به گزارش ایران اکونومیست، این روزها حرف از کمبود و گرانی شیرخشک در کشور بسیار داغ است و خانواده‌هایی که فرزندانشان از شیرخشک تغدیه می‌کنند، نسبت به این موضوع بسیار نگران هستند. البته این نگرانی‌ها در شرایطی ذهن مردم را به خود مشغول کرده که به گفته مسئولان، مشکلی در تامین شیرخشک وجود ندارد. اوضاع نابه‌سامان ارز و فضای روانی ناشی از تحریم‌های آینده مهمترین عواملی هستند که منجر به ایجاد ترس در میان مردم و اختلالاتی در عرضه و توزیع این محصول ضروری شده‌اند. در گزارش پیش رو قصد داریم، تمام حرف و حدیث‌ها درباره شیرخشک را مورد بررسی قرار دهیم تا با ذهن بازتری قادر به قضاوت شرایط آتی این محصول ضروری باشیم.
تولیدات داخلی وابسته به مواد اولیه خارجی
در حال حاضر، تولید شیرخشک در کشور صرفا بواسطه یکسری مواد اولیه وارداتی امکان‌پذیر است و به‌رغم تمام پیشرفت‌هایی که در صنعت تولید شیرخشک صورت گرفته، اما هنوز به خودکفایی کامل نرسیده‌ایم.
کیانوش جهانپور، سخنگوی سازمان غذا و دارو در این‌باره می‌گوید: «بخشی از مواد اولیه شیرخشک وابسته به واردات است و شیرخشک در ایران عملا بصورت اشتراکی و تحت لیسانس شرکت‌های خارجی تولید می‌شود، اما تقریبا همه انواع شیرخشک‌ها از ارز یارانه‌ای بهره می‌برند. بویژه شیرخشک متابولیک که مخصوص یکسری بیماران خاص است و با کمترین قیمت و بیشترین یارانه در اختیار آن‌ها قرار می‌گیرد، بنابراین نگرانی چندانی بابت گرانی شیرخشک وجود ندارد. البته باتوجه به عدم اختصاص ارز دولتی به برخی از شیرخشک‌های معمولی، ممکن است شاهد تغییر در قیمت‌گذاری‌ها باشیم.»
گرچه احتمال افزایش نرخ شیرخشک به سبب شرایط فعلی ارزی و اقتصادی وجود دارد، اما با استناد به سخنان حسن قاضی‌زاده‌هاشمی، وزیر بهداشت خیلی نباید نگران این افزایش قیمت بود. او چندی پیش اعلام کرد که وزارت بهداشت کار سختی در بحث مدیریت بازار دارد و این سختی نیز از آن بابت است که باید شیرخشک را به همان قیمت قبل یا با حداکثر افزایش قیمت ۹درصد ارائه دهد.
همچنین همایون هاشمی، رییس فراکسیون غذا و داروی مجلس شورای اسلامی نیز به مردم اطمینان داده که شیرخشک با افزایش قیمت همراه نخواهد بود، زیرا عمده منابع آن به عهده دولت و یارانه‌ای است. با توجه به وعده‌های داده شده، مردم می‌توانند بیش از پیش نسبت به ثبات یا افزایش نامحسوس قیمت شیرخشک در آینده امیدوار باشند.
تا یک سال آینده ذخیره داریم
شاید مردم بتوانند در صورت تحریم با هر شرایط سختی کنار آیند، اما کمبود خوراک نوزادان و کودکان، موضوعی حیاتی است که جای جبران ندارد. این روزها برخی کمبود‌ها در توزیع شیرخشک و کم شدن یک یا دو برند از این محصول در بازار، ترس و نگرانی بسیاری از خانواده‌ها را به همراه داشته، اما نمی‌توان این ترس‌ها را مبنای اتفاقات آینده قرار داد. به‌واقع این روزها بیشتر از آنکه با کمبود شیرخشک مواجه باشیم با ترس از کمبود آن مواجه هستیم.
کیانوش جهانپور، سخنگوی سازمان غذا و دارو با اطمینان از عدم کمبود شیرخشک می‌گوید: «درحال حاضر ذخایر شیرخشک از تمام کالاهای سلامت‌محور بیشتر است و هیچ کمبودی وجود ندارد. از هر یک از انواع شیرخشک متابولیک، رژیمی و معمولی، حدودا ۱۰برند در کشور موجود است، اما ممکن است که مثلا یکی از برند‌ها کم بوده و یا نباشد که این را به حساب کمبود شیرخشک نمی‌گذاریم و حتی در دنیا نیز کمبود یا نبود یک برند را به عنوان کمبود آن کالا حساب نمی‌کنند.
ما به میزان ۱۰ تا ۱۲ ماه، ذخیره قطعی شیرخشک داریم و هیچگونه دغدغه جدی در این زمینه وجود ندارد و مردم نباید نگران شرایط فعلی و حتی یکسال آینده باشند، زیرا قطعا یکسال، فرصت بسیار خوبی برای تمهیدات لازم، استفاده از ظرفیت‌های مختلف بین‌المللی و ایجاد کانال‌ها جدید برای رفع نیاز آینده است که با این حساب در درازمدت نیز به مشکلی برنخواهیم خورد.
او در ادامه اثر فضای روانی ناشی از تحریم‌ها را بسیار مهم‌تر از خود تحریم‌ها در شرایط فعلی دانسته و توضیح می‌دهد: «ما دارویی داشته‌ایم که مصرف آن در مقطع زمانی ۳ماهه به ۷برابر رسیده که این موضوع صرفا ناشی از فضای روانی قبل از شروع تحریم است. مردم نگران افزایش قیمت و نایاب شدن برخی دارو‌ها و از جمله شیرخشک هستند و شروع به ذخیره‌سازی کرده‌اند، اما این یک چرخه معیوب است، زیرا قیمت دارو و شیرخشک با تغییر محسوسی همراه نخواهد بود.
جدا از صحبت‌هایی که در بحث واردات کافی شیرخشک مطرح می‌شود، حسین نعمتی، رییس اتحادیه دامداران از بعد دیگری نیز به مردم اطمینان می‌دهد. او می‌گوید: «کشور ما در تولید شیرخام به خودکفایی رسیده و در این زمینه با مشکلی مواجه نیستیم.
تولید شیرخام در کشور به میزان کافی صورت می‌گیرد که صادرات قابل توجه لبنیات نشان از همین موضوع دارد؛ بنابراین آن دسته از شرکت‌های تولیدکننده شیرخشک که نیاز خود را بواسطه شیرخام داخلی تامین می‌کردند، مشکلی در این زمینه نخواهند داشت. ضمنا مردم نباید نگران باشند و باید بدانند که حتی در صورت شروع تحریم‌ها، موادغذایی شامل تحریم نمی‌شوند و مشکلات این روزها نیز ریشه در داخل دارد، نه مسائل خارجی.»
احتمال قاچاق معکوس در آینده
این روزها بواسطه افزایش چشمگیر نرخ ارز، بسیاری از سودجویان با هدف کسب درآمد بیشتر اقدام به قاچاق کالاهای اساسی مردم کرده‌اند. اقدامی غیرانسانی که حتی شیرخشک و نوازادان و کودکان جامعه نیز از آن درامان نبوده‌اند. به واقع، تخصیص ارز یارانه‌ای به شیرخشک و تهیه این ماده غذایی با نرخی ارزان‌تر از قیمت واقعی آن، منجر به وسوسه افراد سودجو شده تا شیرخشک را در کشور به نرخ دولتی خریداری کرده و در کشور‌های همجوار با سود بیشتری به فروش برسانند. یعنی همان اتفاقی که برخی از مسئولین از چندی پیش نسبت به آن ابراز نگرانی می‌کردند.
جهانپور، سخنگوی سازمان غذا و دارو در رابطه با خطر قاچاق معکوس توضیح می‌دهد: «گزارشات غیررسمی، قاچاق معکوس شیرخشک را تایید می‌کند که اگر این اتفاق تداوم پیدا کند، اصلی‌ترین معضل ما در آینده خواهد بود. متاسفانه به رغم ممنوعیت صادرات شیرخشک برخی سودجویان با سوء استفاده از یارانه شیرخشک، دست به سودجویی زده‌اند و احتمال افزایش این نوع قاچاق وجود دارد. با این روند شاید مسئولین به این نتیجه برسند که شیرخشک معمولی را نیز مثل شیرخشک متابولیک و رژیمی سهمیه‌بندی کنند؛ اما این کار هم ممکن است از سوی مردم به معنای کمبود شیرخشک تلقی شود، در حالی که واقعیت چیز دیگری است.»
تهیه و توزیع با مشکلاتی مواجه است
گرچه تمام مسئولان از وجود شیرخشک به میزان کافی در کشور خبر می‌دهند، اما داروخانه‌داران به عنوان توزیع‌کنندگان اصلی شیرخشک در میان مردم، گلایه‌هایی در زمینه توزیع این محصول میان داروخانه‌ها دارند. دکتر قبادی که صاحب داروخانه‌ای در رودهن از شهرستان‌های تهران است، در رابطه با اوضاع این روز‌های شیرخشک می‌گوید: «شاید کمبود نداشته باشیم، اما وقتی توزیع مناسب نباشد، مردم فکر می‌کنند که با تحریم در این زمینه مواجه شده‌ایم.
الان چند برند اصلا وجود ندارند، شیرخشک‌های تخصصی کلا نیستند و مقدار شیرخشکی که شرکت‌ها برایمان می‌آوردند نیز بسیار محدود شده است. از طرف دیگر همین احساس کمبود میان مردم باعث شده که فروشمان طی هفته‌های گذشته بیشتر شود. یعنی مردم بیشتر از نیاز می‌خرند، چون فکر می‌کنند که بعدا به مشکل می‌خورند.»
دکتر قبادی به موضوع مهم دیگری هم در این زمینه اشاره می‌کند: «موضوع دوم اینکه، ما داروخانه‌داران دیگر توان خرید نداریم. شرکت‌ها تا پیش از این، اجناس خود را به راحتی به شکل اقساط در اختیار داروخانه‌ها قرار می‌دادند، اما در حال حاضر تمام خرید‌ها نقدی شده که این موضوع، توان داروخانه‌دار را به حداقل ممکن رسانده است، بنابراین جدا از بحث کمبود‌های احتمالی، معضلی به نام توزیع به میان آمده که به خودی خود، مصرف کننده را با محدودیت‌های زیادی مواجه می‌کند. امیدواریم سیستم توزیع در روز‌های آینده بهتر شود.»
در همین خصوص مهدی رجبی، تکنسین داروخانه‌ای در شرق تهران نیز نگرانی‌هایی مشابه دکتر قبادی دارد. او می‌گوید: «قبلا شرکت‌ها شیرخشک را بصورت چکی به ما می‌دادند، اما الان تمام خرید‌ها نقدی است و ما آنقدر پول نداریم که بتوانیم بصورت نقدی خرید کنیم، بنابراین خرید دارو را در اولویت قرار می‌دهیم و شیرخشک را دراولویت‌های بعدی می‌گذاریم که قطعا این مساله می‌تواند خریدار را دچار توهم کمبود شیرخشک کند.»
او ادامه می‌دهد: «ترس مردم، کارخانه‌ها و شرکت‌ها و حتی داروخانه‌داران از آینده، موجب اختلال در سیستم بازار و مکانیسم عرضه و توزیع شده است که فقط یک مدیریت قوی می‌تواند این شرایط را ساماندهی کرده و اوضاع و احوال فعلی را بهبود ببخشد. به نظرم این معضل فقط با ایجاد یک فضای روانی مناسب و عملکرد صحیح شرکت‌های شیرخشک، برطرف خواهد شد.»
در شرایطی که داروخانه‌داران از محدودیت شیرخشک که احتمالا ریشه در ضعف‌های توزیع دارد گله‌مندند، حسین شیرزاد، مدیرعامل سازمان مرکزی تعاون روستایی از عرضه ۸هزار تن شیرخشک در هفته‌های آینده خبر می‌دهد. او می‌گوید: «کمبودی در تامین شیرخشک نداریم و این میزان شیرخشک را نیز از ذخایر انبار‌ها عرضه خواهیم کرد.»
باید منتظر ماند و دید آیا بازار شیرخشک و فضای روانی حاکم بر آن، به طور منطقی و درست ساماندهی می‌شود که هم مردم دچار توهم کمبود این محصول نشوند و هم سودجویان به فکر قاچاق معکوس آن نیفتند.
