران است، عاملی برای شکل گیری اقتصاد غیررسمی شده باشد که تایید این فرضیه نیازمند دسترسی به اطلاعات و بررسی های تحلیلی و عمیق در بستر واقعی جامعه است.
وی با اشاره به محدودیت اطلاعاتی و آماری در کشور ایران در این خصوص گفت: با توجه به اطلاعات محدود در دسترس به نظر می رسد که بروز اقتصاد غیررسمی در ایران در یک دوره حدود 50 درصد بوده است که وضعیت نابسامان اشتغال و رشد بیکاری در ایران را می توان از عوامل محتمل بروز این معضل تلقی کرد، البته آسیب شناسی دقیق این موضوع نیازمند تحقیقات ویژه با درنظرگرفتن انگیزه های اصلی افراد در ورود به اقتصاد غیررسمی، بررسی قوانین و مقرارت بازار کار و شرایط حاکم بر اقتصاد کشور است.
نشست تخصصی اقتصاد غیررسمی با حضور مدیران و کارکنان سازمان تأمین اجتماعی و با سخنرانی فردریش اشنایدر پروفسور اقتصاد دانشگاه کپلر اتریش به منظور بررسی ابعاد مختلف اقتصاد غیررسمی از جمله برآورد اقتصاد غیررسمی دیجیتال و نیروی کار اقتصاد غیررسمی توسط موسسه عالی پژوهش تأمین اجتماعی برگزار شد.