تلاش هند برای دور زن تحریم های اقتصادی آمریکا علیه ایران

به گزارش ایران اکونومیست؛  از آنجایی که این کشور حدود 10 درصد نیاز نفتی خود را از ایران تامین می کند، می کوشد ضمن ادامه راهکار قدیمی مبادله پایاپای نفت (تهاتری) در برابر کالا در معامله با ایران برای دور زن تحریم های آمریکا از راهکار دیگری از جمله معامله با روپیه بهره ببرد.
طبق گزارشات، دولت هند برای رفع عدم توازن تجاری کالا با نفت در مناسبات دوجانبه اقتصادی با ایران، قبل از اتخاذ روش مبادله با سیستم تهاتری، موافقت واشنگتن را برای این کار جلب کرده بود.
هند از سال 2012 که تحریم های آمریکا، سازمان ملل و اتحادیه اروپا علیه برنامه هسته ای ایران آغاز شد تا سال 2015 که سرانجام بعد از مذاکرات متعدد به امضای توافق جامعه قدرت های هسته ای جهان با ایران (برجام) انجامید، همواره سعی کرد معاملات نفتی و تجاری خود با ایران را با روپیه انجام دهد و بعد از امضای برجام به تدریج با تاکید ایران تاحدودی به ارزهای بین المللی بازگشت.
چون بر اساس سازوکاری که در سال 2012 به دلیل تحریم های آمریکا ایجاد شد، صادر کنندگان هندی عمدتا پول صادرات خود به ایران را که در نزد بانک 'یو سی او'ی هند به روپیه نگهداری می شود به این ارز دریافت می کنند، چرا که دولت این کشور خرید نفتی خود از ایران را با روپیه انجام داده است.
البته بیژن نامدار زنگنه، وزیر نفت جمهوری اسلامی در همان سال در ملاقاتی که با سفیر هند در تهران داشت گفته بود که ایران مایل نیست بهای کل نفت صادراتی خود به هند را به صورت روپیه هندی دریافت کند و حداقل 55 درصد از آن باید با ارزهای معتبر جهانی باشد.
روزنامه هندی ایندیان اکسپرس به نقل از زنگنه نوشته بود که ایران مایل است در توافق های قبلی تجدید نظر کرده و دو طرف به نحوه پرداخت قبلی، یعنی 45 درصد روپیه و 55 درصد یورو باز گردند.
این روزنامه اعلام کرده بود که دولت ایران در آن سال حتی پیشنهاد فروش گاز ارزان قیمت به هندی‌ها در ازای سرمایه گذاری آنان در طرح‌های پتروشیمی در عسلویه یا چابهار را نیز قابل قبول ندانسته بود.
اما تصمیم اوایل ماه گذشته میلادی دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا برای خروج کشورش از برجام و دستور برقراری تحریم های شدید علیه تهران تا 6 اوت (16 مرداد) موجب شد بسیاری از کشورهای جهان که با ایران تعامل اقتصادی و سیاسی دارند دچار چالشی جدی شوند.
بیشتر بدان سبب که آمریکا از زمان بحران گروگانگیری در سفارت آمریکا در تهران در بیش از 30 سال گذشته، روابط تجاری و مالی چندانی با جمهوری اسلامی نداشته و لذا مقامات آمریکایی سایر کشورها را برای محدود کردن مبادلات با ایران تحت فشار قرار داده‌اند.
در هر حال، اگرچه بر خلاف تحریم های مصوب شورای امنیت سازمان ملل که با امضای برجام لغو شده بود، تحریم‌های یکجانبه آمریکا و تا حدودی اروپائیان علیه ایران برای سایر کشورها تاقبل از خروج آمریکا از برجام چندان الزام آور نبوده، اما شرکت های بین‌المللی تاکنون از بیم اقدامات تلافی‌جویانه آمریکا و محدود کردن دسترسی آنها به بازار و تسهیلات مالی ایالات متحده، ناگزیر به تبعیت از این تحریم‌ها شده‌اند و حتی امروزه سعی می کنند از ترس برخوردهای قهرآمیز تر وزارت خزانه داری آمریکا ملاحظات بیشتری را در تعامل با ایرانیان در نظر بگیرند.
برخی از این کشورها به تدریج برای دلخوشی واشنگتن و یا ترس از آمریکا انجام معاملات با ایران را متوقف کردند، برخی دیگر همچنان به قراردادهای خود با ایران پابیبند هستند و از این میان برخی دیگر همچون هند، با در نظر گرفتن ملاحظات دوجانبه و مصلحت های ملی خود ترجیح می دهند راهکارهایی را برای دور زدن این تحریم ها تدبیر و چاره اندیشی کنند.
از آنجایی که ادامه این روند تحریمی بسیاری از کشورهای طرف قرارداد با ایران را بسیار متضرر ساخته و می سازد، دولت هند این بار تصمیم گرفته است به هر نحو ممکن محدودیت شدید صادرات نفت و سرمایه‌گذاری خارجی در بخش انرژی ایران که توسط دولت آمریکا وضع شده اند را دور بزند و بار دیگر سازوکار پرداخت روپیه - ریال در نزد بانک هندی 'یوکو' را زنده کند.
چرا که شرکت های هندی نیز هنگام فروش کالا به ایران، از روپیه بانک مرکزی ایران نزد این بانک هندی استفاده می کردند و هنوز هم می کنند زیرا این بانک هیچ رابطه ای با آمریکا ندارد و از تحریم های آن در امان است.
دون دولت هند می داند که حساب اولیه روپیه و ریال در بانک یوکو هنوز دارای مانده حسابی به ارزش 300 میلیون دلار است و احتمال می دهد این سپرده در ماه های آینده بیشتر افزایش یابد.
البته ایران و هند همچنین تا ماه فوریه 2013 (بهمن 1393) سعی کردند این معاملات را با دلار از طریق 'هالک بانک' ترکیه پیش ببرند اما از این تاریخ به بعد بود که تصمیم گرفتند 50 درصد از معاملات نفتی را تا 2015 (زمان امضای برجام) باز هم با روپیه و عمدتا با بانک 'یو سی او'ی هند انجام دهند.
چون از یک طرف ایران سومین صادرکننده بزرگ نفت به هند است و تا کنون بیش از 20 میلیارد روپیه پول فقط نزد بانک یو سی او هند دارد، از طرف دیگر هند نیز به دنبال افزایش صادرات خدمات و کالا به ایران و همچنین پر کردن فضای خالی ایجاد شده ناشی از خروج سایر کشور ها از بازار ایران است.
دهلی نو و تهران بعد از برجام سعی کرده بودند بخشی از معاملات نفتی خود را از طریق 'بانک ایران - اروپا' موسوم به 'هاندلزبانک' و آن هم به یورو پیش ببرند، چرا که اروپایی ها بارها اعلام کرده بودند حاضر به همراهی با تحریم های آمریکا علیه ایران نیستند، چرا که این سناریوی تحریمی آمریکا ثبات ندارد.
درست بعد از این اعلام اروپایی ها بود که مقاماتی از وزارتخانه های دارایی، نفت و امورخارجه هند با سفر به چند کشور موثر اروپایی و مذاکره رسمی با مقامات و بانکداران در فرانسه، آلمان، انگلیس و بروکسل سعی کردند از طریق بانک های اروپایی راه کارها و مجاری برای پرداخت جایگزین دلار پیدا کنند، اما از آنجایی که نتوانستند از بانک‌های اروپایی برای این منظور بهره ببرند، به فکر راهکار جدید دیگری افتادند.
این هیات هندی از طرف های اروپایی خواستند موضع قطعی خود را در باره تعامل با ایران مشخص کنند، چرا که هند نمی خواهد از بازی های پشت پرده جهانی کنار بماند.
در عین حال، سوشما سواراج وزیر امور خارجه هند نیز هفته گذشته همچون اتحادیه اروپا در یک مخالفت بی سابقه با آمریکا اعلام کرد که هند به تحریم های یک جانبه آمریکا علیه ایران عمل نخواهد کرد و تنها 'تحریم های سازمان ملل متحد' را به رسمیت می شناسد.
در هر حال، دیروز جمعه یک مقام دولتی هند که خواست نامش فاش نشود به روزنامه تایمز آو ایندیا گفت که دهلی نو ترجیح می دهد طی چند روز آینده صرفا از روپیه برای ادامه معاملات نفتی و دیگر کالاهای تجاری خود با ایران استفاده کند، چرا که تراز بازرگانی ایران و هند تاکنون به نفع ایران شده است و دهلی نو باید این روند را تغییر دهد.
چون کسری تجاری هند با ایران از 11.4 میلیارد دلار در سال مالی 2012 – 2011، به حدود 3.6 میلیارد دلار در سال مالی 2016 – 2015 که سیستم پرداخت به روپیه اجرایی شد کاهش یافته است، اما آمار وزارت بازرگانی هند نشان می‌دهد که این رقم از آن زمان افزایش یافته و به حدود 8.5 میلیارد دلار در سال 2018 – 2017 رسیده است.
با این وجود، دولت هند همچنان بیم آن دارد مبادا تحت فشار تحریم‌های آمریکا، کانال‌های پرداخت از دهلی نو به تهران بسته شود و لذا به فکر احیای مجدد سازوکار تجارت با روپیه، برای پرداخت خریدهای نفتی خود افتاده است.
البته یک مقام وزارت بازرگانی هند نیز امروز به رویترز گفت که بانک مرکزی آن کشور هنوز درباره بازگرداندن سازوکار پرداخت به روپیه تصمیم نگرفته است.
به گزارش رویترز، دولت هند حتی ظاهرا هنوز از پالایشگاه‌های این کشور نخواسته است واردات نفت خود از ایران را کاهش دهند چرا که هنوز ملاقات رسمی میان مقامات آمریکا و هند در این خصوص انجام نگرفته است، با این وجود برخی از این پالایشگاه‌ها کاهش خرید از تهران را آغاز کرده‌اند.
چرا که طبق فرمان جدید رئیس جمهوری آمریکا، برخی از این تحریم‌ها پس از یک دوره کاهش آسیب‌پذیری 90 روزه، اجرایی می‌شوند که این دوره در 6 اوت (16 مرداد) که چندان هم دور نیست به اتمام می‌رسد.
بقیه تحریم‌های آمریکا که بر بخش انرژی (نفت و گاز) ایران اثر خواهند گذاشت نیز پس از یک دوره 180 روزه اجرایی خواهند شد که این دوره در 4 نوامبر (13 آبان) به پایان می‌رسد.
این تصمیم دولت هند برای از سرگیری معاملات با ایران به روپیه درحالی گرفته شده است که به گزارش اتحادیه اصلی صادرکنندگان هند (اس بی آی)، دو بانک هندی 'ایندوس ایند' و 'یو سی او' که در زمینه تسهیل صادرات به ایران فعالیت دارند، پیشتر در واکنش به تهدیدات ناشی از تحریم های جدید آمریکا علیه ایران از صادر کنندگان خواسته بودند تا 6 ماه اوت (16 مرداد) تراکنش های مالی خود با ایران را به اتمام برسانند و با ایرانیان تسویه حساب کنند.
این اتحادیه حتی به پالایشگاه های هندی نیز اعلام کرد که پرداخت یورویی به ایران تا 4 نوامبر متوقف می شود.
آر. راماچاندران، مدیر پالایشگاه 'بی پی سی ال' هند دیروز به روزنامه فایننشال اکسپرس گفت که شرکت های نفتی هندی از جمله پالایشگاه خودش (بی پی سی ال) و 'اچ پی سی ال' از اول سپتامبر (10 شهریور) یک فرصت 60 روزه دارند حساب های یورویی خود با ایران را تسویه کنند و صرفا با روپیه با ایران معامله نفتی انجام دهند.
چرا که طبق توافق های قبلی میان تهران و دهلی نو، قرار شد هند در سال های 2019-2018 20 بیش از 21 میلیون تن نف خام از ایران وارد کند.
بنابراین طبق اعلام برخی مقامات عالی رتبه هند که خواستند نامشان فاش نشود و نیز شخص راماچاندران، دولت هند تصمیم قطعی گرفته است بدون در نظر گرفتن ملاحظات دیگر قدرت های جهانی و صرفا بنابه مصالح ملی خود از طریق وزارتخانه های دارایی و بازرگانی و نیز بانک مرکزی یا رزرو بانک هند (آر بی آی) و همچنین 'هالک بانک' ترکیه و بانک اروپا-ایران در آلمان (ایی آی اچ) و حتی بانک مرکزی ایتالیا به این هدف خود دست یابد.