آب عمان، تشنگی شرق کشور را فروخواهد نشاند؟

به گزارش ایران اکونومیست؛ بحران آب، خشکسالی های متوالی، وضعیت بحرانی دشت ها و افت شدید سطح آبهای زیرزمینی اکنون در شرق کشور بیش از دیگر نقاط سرزمین ایران نمود یافته، به طوری که تبعات این شرایط را می توان در رشد بی رویه پدیده مهاجرت، حاشیه نشینی و مشکلات اقتصادی و اجتماعی این خطه مشاهده کرد.
بر اساس آمارهای ارائه شده هم اکنون کسری مخازن آب کشور در مجموع 10.5 میلیارد متر مکعب برآورد می شود که 1.7 میلیارد مترمکعب آن مربوط به سه استان سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی و خراسان رضوی است.
از این رو وزارت نیرو و مسئولان مرتبط در سالهای اخیر برای مقابله با بحران آب در شرق کشور، که بیش از 10 میلیون از نفر جمعیت را در خود جای داده، راهکار دیگری را تدبیر کرده اند که انتقال آب از دریای عمان به سه استان این حوزه است.
این در حالی است که برخی مسئولان و کارشناسان به دلایل مختلفی مانند تبعات زیست محیطی و هزینه های هنگفت اجرای طرح، با طرح انتقال آب از دریای عمان به شرق کشور مخالف هستند.
انتقال آب از دریای عمان به شرق کشور یکی از محورهای مهم همایش 'چالش های آب در شرق کشور، نقش مردم و تدابیر حاکمیت' بود که ششم و هفتم مردادماه با حضور وزیر نیرو و جمعی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی و استانداران شرق کشور به میزبانی شرکت آب منطقه ای خراسان رضوی در مشهد برگزار شد.

*انتقال آب از دریای عمان عملیاتی خواهد شد
وزیر نیرو در این همایش تاکید کرد: انتقال آب از دریای عمان به شرق کشور و شیرین سازی آن عملیاتی خواهد شد و این موضوع بطور جدی از سوی وزارت نیرو دنبال می شود.
رضا اردکانیان با بیان اینکه حفظ حیات در نوار شرقی کشور یک ضرورت است، افزود: حیات یک منطقه نباید محدود به اندازه نزولات جوی باشد لذا با توجه به وضعیت نامتوازن بارشها باید با رعایت توسعه پایدار و جنبه های زیست محیطی به گونه ای عمل شود که جمعیت در شرق کشور حفظ و حتی بر آن افزوده شود.
وی تاکید کرد: البته موضوع انتقال آب بین حوزه ای و انتقال آب از دریای عمان به شرق کشور نیز در صورتی موجه خواهد بود که تمام جوانب طرح از جمله ملاحظات اقتصادی و زیست محیطی آن دیده شود و آینده پژوهی این طرح مورد بحث و بررسی قرار گیرد.

*سه استان شرقی 13 درصد جمعیت کشور را دارا هستند
استاندار خراسان رضوی نیز گفت: سه استان شرقی کشور شامل سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی و خراسان رضوی در مجموع با 27 درصد مساحت، حدود 13درصد جمعیت کشور را در خود جای داده اند.
علیرضا رشیدیان افزود: در 40 سال گذشته شاهد کاهش چشمگیر بارندگی و روان آب ها در شرق کشور بوده ایم که این وضعیت تشدید خشکسالی و رشد مهاجرت روستاییان به شهرهای بزرگ از جمله مشهد را موجب شده است.
وی رشد جمعیت شهری تهران طی سالهای 1390 تا 1395 را هفت درصد اما این رقم در شهر مشهد را 23 درصد عنوان کرد.
وی با بیان اینکه انتقال آب از دریای عمان به شرق کشور، توهم و خیال نیست، گفت: این طرح ضرورت واقعی است و کلیات آن در استان خراسان رضوی تهیه و تایید شده و مطالعات آن امسال نهایی می شود.
رشیدیان با اشاره به پیشینه اجرای طرح انتقال آب از دریای عمان به شرق کشور افزود: این طرح ابتدا در استان های کرمان و یزد مطرح و به دلیل مشکلات اعتباری رها شد.

*کمبود منابع آبی مهم ترین مشکل شرق کشور است
معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری خراسان رضوی معتقد است که کمبود منابع آبی مهمترین و اساسی ترین مشکل شرق کشور به شمار می رود.
محمد مقدوری می افزاید: بررسی و به کارگیری راهکارهای مقابله با کمبود آب در شرق کشور با توجه به روند خشکسالی در این خطه امروز بیش از هر زمانی ضروری است.
استاندار سیستان و بلوچستان نیز در همایش چالشهای آب شرق کشور گفت: شرایط فعلی این استان به لحاظ کمبود منابع آبی در بحرانی‌ ترین وضعیت قرار دارد و هم اکنون 2 هزار روستای سیستان و بلوچستان با تانکر آبرسانی می شوند.
سیددانیال محبی افزود: مشکلات کم آبی در این استان به دلیل کاهش نزولات جوی، خشکسالی ها و شرایط اقلیمی از قدیم وجود داشته اما اکنون به بالاترین حد خود رسیده است.
استاندار خراسان جنوبی نیز گفت: هم اکنون آب آشامیدنی ساکنان 500 روستای این استان با تانکر سیار تأمین می ‌شود.
محمدمهدی مروج ‌الشریعه افزود: کاهش منابع آبی، خشکسالی های پی در پی، نبود زیرساخت ‌ها و بیکاری روند مهاجرت از این استان را افزایش داده است.
به گفته وی، به رغم اجرای طرح توسعه شهرستان نهبندان در استان خراسان جنوبی طبق سرشماری سال 1395، بیش از هفت هزار نفر از این شهرستان به صورت دایم کوچ کرده اند.

*طول خط انتقال آب از دریای عمان به شرق 1600 کیلومتر است
مدیرعامل آب منطقه ای خراسان رضوی گفت: انتقال آب از دریای عمان به مناطق شرقی کشور شامل استان های سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی و خراسان رضوی، یک ضرورت برای جبران کمبود آب و مقابله با بحران آب در این خطه است.
محمد علایی افزود: خشکسالی های متوالی، کاهش بارندگی ها، وضعیت بحرانی دشت های استان، افت شدید سطح آبهای زیرزمینی، افزایش جمعیت و تهدید خالی شدن جمعیت مرزی اکنون انتقال بین حوزه ای آب را بیش از هر زمانی ضروری ساخته است.
وی نیاز پیش بینی شده آب بخش شرب و صنعت سه استان شرق کشور در سال 1420 را یک میلیارد و 750 میلیون متر مکعب اعلام کرد و افزود: با احتساب توان تولید آب در این استان ها، شرق کشور با کمبود 940 میلیون متر مکعب آب مواجه خواهد بود و تامین این مقدار آب تنها با انتقال بین حوزه ای میسر است.
علایی بیان کرد: مطالعات طرح انتقال آب از دریای عمان به شرق کشور که در سالهای اخیر به شرکت آب منطقه ای خراسان رضوی واگذار شد، با هزینه 35 میلیارد ریال پایان یافته است.
به گفته وی، طرح انتقال آب از دریای عمان به شرق کشور توسط بخش خصوصی انجام خواهد شد که هزینه اجرای آن بیش از 150 هزار میلیارد ریال برآورد شده است.
مدیر عامل آب منطقه ای خراسان رضوی اظهار داشت: طبق مطالعات انجام شده طول خط انتقال آب از دریای عمان به شرق کشور که مبدا آن دریای عمان و مقصد نهایی آن خراسان رضوی است، حدود یکهزار و 600 کیلومتر پیش بینی شده که آب منتقل شده برای آشامیدن و صنعت به مصرف خواهد رسید.
وی خاطر نشان کرد: هم اکنون جانمایی تاسیسات آبگیری در دریای عمان به مساحت 300 هکتار به منظور انتقال آب از این دریا به شرق کشور انجام شده است.

* اصلاح مصرف جایگزین طرح پرهزینه انتقال آب شود
علی رغم تاکید مسئولان امر و اتفاق نظر آنان بر لزوم انتقال آب دریای عمان به شرق کشور، این طرح مخالفانی هم دارد که عقیده دارند باید مشکل را به نحو دیگری چاره کرد و از جمله آنان جامعه شناس و مشاور وزیر نیرو در امور راهبردی و توسعه پایدار است.
محمد فاضلی، طرح انتقال آب از دریای عمان به مشهد را خیال پردازانه خوانده و می گوید: به جای این طرحها باید به اصلاح الگوی مصرف آب روی آورد که طبق بند 8 سیاستهای اقتصاد مقاومتی از سوی مقام معظم رهبری توصیه شده است.
وی مدتی پیش در نشستی در دانشگاه فردوسی مشهد گفته بود: در قالب این طرح قرار است آب دریای عمان از دالان شرق یعنی سیستان و بلوچستان و خراسان جنوبی به خراسان رضوی برسد.
وی خاطر نشان کرد: طبق برآوردهای فعلی کل آبی که قرار است از طریق این خط به مشهد منتقل شود، 750 میلیون مترمکعب پیش بینی شده که می توان به جای اصلاح این طرح پرهزینه، به اصلاح رویکرد مصرف آب پرداخت.
وی ادامه داد: در استانهای خراسان جنوبی و خراسان رضوی و به ویژه سیستان و بلوچستان، مشکل کم آبی وجود ندارد بلکه آبخوان هم در حال نابودی است، لذا با انتقال سالانه 750 میلیون مترمکعب آب هیچکدام از این مسائل درمان نمی شود، در حالی که با اصلاح الگوی مصرف این مشکلات نیز رو به بهبود خواهد گذارد.
وی با اشاره به هزینه بر بودن طرح انتقال آب از دریای عمان به شرق کشور گفت: متوسط طول عمر ساخت پروژه های آبی در ایران کمی بیش از 13 سال است یعنی اگر ساخت این طرح هم اینک آغاز شود 13سال بعد باید بتوان از آن بهره برداری کرد.

*بخش خصوصی مجری طرح انتقال آب از دریای عمان است
مجری طرح مطالعات شیرین سازی و انتقال آب از دریای عمان به استان های مرزی شرق کشور گفت: اجرای بزرگترین طرح انتقال آب در کشور توسط بخش خصوصی و با هزینه 150 هزار میلیارد ریال انجام خواهد شد.
علی عبداللهی باغ سیاهی، افزود: طبق تمهیدات صورت گرفته این طرح در سه مرحله انجام می شود که اجرای کل طرح با تامین اعتبارات مربوطه حدود هفت سال به طول می انجامد و شیرین سازی آب با همکاری شرکت خارجی در مبداء صورت می گیرد.
وی با اشاره به نقش بخش خصوصی در تامین اعتبارات طرح بزرگ انتقال آب از دریای عمان به شرق کشور بیان کرد: این طرح در قالب شرکت پروژه با همکاری نهادهای مختلف در سطح کشور انجام می شود.
خراسان رضوی یکی از بحرانی ترین استان های کشور به لحاظ افت آبهای زیرزمینی است به طوری که منابع زیرزمینی این خطه با کسری مخزن یک میلیارد و 200 میلیون مترمکعبی در سال مواجه است.
هم اکنون چاهها و منابع زیرزمینی سهم 80 درصدی را در تامین آب آشامیدنی استان خراسان رضوی با جمعیت 6.4 میلیون نفری دارند.