به گزارش ایران اکونومیست، سفر به عتبات در سال‌هایی که صدام حکومت می‌کرد به سختی انجام می‌شد؛ به طوری که حتی مردم عراق نیز به راحتی نمی‌توانستند به زیارت امام حسین (ع) بروند؛ چرا که نیروهای بعثی همواره اجازه زیارت را به عاشقان اهل‌بیت (ع) نمی‌دادند.
تأمین امنیت زائران عتبات توسط تیم امنیتی با اسلحه
پس از سرنگونی صدام و حضور آمریکایی‌ها در خاک عراق، کاروان‌ها از ایران با هماهنگی سازمان حج و زیارت به عتبات سفر می‌کردند که این سفرها به صورت زمینی صورت می‌گرفت.
قبل از راه‌اندازی هواپیمایی و با توجه به اینکه سفرها به صورت زمینی بود، امنیت زائران از مرز تا پایان این سفر معنوی توسط تیم امنیتی همراه با اسلحه تأمین می‌شد تا جایی که در مسیر باید تیم تأمین امنیت کاروان‌ها را همراهی می‌کرد؛ بر همین اساس کسی بدون هماهنگی نمی‌توانست به عتبات سفر کند. از این رو اعزامی با عنوان کاروان‌های آزاد نیز وجود نداشت.
علاوه بر این، جاده برای سفر امن به عتبات چندان مطلوب نبود، به همین دلیل تعداد زائران عتبات نیز محدود بود؛ اما پس از راه‌اندازی فرودگاه‌های عراق برای سفر به عتبات، امنیت زائران بیشتر و همین امر موجب شد تا بر تعداد زائران عتبات هر روز افزوده شود، اما همچنان تأمین امنیت زائران توسط تیم خصوصی امنیتی از سوی سازمان حج و زیارت تأمین می‌شد.
زمانی که کاروان‌های غیرمجاز عتبات شکل گرفت
پس از اینکه تا حدودی در عراق امنیت حاصل شد، کاروان‌های غیرمجاز و آزاد نیز شکل گرفت و این کاروان‌ها زائران را به سوریه و از آنجا به عراق می‌بردند و برخی نیز تنها سفر به عتبات ارائه می‌کردند؛ اما با این حال به دلیل عدم هماهنگی با نیروهای امنیتی شاهد مشکلاتی در مسیر بودند، تا جایی که حتی برخی از این زائران تنها برای زیارت به این سفر معنوی مشرف شده و گاهی امیدی به بازگشت نیز نداشتند؛ چرا که امنیت لازم در مسیر وجود نداشت و هر لحظه احتمال حمله تروریستی و حتی تصادف غیرمنتظره وجود داشت.
پس از اینکه آمریکایی‌ها نیز از کشور عراق خارج شدند، تعداد عاشقان حسینی که امکان حضور در عتبات را داشتند، افزایش یافت و اقدامات خوبی به منظور تأمین امنیت زائران شکل گرفت؛ به طوری که سازمان حج و زیارت علاوه بر تیم‌های امنیتی همراه کاروان‌ها، در برخی مسیرها برای تأمین امنیت زائران با مسؤولان عراقی هماهنگی‌هایی می‌کردند.
راه‌اندازی آشپزخانه‌های مرکزی در عتبات و طبخ غذای سالم برای زائران
همچنین با هدف تأمین سلامت زائران و تغذیه سالم برای کاروان‌ها، آشپزخانه مرکزی نه چندان بزرگی تأسیس و همین امر موجب شد تا تغذیه زائران که در گذشته از مواد اولیه ناسالم طبخ و در اختیار زائران قرار می‌گرفت، اصلاح شود.
بر همین اساس تغذیه تمام کاروان‌های مجاز که از سوی سازمان حج و زیارت به عتبات مشرف می‌شدند، از آشپزخانه مرکزی تأمین می‌شد و غذاهای کاروان‌ها به صورت روزانه توسط آشپزهای ایرانی و گاهی عرب و پاکستانی که زیر نظر سازمان حج و زیارت فعالیت داشتند، طبخ می‌شد.
این امر در حالی بود که کاروان‌های آزاد از این نعمت بی‌بهره بودند و تغذیه زائرانی که با این کاروان‌ها به عتبات مشرف می‌شدند، از سوی هتل‌ها و بدون کیفیت لازم در اختیار زائران قرار می‌گرفت و همین امر موجب بیماری و نگرانی‌هایی برای زائران بود؛ اما با توجه به اینکه زائران از این موضوع اطلاعی نداشتند و تنها هدف حضورشان در کاروان زیارت بود، اعتراضی به این مورد نداشته و به اندک خدمات رضایت می‌دادند.
اعزام 25 درصد زائران حسینی با کاروان‌های غیرمجاز در اواخر دهه 80
البته این اقدامات هم‌اکنون نیز تغییری نداشته و کاروان‌های آزاد که تعدادشان به ویژه در ایام مناسبتی، گاهی بیشتر از کاروان‌های سازمان حج و زیارت است، به دلیل عدم نظارت کافی سازمان حج و زیارت با کیفیتی محدود و با تبلیغ هزینه کمتر بسیاری از عاشقان سفر به عتبات را جذب کرده و از ارائه حداقل‌های خدماتی دریغ می‌کنند.
بر اساس آمارهای منتشر شده در پایگاه اطلاع‌رسانی سازمان حج و زیارت، در اواخر دهه 80 بیش از 25 درصد از زائرانی که از طریق مرزهای زمینی به عراق سفر کرده‌اند به صورت انفرادی یا با کاروان‌های غیرمجاز به عتبات رفته‌اند که این آمار با توجه به افزایش تعداد زائران حسینی در دهه 90 بیشتر شد و بسیاری از مردم بدون توجه به مشکلات احتمالی و تنها به دلیل هزینه کمتر که البته تفاوت زیادی نیز با کاروان‌های حج و زیارت ندارد، با این کاروان‌ها همراه میشوند.
به این نکته باید توجه داشت که کاروان‌های غیرمجاز یا همان آزاد که تحت نظارت سازمان حج و زیارت نیستند، به دو گروه تقسیم میشوند؛ یکی کاروان‌هایی که از هیچ مرجعی مجوز نداشته و افراد پس از ثبت‌نام و پرداخت هزینه با مشکلاتی از جمله کلاهبرداری مواجه میشوند و گروه دیگر کاروان‌هایی هستند که با اعطای تسهیلات اندک و بدون توجه به سلامت و امنیت زائران اقدام به اعزام افراد به عتبات می‌کنند.
البته بر اساس قانون برای سفر به هر کشوری می‌توان ویزای آن کشور را دریافت و با خرید بلیت راهی آن کشور شد. بر این اساس سفر تمام زائرانی که ویزا تهیه کرده و به کشور دیگری می‌روند، قانونی است؛ اما مردم ایران به خصوص در سفرهای زیارتی علاقه‌مند هستند به صورت کاروانی سفر کنند تا مسئولیت تهیه بلیت، رزرو هتل، غذا و سایر امور توسط مسئول کاروان پیگیری شود.
زمانی که سفر با کاروان‌های غیرمجاز اهمیت پیدا می‌کند/ عدم تعهد سازمان حج و زیارت در قبال مشکلات احتمالی
بر همین اساس، در حالت عادی اگر در طول سفر به عتبات اتفاق خاصی نیفتد، مجاز یا غیرمجاز بودن کاروان مطرح هم نمی‌شود؛ اما زمانی که حادثه‌ای رخ داد و حتی فردی در کاروان دچار مشکل شود، این امر اهمیت پیدا می‌کند، چرا که مسئولیت زائرانی که با کاروان‌های مجاز به عتبات سفر می‌کنند، با سازمان حج و زیارت است ولی سازمان حج و زیارت هیچ‌گونه مسئولیتی در قبال کاروان‌های غیرمجاز ندارد و حتی این افراد زیر پوشش بیمه قرار نداشته و نمی‌توانند از مزایای بیمه بهره ببرند. برهمین اساس همیشه سازمان حج و زیارت در سفر به عتبات که ممکن است با مشکلاتی همراه باشد از مردم می‌خواهد تا با کاروان‌های مجاز به این سفر مشرف شوند.
بنا به این گزارش، تمام سفرهای زیارتی به عتبات توسط یکی از شرکت‌های کارگزاری سازمان حج و زیارت صورت می‌گرفت که از امسال با توجه به ارائه خدمات بهتر و ایجاد رقابت بین کاروان‌ها، سفر به عتبات به صورت استانی صورت می‌گیرد.
