«نیما» یا «سنا»؛ مبنا کدام است

به گزارش ایران اکونومیست؛ تا پیش از اجرای سیاست های جدید ارزی از شامگاه بیستم فروردین، سامانه نظارت ارز که به اختصار «سنا» نامیده می شود، بیانگر نرخ میانگین خرید و فروش ارز در صرافی های مجاز سراسر کشور بود و نرخ انواع ارز به هر شیوه ای که به بازار تزریق می شد، در آن انعکاس می یافت.
یعنی حتی نرخ ها در صرافی های بانک ها که عامل توزیع ارز مداخله ای بانک مرکزی بودند نیز در سنا منعکس می شد و بنابراین میانگین نرخ ها در این سامانه همواره کمتر از بازار آزاد بود.
با اعمال دور جدید سیاست های ارزی در فروردین ماه و برچیده شدن بازار ارز آزاد و فعالیت صرافی ها، «سنا» کارکرد خود را از دست داد و سامانه جدید دیگری روی کار آمد که «نیما» نام گرفت؛ در این سامانه بنا بود همه صادرکنندگان کالا و خدمات ارز خود را عرضه کرده و واردکنندگان نیز ارز خود را از همین سامانه تامین کنند.
بعدها با اصلاح این رویه، صرافی ها نیز اجازه یافتند در سامانه نیما عامل خرید و فروش ارز به تجار شوند؛ هرچند به گفته رضا ترکاشوند دبیرکل کانون صرافان، از مجموع بیش از 600 صرافی مجاز سراسر کشور فقط حدود 30 صرافی به نیما راه یافتند و فعال بودند.
از چهاردهم مردادماه که دولت سیاست های ارزی خود را اصلاح کرد و بازار ارز آزاد را به رسمیت شناخت بار دیگر سنا بر سر زبان ها افتاد؛ طبق تصمیم دولت قرار بود 23 نوع خدمات ارزی از جمله ارز مسافری، دانشجویی و درمان از طریق بازار آزاد و صرافی ها تامین شود؛ بنابراین نرخ ها باید در جایی ثبت می شد و از این رو سنا فعال شد.
براساس توضیحاتی که دبیرکل کانون صرافان  داده است، «نیما یک بازار ارز کاملا خارجی است یعنی به شکل حواله معامله می شود».
به گفته وی، «حواله هایی که در نیما عرضه می شود، در حقیقت همان پولی است که صادرکنندگان و حتی دولت در خارج از کشور دارند و آن را به صراف می فروشند تا در اختیار واردکنندگان برای تهیه کالاها قرار گیرد؛ این بازار هیچ ارتباطی با مردم عادی سطح جامعه ندارد و فقط ویژه بازرگانان و تجار است.»
بنا به اظهارات ترکاشوند «بازار داخلی ارز با سنا کنترل می شود و خرید و فروش ها با سندی که در سامانه سنا ثبت می شود، رسمیت می یابد».

** چرا نرخ های سنا و نیما همخوانی ندارد
در دو هفته ای که از اجرای سیاست های جدید ارزی می گذرد، برخی هنوز این تفکیک را بین نیما و سنا قائل نمی شوند و نرخ این دو را با هم مقایسه می کنند در حالی که هیچ ربطی به یکدیگر ندارد.
البته صرافی ها حداکثر می توانند 10 درصد از ارز خریداری شده از نیما را به داخل کشور وارد کنند که این باید بیشتر خرج حواله های وارداتی شود.
ترکاشوند درباره اینکه چرا نرخ ارزها در نیما پایین تر از سناست، گفت: در سامانه نیما، عرضه ارز حجیم تر و زمان عملکردی آن طولانی تر است؛ یعنی امکان دارد امروز خریدی از یک پتروشیمی انجام شود اما پول آن 10 روز دیگر به حساب صراف بیاید.
ترکاشوند اظهار داشت: البته روال بر این است که حواله گرانتر از پول نقد باشد اما چون اکنون بازار شرایط خاص دارد و تقاضا برای نقدینگی است، اسکناس از حواله گرانتر است.
در سامانه سنا میانگین وزنی نرخ خرید و فروش اسعار مورد معامله در شبکه صرافی های مجاز در بازه زمانی 8 صبح تا 18 به صورت ساعتی و روزانه و بر اساس آمار و اطلاعات معاملات قطعی انجام شده توسط صرافی های مجاز اعلام می شود.
شاخص ارزی در سنا میانگین وزنی معاملات ارزی در بازار ارز کشور و متشکل از معاملات ارز بصورت اسکناس و حواله های ارزی در کل کشور است.
پس از راه اندازی سامانه نظام یکپارچه معاملات ارزی (نیما) همه معاملات حواله های ارزی انجام شده در این سامانه توسط صرافی های مجاز و همچنین به تازگی بانک های عامل در سامانه نظارت ارز(سنا) درج می شود؛ بنابراین با توجه به ترکیب معاملات اسکناس و حواله و سهم آن در بازار ارز کشور، میانگین وزنی نرخ خرید و فروش برای کل کشور محاسبه و سنا اطلاع رسانی می شود.

** آخرین آمارها از خرید و فروش ارز در سنا
براساس آماری که بانک مرکزی امروز اعلام کرد، با آغاز سیاست‌های جدید ارزی از 15 مرداد ماه و شروع دوباره فعالیت صرافی ها، معاملات حواله و نقدی روند صعودی به خود گرفته است.
آمار سامانه سنا که در آن اطلاعات همه معاملات قطعی صرافی ها ثبت می‌شود، نشان می‌ دهد از 15 مرداد تا اول شهریورماه میزان خرید ارز 508 میلیون یورو و فروش 437 میلیون یورو و سهم معاملات نقدی از این تراکنش‌ها 3.11 درصد بوده است.
از سوی دیگر در سامانه نیما که بازاری برای فروش ارز حاصل از صادرات و تامین ارز وارداتی است، در همین دوره زمانی، 566 میلیون یورو عرضه و 377 میلیون یورو تقاضا ثبت شده است که با نهایی شدن عملیات انتقال ارز، این آمار به صورت خودکار در سامانه سنا ثبت می‌شود.