۲۲ خرداد ۱۳۹۷ - ۰۸:۵۹
فرش دستباف ایرانی رنگ دانش بنیان می گیرد
برخی از حوزه های تولید برای ورود دانش، فناوری و ایجاد ارزش افزوده در بازار پتانسیل بسیار بالایی دارند، اما این بخش ها در کشورمان تاکنون به دلیل نگاه بومی، سنتی و عدم پرداخت علمی به بالندگی، رشد و بهره وری کامل دست نیافته اند.
به گزارش ایران اکونومیست؛ صنایع و محصولاتی همچون عسل، چرم، خرما، انواع خشکبار، گل محمدی و گیاهان دارویی، آبزیان، نان و غلات، جواهرات و سنگ‌های قیمتی، تجهیزات و مواد آزمایشگاهی ساخت ایران و همچنین فرش را می توان در زمره محصولاتی برشمرد که تولید ملی محسوب می شوند، محصولاتی که تولید آنها از قدمت زیادی در کشور برخوردار است و بسیاری از مردمان سرزمین مان به نوعی با آنها سرو کار داشته اند.
حال چند وقتی می شود که معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری تصمیم گرفته است ضمن تشویق فعالان برخی حوزه های تولیدی دارای مزیت اقتصادی نسبت به راه اندازی کانون های دانش، صنعت و بازار، امور تولید را در این بخش ها به صورت علمی و با بهره وری بیشتر پیش ببرد.
چراکه بیشتر انرژی این معاونت صرف فناوری های «های-تک» می شود و ایجاد کانون های دانش، صنعت و بازار می تواند برای حمایت از ورود صنایع با فناوری های متوسط یا همان «مدیوم- تک» بسیار راهگشا باشد.
حسام زند حسامی مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی و هماهنگی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در خصوص فلسفه تشکیل چنین کانون هایی می گوید: در واقع یک تئوری تحت عنوان مارپیچ سه گانه یا چهارگانه پشت تشکیل چنین کانون هایی وجود دارد که نقش دولت، دانشگاه و صنعت را برای حمایت از تولید محصولاتی که در آنها تا حدودی مزیت نسبی داریم با یکدیگر گره می زند.
وی افزود: کانون دانش، صنعت و بازار در واقع به هرجا که یک حوزه فناورانه وجود دارد اما جنس محصول ارائه شده خیلی «های تک»نیست مانند زنبور عسل، ورود می کند و تاکید ما این است که روی زنجیره ارزش افزوده این بخش ها کار شود و هر جا کمبودی وجود دارد، ما این زنجیره را تکامل دهیم و بهبود ببخشیم.
به گفته زند حسامی، تا سال 1394 بعنوان دوره نخست بلوغ معاونت علمی، تعداد 66 کانون دانش، صنعت و بازار به تصویب رسید اما به این نتیجه رسیدیم که کانون ها بازآفرینی لازم را ندارند.
زند حسامی ادامه داد: لذا در سال ۱۳۹۵ یک اساس نامه جدید تنظیم شد و توانستیم به عنوان یک نهاد غیردولتی و غیرتجاری آن را ثبت کنیم که در نتیجه، یک نهاد خصوصی با ترکیب ۶۵ درصد صنعت، ۳۵ درصد از دانشگاه و یک نفر عضو ناظر از معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری است.
وی در ادامه اظهار داشت:در دوره دوم یعنی از سال 1395 به بعد تعداد کانون های هماهنگی دانش، صنعت و بازار به 10 کانون رسیده است اما ما به هیچ وجه به دنبال افزایش کمی این کانون ها نیستیم و هدف اثرگذاری بیشتر است.
«کانون‌های هماهنگی دانش، صنعت و بازار با مشارکت و حضور نمایندگان ارکان اصلی چرخه اقتصاد دانش‌بنیان همچون مجامع دانشگاهی و پژوهشی، مراکز صنفی و حرفه‌ای، بنگاه‌ها، متقاضیان فناوری و نوآوری و نمایندگان بخش‌های دولتی و حاکمیتی در یک زمینه تخصصی مشخص در قالب یک موسسه خصوصی غیر تجاری و با تصویب معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری فعالیت میکنند.»
**آشنایی با فرش دستباف ایران
اما از فرش دستباف می توان بعنوان یکی از مهمترین تولیدات سنتی در کشور نام برد، کالایی که تولید و تجارت آن از سابقه دیرینه و پتانسیل بالایی درکشور برخوردار است و تار و پود این حرفه بسیاری از نقاط سرزمین مان را درنوریده است.
به طوری که گفته می شود بیش از 8 میلیون نفر به صورت مستقیم و غیرمستقیم در ایران به تولید و تجارت فرش مشغول هستند و به تعبیر حمید کارگر رئیس مرکز ملی فرش، فرش دستباف نمونه بارزی برای اجرایی شدن اقتصاد مقاومتی به ویژه در حوزه تولید و اشتغال است چرا که بخش عمده مواد اولیه فرش دستباف در داخل کشور تامین می شود و بهترین دانش و مهارت در حوزه طراحی، فرش بافی، ریسندگی، رنگرزی، چله کشی و دیگر مهارت های مرتبط در داخل کشور بیش از رقبا وجود دارد.
دکتر سعید محمد زاد اکبری کارشناس فرش دستباف کشورمان با تاکید بر این که برترین فرش های دستباف دنیا توسط قالیبافان کشورمان بافته می شود گفت: حدود یک سوم فرش های دستباف جهان در کشورمان تولید می شود و در واقع فرش دستباف نماد هنر ایران است که در حال حاضر به صورت خیلی کم و حجمی به کار خود ادامه می دهد.
وی با اشاره به ویژگی فرش دستباف ادامه داد: فرش دستباف هنگام پا خوردن نه تنها از بین نمی رود بلکه بر زیبایی آن نیز اضافه می شود، این تولیدات به دو شکل قالی و قالیچه هستند و تفاوت اصلی این دو در ابعاد آنهاست به طوری که به قالی های 6 متر و کمتر قالیچه گفته می شود و اندازه قالی 6، 9، 12 و یا 24 متری است که با توجه به فضای محیط انتخاب می شوند.
این کارشناس فرش دستباف استفاده از مواد طبیعی در بافت قالی دستی ایرانی را موجب حساسیت زا نبودن، افزایش ارزش همزمان با عمر قالی، خنک در تابستان و گرم در زمستان، عدم تغییر رنگ پس از شستشو دانست.
وی با بیان اینکه، قالی دستباف ایرانی از گذشته دور جزو کالاهای صادراتی کشور بوده است، به مهمترین طرح های فرش دستباف از جمله طرح افشان، شاه عباسی و بته جقه اشاره کرد و گفت: در حال حاضر خیلی از تولید کننده های فرش به طرح های مدرن و کوبیسم و طرح های جدید نقاشی روی آروده اند که بتوانند در بازار بفروشند.
اکبری با بیان اینکه، نقشه طرح های فرش عشایری ما در برخی از کشورها از جمله چین و ترکیه کپی می شود گفت: عشایر ما از روی ذوق و هنر خاص خود فرش می بافند که متاسفانه مورد توجه قرار نگرفته است لذا برای نگه داشتن صنعت فرش نباید به حمایت‌های مقطعی دلخوش بود.
وی با اشاره به اینکه، بهترین فرش های دستباف ایران متعلق به شهرهای تبریز، قم، کاشان و اصفهان است، در خصوص قیمت فرش دستباف ایران گفت: در واقع فرش دستباف به لحاظ قیمت گذاری به دو دسته تجاری و هنری تقسیم بندی می شوند.
این استاد دانشگاه اظهارداشت: قیمت یک فرش یا قالیچه به مسائل مختلف از جمله ابعاد، نقشه، رنگ، جنس نخ و میزان ریزبافی آن بر می گرددد.
این کارشناس فرش دستباف ادامه داد: فرش تجاری که به صورت پالت و حجمی فروخته می شود از متری 500 هزار تومان تا سه میلیون تومان و فرش هنری مانند فرش ابریشمی ریزباف با طرح های زیبا و رج بالا از متری پنج تا 100 میلیون تومان قیمت گذاری می شود.
**43 درصد بازار جهانی فرش ایران امروز به زیر 3 درصد رسیده است
اما اکبری در ادامه با بیان اینکه، کشورهایی مانند ترکیه و چین یا آذربایجان با سرمایه گذاری در بخش نیروی انسانی و مواد اولیه جایگاه ایران را در دنیا گرفته اند گفت: دولت ترکیه برای سال جاری میلادی هدف اقتصادی یک میلیارد دلار صادرات فرش را هدف گذاری کرده است.
وی با بیان اینکه کیفیت و طرح فرش ایرانی در مقایسه با ترکیه قابل مقایسه نیست، گفت: این درحالی است که در حال حاضر به دلیل کوتاهی ها سهم 43 درصد بازار جهانی فرش ایران امروز به زیر 3 درصد کاهش یافته است و متاسفانه هر آماری نیز از سوی مرکز فرش ایران در خصوص میزان صادرات فرش ایران ارائه می شود بدون مبنای علمی است.
این کارشناس فرش با بیان اینکه، درحال حاضر بسیاری از بافندگان فرش در کشورمان به دلیل رکود در بازار فرش در برخی مشاغل غیرکاذب مشغول بکار شده اند گفت: این در حالی است که برخی از کشورها از جمله آذربایجان برای به چنگ آوردن سهم بازار فرش ایران در دنیا، با ارائه پیشنهادات و وعده های مختلف و فراهم کردن امکانات سعی در جذب نخبگان این صنعت در بخش های مختلف دارند که خوشبختانه تاکنون موفق نشده اند.
اکبری می گوید بیشترین صادرات فرش دستباف ما در حال حاضر به آمریکا است اما متاسفانه به دلیل وجود تحریم ها، این کالا بصورت غیرمستقیم و بیشتر از طریق بنادر هامبورگ و فرانکفورت آلمان به این کشور صادر می شود.
**فرش، قربانی دعوای بین وزارت صنعت و سازمان میراث فرهنگی
دکتر اکبری در ادامه با بیان اینکه در طول سال های گذشته مدیریت فرش در کشورمان مورد اختلاف و دعوا بین سازمان میراث فرهنگی و وزارت صنعت، معدن و تجارت بوده است، افزود: هریک از این دستگاه ها مدعی هستند که مدیریت فرش بایستی در اختیار آنها باشد.
این کارشناس فرش افزود: وزارت صنعت بدنبال ادعای خود مرکز ملی فرش را بعنوان یک مرکز ابتر و ناکارآمد ایجاد کرده است که هیچ تاثیری در پیشرفت هنر فرش دستباف نداشته است و بسیاری از کارشناسان نیز این موضوع را تایید می کنند.
وی اظهار داشت: سازمان میراث فرهنگی نیز با ادعای اینکه طراحی و تولید فرش دستباف برگرفته از هنر و فرهنگ دیرینه ایرانیان است، اصرار بر مدیریت این حرفه در کشور دارد.
اکبری در عین حال گفت: البته بنده بعنوان کسی که از 35 سال تجربه کاری در بخش تولید، صادرات و عضویت در مجامع و سندیکاهای مختلف و حضور در نمایشگاه های مختلف فرش در دنیا برخوردار است، معتقدم فرش کشور نیازمند دلسوزی یک متولی قوی است که دغدغه های بخش صنعت و بازاریابی و سازمان میراث فرهنگی را بصورت توامان پیگیر باشد و مدیریت کند.
وی افزود: فرش دستبافی که برای آن متری 200 میلیون تومان قیمت گذاشته می شود به طور حتم بعنوان یک محصول هنری علاوه بر حمایت های تولیدی و بازاریابی، به منظور عرضه صحیح به بازار دنیا، در بخش های مختلف از جمله کپی رایت، نظارت و همچنین توسعه خلاقیت های هنری از جمله نقش و نگار و طراحی نیازمند یک متولی از بخش فرهنگی است.
**عدم استفاده صحیح از اساتید و پژوهشگران فرش
اکبری همچنین عدم استفاده صحیح از دانش و علم استادان و پژوهشگران بین المللی بزرگ فرش کشورمان را که در دنیا دارای اسم و رسم هستند، یکی دیگر از معضلات اساسی صنعت فرش در کشور عنوان کرد و گفت: این در حالی است که این جامعه آکادمیک و علمی دوران پیری خود را طی می کند و متاسفانه جایگزینی نیز برای آنها تربیت نکرده ایم.
این کارشناس فرش با بیان اینکه بخش آکادمیک و دانشگاهی فرش از یک سو و بخش سنتی این حرفه نیز هرکدام راه خود را می روند، بر ایجاد تعامل هرچه بیشتر بین این دو بخش تاکید کرد.
وی افزود: متاسفانه بازار سنتی فرش در حال حاضر به یک سد و مانع بزرگ بر سر راه بخش صنعت و جامعه آکادمیک و دانشگاهی فرش که قصد مدیریت علمی فرش را دارند تبدیل شده است به طوریکه این فعالان سنتی معتقدند دانش حق ورود به این بخش را ندارد، آنها مدعی هستند به تمام علوم مسلط هستند.
اکبری اظهار داشت: با اینکه این فعالان سنتی فرش بسیار در کار خود خبره و از یک آگاهی تجربی مناسبی در این بخش بهره مند هستند اما از هیچ علوم و دانش آکادمیک برخوردار نیستند و در برابر نفوذ دانش و صنعت که می خواهند کار فرش دستباف را علمی پیش ببرند، مقاومت می کنند.
وی افزود: فعالان سنتی مشتری را به حجره می برند و از اینکه حتی همسایه آنها مشتری یا فرش آنها را ببیند واهمه دارند، در حالی که این مشکل در اکثر کشورها از جمله ترکیه، پاکستان، هند، نپال و حتی افغانستان که در حال حاضر به رقبای جدی فرش ایران تبدیل شده اند، رفع شده است و قشر سنتی آنها بسیار پیشرفته و به روز شده اند و بسیار بیشتر از ایران صادرات فرش دارند.
این کارشناس فرش با بیان اینکه، در حال حاضر بسیاری از تولیدات فرش و گبه های ما از سوی این کشورها بر اساس ذائقه و علم روز دنیا طراحی و تولید و به بازار عرضه می شود، افزود: این در حالی است که بیشتر تولیدات ایران بر اساس میل شخصی صورت می گیرد.
اکبری افزود: بعنوان مثال تولیدکنندگان و طراحان ایرانی بیشتر به یک سری نقش و نگارهای تکراری مانند نقش های کرم و پیازی علاقمندند و تولید می کنند، درحالیکه بعنوان مثال این رنگ مورد پسند بازار ایتالیا نیست چراکه متقاضیان در این کشور بیشتر خواهان فرش سورمه ای هستند.
وی همچنین عدم توجه به شکل و اندازه در بافت فرش طبق ذائقه مشتریان را یکی دیگر از مشکلات اساسی فرش دستباف ایران در بازار جهانی دانست گفت: در این بخش نیز مشتریان ممکن است به جای اندازه 3*2 (دو در سه) اندازه 2*2 (دو در دو) بخواهند یا در آمریکا به جهت نوع معماری ساختمان و حتی شکل و اندازه اتاق های پذیرایی بیشتر فرش 7.5 متری مورد پسند و ذائقه مشتری است.
این کارشناس فرش ادامه داد: تولیدکنندگان ما به این مهم توجه نمی کنند و بیشتر اندازه های فرش های تولیدی 205 در 3.5 می بافند در حالی که اندازه مورد درخواست بازار 2.5 در3 است.
**سرگردانی فارغ التحصیلان فرش در کشور
اکبری همچنین با بیان اینکه همواره از آرزوهای ما این بود که کالای فرش نیز بعنوان یک محصول ریشه دار در ایران به صورت دانشگاهی و آکادمیک پرداخته شود، گفت: البته این مهم چند سالی می شود که از سوی دانشگاه های هنر و علمی کاربردی و همچنین مراکز آموزشی دنبال می شود و فارغ التحصیلانی در رشته های مرتبط نیز به جامعه تزریق شده است.
این کارشناس فرش در عین حال ضمن اظهار تاسف از عدم استفاده صحیح از این نیروهای تحصیلکرده به منظور ایجاد توسعه علمی در بخش فرش در کشور گفت: هم اکنون بسیاری از فارغ التحصیلان این رشته سرگردان هستند به طوری که از آنها به عنوان منشی شرکت های بازرگانی یا کارمند عادی استفاده می شود.
وی افزود: این در حالی است که هزینه های زیادی از سوی دولت صرف آموزش هیات علمی و پرورش این نیروها در کشور شده است.
اکبری با بیان این که پیش از این از سوی دولت برای اشتغالزایی حداقل 20 هزار نفر از سوی متولیان فرش در کشور اعلام تکلیف شده است، افزود: با این حال تاکنون در حالی که در سال 1397 به سر می بریم چنین اتفاقی نیافتاده است.
**فرش دستباف بدون شناخت سلیقه مشتری بافته می شود
با این همه، یکی از بخش هایی است که کانون دانش، صنعت و بازار می تواند با تزریق دانش و فناوری در عرصه های مختلف آن از جمله طراحی، تولید و بازاریابی اثرگذار باشد حوزه فرش دستباف است و البته اخیرا نیز کانون هماهنگی دانش، صنعت و بازار آن راه اندازی و انتخابات هیات مدیره آن نیز برگزار شد.
حوزه ای که علی خلیقی طراح، تولید کننده و مدرس دانشگاه هنر معتقد است به شدت دچار رکود شده است و از مشکل طراحی، تولید و صادرات رنج می برد، چراکه هنوز پس از گذشت سال ها، فرش دستباف بدون هیچگونه شناخت و مطالعه بازاری مطابق با طرح های 300 یا 400 سال پیش بافته می شود.
وی با بیان اینکه طراحی نقش بسیار مهمی در فروش فرش دارد، افزود:امروز خریداران در وهله نخست فرش را نگاه می کنند و بعد کیفیت آن را می سنجند و اگر فرش را به لحاظ ظاهر پسند نکنند نزدیک آن نمی شوند.
خلیقی با تاکید بر این که طراحان ما نیاز به روز رسانی دارند و بایستی مقداری ارتجاع را کنار بگذارند و آینده را در نظر گیرند گفت: قرار نیست همیشه در تولید فرش به صفویه بنازیم، نسل های آینده درباره شیوه های کاری ما قضاوت خواهند کرد که چه چیزی برای آنان به یادگار گذاشته ایم.
طراح بزرگترین فرش دستباف جهان معتقد است:هنرهای سنتی گذشته و دیروز متعلق به همان روز بوده است و امروز هنر روز ما هنر سنتی دویست سال بعد خواهد بود و نباید به تکرار کارهای گذشته بسنده کرد.
وی در عین حال تاکید کرد: البته ما با طرح های هجو و کارهای بی کیفیت به اسم مدرن کارکردن نیز مخالف هستیم اما با آگاهی و شناخت و مطالعه هنرهای همسایه فرش مانند نقاشی، عکاسی و گرافیک و ترغیب بازارهای خارجی باید بتوانیم به نقش مایه های جدیدتری و دقیق تری برسیم که البته این به کمک علم و فناوری میسر خواهد شد.
وی می گوید: هرچند طرح های فرش دستباف ایران در طول سده های گذشته زیبا و با ارزش بوده است و از جایگاه هنری بسیار بالایی در دنیا برخوردار است، اما با رشد انواع و اقسام تکنولوژی ها، نسل های جدید در دنیا نیز بسیار متفاوتر از پدران و اجداد خود زندگی می کنند و بخش قابل توجهی از آنان طرح های دیگری را می پسندند.
خلیقی تاکید کرد:ما باید برای گروه سنی جوان تر دنیا ایده ها و طرح های نو و جدیدتری داشته باشیم و باید خودمان را به آنها نزدیک کنیم که البته این مهم در گرو پیوند دانشگاه، صنعت و بازار با یکدیگر است که در قالب کانون شکل گرفته است.
**تبلیغات فرش دستباف ایران بسیار ضعیف است
اما طراح بزرگترین فرش دستباف جهان با تاکید بر این که یکی از مشکلات اصلی فرش دستباف مربوط به بازار فروش است، دلیل اصلی بروز این مشکل را نبود تبلیغات مناسب عنوان کرد و گفت: تبلیغ خوبی برای فرش ایران نمی شود و بنده هیچ جا ندیدم کلیپ خوبی از فرش ایران تولید و پخش شود.
خلقیقی معتقد است: در این بخش باید در راستای حمایت از تولیدات ملی فیلم های مستندی ساخته شود چرا که در بحث شناساندن فرش ایرانی به مخاطبان مقداری کوتاهی شده است.
وی اضافه کرد:این درصورتی است که برخی کشورهای دارای تولیدات خاص و صنایع دستی با ورود توریست ها به کشورشان یک کاتالوگ از تولیدات ملی و صنایع دستی شان به آنان هدیه می دهند ضمن اینکه نسبت به سایر کشورها نیز در نمایشگاه ها خارجی حضور فعالی نداریم و برخی شرکت های تولیدی نیز بصورت فردی در اینگونه نمایشگا ها حاضر می شوند.
وی ضعف در تامین مواد اولیه مرغوب و همچنین عملیات تکمیلی نسبت به رقبای خارجی در صنعت فرش دستباف را از دیگر مشکلات این حوزه ذکر کرد و این حوزه را نیازمند به روز رسانی و استفاده از دانش روز مهندسان شیمی و نساجی دانست.
وی می گوید: حالا که کانون دانش، صنعت و بازار به همت فعالان حوزه فرش و همچنین حمایت معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری شکل گرفت است، باید نخبگان این سه عرصه با یکدیگر هم اندیشی کنند ضمن تعریف یک الگوی واحد، فرش دستباف را از وضعیت تکروی فعالان این عرصه که تولید و تلبنار فرش در انبارها را بدنبال داشته است نجات دهند.
**فرش دستباف نیازمند ارتقاء کیفی
اما عضو هیئت علمی دانشگاه هنر نیز معتقد است که اگر میخواهیم در رابطه با فرش دستباف در دنیا حرفی برای گفتن داشته باشیم و موفق تر عمل کنیم باید در جهت ارتقای کیفیت گام برداریم و این کالا را به قیمت طلا و جواهر و قابل قبول به دنیا عرضه کنیم.
بیژن اربابی با تاکید براینکه دنیا به لحاط تکنولوژیکی بسیار رشد داشته است گفت: قرار نیست نسل فعلی نیز شیوه های زندگی پدران و اجداد خود را تکرار کنند.
وی می گوید: هرچند حضور فرش های ماشینی و سایر زیراندازها همیشه رقبای سختی برای فرش های دستباف ایران بوده است اما اینکه فروش فرش دستباف ما در بازار به دلیل برخی غفلت ها با مشکل مواجه شده است آخر دنیا نیست، می توان با شناخت صحیح از بازار که ابعاد متفاوتی از جمله فرهنگ، تکنولوژی، سلیقه ها را در بر می گیرد، تولیدات مناسبی را به بازار عرضه کرد.
**آیا کشورهای چین و هند جای ایران را گرفته ند؟
این عضو هیات علمی دانشگاه هنر در خصوص برخی صحبت ها مبنی براینکه، چند سالی است که کشورهای چین و هند در بازار جهانی فرش یکه تازی می کنند و جای ایران را در بازار گرفته اند، ضمن رد این صحبت ها گفت: این کشورها در یک دوره از روی استیصال به سمت تولید و فروش فرش رفتند اما به لحاظ کیفی نتوانسته اند جایگاه ایران را تصاحب کنند.
اربابی افرود: د رحال حاضر بسیاری از تجار چینی برای خرید فرش دستباف ایران به کشورمان می آیند و به مناطق مختلف چین از جمله شانگهای می برند.
وی می گوید: البته حدود 30 درصد فرش ایران به آمریکا صادر می شد که با تحریم هایی که از سال 1391 آغاز شد، صادرات فرش دستباف به این کشور بعنوان بزرگترین بازار فرش ایران دچار مشکل شد.
**فرم و اشکال فعلی فرش دستباف مورد پسند نسل جدید نیست
علیرضا قادری طراح و گرافیک در حوزه فرش نیز مشکل اصلی حوزه فرش دستباف در کشورمان را ناپایداری در بازار جهانی به دلیل مشکلات ساختاری داخلی دانست و گفت: البته تولید فرش کماکان در کشور ادامه دارد و با وجود اینکه یک عده ای از این حوزه خارج شده اند اما جای آنها را افراد جدید پر کرده اند
وی همچنین عدم تطبیق با نیازهای بازار را اصلی ترین علت ناپایداری فرش دستباف ایران در بازارهای جهانی دانست و گفت: برخی مشکلات ایجاد شده ناشی از مشکلات خود بازارهای خارجی مقصد است چرا که در کشورهای اروپایی و یا آمریکا روش های زندگی باعث شده است که نسل های جدید تمایل زیادی به فرم ها و اشکال فعلی فرش نداشته باشند.
قادری افزود: از یک طرف نیز آنها می خواهند هرچند وقت یکبار و گاه به سرعت لوازم زندگی خود را تغییر دهند و بالطبع خرید فرش گرانقیمت دستباف ایران برای آنها به صرفه نخواهد بود.
وی گفت: ما در ایران فرش دستباف را زیرپا می گذاریم و استفاده می کنیم این در حالی است که بسیاری از مردمان دنیا توان مالی را ندارند که این فرش را خریداری کرده و زیرپا خود بیاندازند.
این طراح فرش گفت: البته بخش دیگری از مشکلات بازار فرش دستباف ناشی از مشکلات اقتصادی در سراسر دنیا است، ضمن اینکه ما تنها کشور تولید کننده فرش نیستیم و بازار هدف با سایر تولیدکننده ها نیز در ارتباط است و در واقع این مقدار تولید فرش در کشور مازاد بر نیاز و کشش بازار است.
وی سنتی عمل کردن فعالان عرصه فرش دستباف را مورد اشاره قرار داد و گفت: امروزه همگام با پیشرفت های تکنولوژیکی تمام پرداخت ها، بازاریابی، فروش و مذاکرات بصورت الکترونیکی انجام می شود.
**سردرگمی بافندگان فرش، آنها نمی دانند چه چیزی بیافند
قادری با بیان اینکه، اطلاع رسانی راجع به فرش دستباف ایران در بازارهای جهانی بسیار ضعیف است گفت: منشاء بیش از 90 درصد اطلاعاتی که درحوزه فرش دستباف در اختیار مردم دنیا است سایر کشورهای تولید کننده این محصول هستند البته ممکن است راجع به فرش ایران نیز اطلاع رسانی می کنند.
وی ادامه داد: لذا ما سهم و جایگاهی در تبلیغات و اطلاع رسانی فرش دنیا نداریم و تنها بدون هدف تولید می کنیم بنابراین کسی که بصورت مناسبی راجع به فرش با دنیا صحبت می کند، خوب هم می فروشد.
این طراح فرش گفت: مشکل امروزما مواد اولیه، بافنده و نوع طراحی یا رنگرزی نیست بلکه مشکل در قطع ارتباط با بازار است، به طوری که روزانه تماس های زیادی را از سوی تولید کنندگان فرش دستباف شاهد هستیم مبنی بر اینکه بتوانند در بازار فروش داشته باشند چه طرحی را با چه ابعادی بیافند و آنها دقیقا نمی دانند باید چکار کنند.
**تکروی فعالان فرش دستباف معضل اصلی
اما قادری ضمن تقدیر از عملکرد معاونت علمی در حمایت از راه اندازی کانون های دانش، صنعت و بازار به منظور رونق تولید ملی گفت: به طور حتم بهترین قوانین و برنامه ها در عرصه عمل اگر با همدلی، همگرایی و غیرت توام نباشد شکست خواهند خورد و دست اندرکاران این برنامه ها ناکام می شوند.
وی با تاکید براین که نقش هدایتگری و حمایتگری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در حوزه کانون های دانش، صنعت و بازار باید پررنگ باشد گفت: بعنوان مثال بسیاری فعالان حوزه فرش دستباف بصورت تکرو عمل می کنند به طوری که جنس کار آنها انفرادی است و تجارت فرش همواره بر انجام کارهای گروهی اولویت داشته است.
وی گفت: حتی بسیاری از فعالان این حوزه بصورت سری کار می کنند و این باعث شده است که بسیاری نکات و مسائل مربوط به هنر فرش دستباف سینه به سینه منتقل شود و در حال حاضر تعدادی از بزرگان و بافندگان بزرگ به دلیل اینکه پشت یک فروشنده فرش قرار دارند حتی تا هنگام مرگ ناشناخته باقی می مانند.
قادری تاکید کرد: لذا دست اندرکاران حوزه فرش دستباف در درجه نخست برای انجام کار جمعی و مشارکت در حوزه کسب و کار نیازمند آموزش و فرهنگ سازی هستند.
**تولید فرش با ورود معاونت علمی هدفمند می شود
رئیس انجمن فرش ایران نیز با تاکید براینکه در حال حاضر فرش دستباف ایران هدفمند تولید نمی شود، گفت:ورود معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و راه اندازی شرکت های دانش بنیان در حوزه فرش تولید این محصول را علمی و هدفمند خواهد کرد.
مهدی کشاورز افشار افزود: کانون دانش، صنعت و بازار که با حمایت معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری راه اندازی شده است می تواند به منظور ارتقای کیفیت فرش دستباف ایرانی و جایگاه ارزش های هنری و فرهنگی این صنعت، اهالی دانشگاه، صنعت و همچنین بازار را برای حمایت و راه اندازی شرکت های دانش بنیان در این حوزه گرد یکدیگر جمع کند.
وی گفت: با راه اندازی کانون دانش، صنعت و بازار به طور حتم شرکت های دانش بنیان در حوزه فرش در پارک های علم و فناوری راه اندازی خواهد شد که با ترکیب دانش و تجربه تزریق کمک های نوآورانه و خلاقیت های بسیاری از سوی جامعه دانشگاهی و ترغیب تولیدکنندگان بدبنال خواهد داشت.
وی در خصوص اینکه آیا راه اندازی شرکت های دانش بنیان در حوزه فرش در دنیا سابقه دارد یا خیر نیز گفت: البته این کار هنوز به این شکل در دنیا مورد توجه قرار نگرفته است و ایران در این زمینه نخستین کشوری خواهد بود که در حوزه فرش دستباف می خواهد تجربه و دانش را با هم تلفیق کند و به طور حتم در آینده نزدیک نیز نتایج درخشان آنرا خواهد دید.
حال چند وقتی می شود که معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری تصمیم گرفته است ضمن تشویق فعالان برخی حوزه های تولیدی دارای مزیت اقتصادی نسبت به راه اندازی کانون های دانش، صنعت و بازار، امور تولید را در این بخش ها به صورت علمی و با بهره وری بیشتر پیش ببرد.
چراکه بیشتر انرژی این معاونت صرف فناوری های «های-تک» می شود و ایجاد کانون های دانش، صنعت و بازار می تواند برای حمایت از ورود صنایع با فناوری های متوسط یا همان «مدیوم- تک» بسیار راهگشا باشد.
حسام زند حسامی مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی و هماهنگی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در خصوص فلسفه تشکیل چنین کانون هایی می گوید: در واقع یک تئوری تحت عنوان مارپیچ سه گانه یا چهارگانه پشت تشکیل چنین کانون هایی وجود دارد که نقش دولت، دانشگاه و صنعت را برای حمایت از تولید محصولاتی که در آنها تا حدودی مزیت نسبی داریم با یکدیگر گره می زند.
وی افزود: کانون دانش، صنعت و بازار در واقع به هرجا که یک حوزه فناورانه وجود دارد اما جنس محصول ارائه شده خیلی «های تک»نیست مانند زنبور عسل، ورود می کند و تاکید ما این است که روی زنجیره ارزش افزوده این بخش ها کار شود و هر جا کمبودی وجود دارد، ما این زنجیره را تکامل دهیم و بهبود ببخشیم.
به گفته زند حسامی، تا سال 1394 بعنوان دوره نخست بلوغ معاونت علمی، تعداد 66 کانون دانش، صنعت و بازار به تصویب رسید اما به این نتیجه رسیدیم که کانون ها بازآفرینی لازم را ندارند.
زند حسامی ادامه داد: لذا در سال ۱۳۹۵ یک اساس نامه جدید تنظیم شد و توانستیم به عنوان یک نهاد غیردولتی و غیرتجاری آن را ثبت کنیم که در نتیجه، یک نهاد خصوصی با ترکیب ۶۵ درصد صنعت، ۳۵ درصد از دانشگاه و یک نفر عضو ناظر از معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری است.
وی در ادامه اظهار داشت:در دوره دوم یعنی از سال 1395 به بعد تعداد کانون های هماهنگی دانش، صنعت و بازار به 10 کانون رسیده است اما ما به هیچ وجه به دنبال افزایش کمی این کانون ها نیستیم و هدف اثرگذاری بیشتر است.
«کانون‌های هماهنگی دانش، صنعت و بازار با مشارکت و حضور نمایندگان ارکان اصلی چرخه اقتصاد دانش‌بنیان همچون مجامع دانشگاهی و پژوهشی، مراکز صنفی و حرفه‌ای، بنگاه‌ها، متقاضیان فناوری و نوآوری و نمایندگان بخش‌های دولتی و حاکمیتی در یک زمینه تخصصی مشخص در قالب یک موسسه خصوصی غیر تجاری و با تصویب معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری فعالیت میکنند.»
**آشنایی با فرش دستباف ایران
اما از فرش دستباف می توان بعنوان یکی از مهمترین تولیدات سنتی در کشور نام برد، کالایی که تولید و تجارت آن از سابقه دیرینه و پتانسیل بالایی درکشور برخوردار است و تار و پود این حرفه بسیاری از نقاط سرزمین مان را درنوریده است.
به طوری که گفته می شود بیش از 8 میلیون نفر به صورت مستقیم و غیرمستقیم در ایران به تولید و تجارت فرش مشغول هستند و به تعبیر حمید کارگر رئیس مرکز ملی فرش، فرش دستباف نمونه بارزی برای اجرایی شدن اقتصاد مقاومتی به ویژه در حوزه تولید و اشتغال است چرا که بخش عمده مواد اولیه فرش دستباف در داخل کشور تامین می شود و بهترین دانش و مهارت در حوزه طراحی، فرش بافی، ریسندگی، رنگرزی، چله کشی و دیگر مهارت های مرتبط در داخل کشور بیش از رقبا وجود دارد.
دکتر سعید محمد زاد اکبری کارشناس فرش دستباف کشورمان با تاکید بر این که برترین فرش های دستباف دنیا توسط قالیبافان کشورمان بافته می شود گفت: حدود یک سوم فرش های دستباف جهان در کشورمان تولید می شود و در واقع فرش دستباف نماد هنر ایران است که در حال حاضر به صورت خیلی کم و حجمی به کار خود ادامه می دهد.
وی با اشاره به ویژگی فرش دستباف ادامه داد: فرش دستباف هنگام پا خوردن نه تنها از بین نمی رود بلکه بر زیبایی آن نیز اضافه می شود، این تولیدات به دو شکل قالی و قالیچه هستند و تفاوت اصلی این دو در ابعاد آنهاست به طوری که به قالی های 6 متر و کمتر قالیچه گفته می شود و اندازه قالی 6، 9، 12 و یا 24 متری است که با توجه به فضای محیط انتخاب می شوند.
این کارشناس فرش دستباف استفاده از مواد طبیعی در بافت قالی دستی ایرانی را موجب حساسیت زا نبودن، افزایش ارزش همزمان با عمر قالی، خنک در تابستان و گرم در زمستان، عدم تغییر رنگ پس از شستشو دانست.
وی با بیان اینکه، قالی دستباف ایرانی از گذشته دور جزو کالاهای صادراتی کشور بوده است، به مهمترین طرح های فرش دستباف از جمله طرح افشان، شاه عباسی و بته جقه اشاره کرد و گفت: در حال حاضر خیلی از تولید کننده های فرش به طرح های مدرن و کوبیسم و طرح های جدید نقاشی روی آروده اند که بتوانند در بازار بفروشند.
اکبری با بیان اینکه، نقشه طرح های فرش عشایری ما در برخی از کشورها از جمله چین و ترکیه کپی می شود گفت: عشایر ما از روی ذوق و هنر خاص خود فرش می بافند که متاسفانه مورد توجه قرار نگرفته است لذا برای نگه داشتن صنعت فرش نباید به حمایت‌های مقطعی دلخوش بود.
وی با اشاره به اینکه، بهترین فرش های دستباف ایران متعلق به شهرهای تبریز، قم، کاشان و اصفهان است، در خصوص قیمت فرش دستباف ایران گفت: در واقع فرش دستباف به لحاظ قیمت گذاری به دو دسته تجاری و هنری تقسیم بندی می شوند.
این استاد دانشگاه اظهارداشت: قیمت یک فرش یا قالیچه به مسائل مختلف از جمله ابعاد، نقشه، رنگ، جنس نخ و میزان ریزبافی آن بر می گرددد.
این کارشناس فرش دستباف ادامه داد: فرش تجاری که به صورت پالت و حجمی فروخته می شود از متری 500 هزار تومان تا سه میلیون تومان و فرش هنری مانند فرش ابریشمی ریزباف با طرح های زیبا و رج بالا از متری پنج تا 100 میلیون تومان قیمت گذاری می شود.
**43 درصد بازار جهانی فرش ایران امروز به زیر 3 درصد رسیده است
اما اکبری در ادامه با بیان اینکه، کشورهایی مانند ترکیه و چین یا آذربایجان با سرمایه گذاری در بخش نیروی انسانی و مواد اولیه جایگاه ایران را در دنیا گرفته اند گفت: دولت ترکیه برای سال جاری میلادی هدف اقتصادی یک میلیارد دلار صادرات فرش را هدف گذاری کرده است.
وی با بیان اینکه کیفیت و طرح فرش ایرانی در مقایسه با ترکیه قابل مقایسه نیست، گفت: این درحالی است که در حال حاضر به دلیل کوتاهی ها سهم 43 درصد بازار جهانی فرش ایران امروز به زیر 3 درصد کاهش یافته است و متاسفانه هر آماری نیز از سوی مرکز فرش ایران در خصوص میزان صادرات فرش ایران ارائه می شود بدون مبنای علمی است.
این کارشناس فرش با بیان اینکه، درحال حاضر بسیاری از بافندگان فرش در کشورمان به دلیل رکود در بازار فرش در برخی مشاغل غیرکاذب مشغول بکار شده اند گفت: این در حالی است که برخی از کشورها از جمله آذربایجان برای به چنگ آوردن سهم بازار فرش ایران در دنیا، با ارائه پیشنهادات و وعده های مختلف و فراهم کردن امکانات سعی در جذب نخبگان این صنعت در بخش های مختلف دارند که خوشبختانه تاکنون موفق نشده اند.
اکبری می گوید بیشترین صادرات فرش دستباف ما در حال حاضر به آمریکا است اما متاسفانه به دلیل وجود تحریم ها، این کالا بصورت غیرمستقیم و بیشتر از طریق بنادر هامبورگ و فرانکفورت آلمان به این کشور صادر می شود.
**فرش، قربانی دعوای بین وزارت صنعت و سازمان میراث فرهنگی
دکتر اکبری در ادامه با بیان اینکه در طول سال های گذشته مدیریت فرش در کشورمان مورد اختلاف و دعوا بین سازمان میراث فرهنگی و وزارت صنعت، معدن و تجارت بوده است، افزود: هریک از این دستگاه ها مدعی هستند که مدیریت فرش بایستی در اختیار آنها باشد.
این کارشناس فرش افزود: وزارت صنعت بدنبال ادعای خود مرکز ملی فرش را بعنوان یک مرکز ابتر و ناکارآمد ایجاد کرده است که هیچ تاثیری در پیشرفت هنر فرش دستباف نداشته است و بسیاری از کارشناسان نیز این موضوع را تایید می کنند.
وی اظهار داشت: سازمان میراث فرهنگی نیز با ادعای اینکه طراحی و تولید فرش دستباف برگرفته از هنر و فرهنگ دیرینه ایرانیان است، اصرار بر مدیریت این حرفه در کشور دارد.
اکبری در عین حال گفت: البته بنده بعنوان کسی که از 35 سال تجربه کاری در بخش تولید، صادرات و عضویت در مجامع و سندیکاهای مختلف و حضور در نمایشگاه های مختلف فرش در دنیا برخوردار است، معتقدم فرش کشور نیازمند دلسوزی یک متولی قوی است که دغدغه های بخش صنعت و بازاریابی و سازمان میراث فرهنگی را بصورت توامان پیگیر باشد و مدیریت کند.
وی افزود: فرش دستبافی که برای آن متری 200 میلیون تومان قیمت گذاشته می شود به طور حتم بعنوان یک محصول هنری علاوه بر حمایت های تولیدی و بازاریابی، به منظور عرضه صحیح به بازار دنیا، در بخش های مختلف از جمله کپی رایت، نظارت و همچنین توسعه خلاقیت های هنری از جمله نقش و نگار و طراحی نیازمند یک متولی از بخش فرهنگی است.
**عدم استفاده صحیح از اساتید و پژوهشگران فرش
اکبری همچنین عدم استفاده صحیح از دانش و علم استادان و پژوهشگران بین المللی بزرگ فرش کشورمان را که در دنیا دارای اسم و رسم هستند، یکی دیگر از معضلات اساسی صنعت فرش در کشور عنوان کرد و گفت: این در حالی است که این جامعه آکادمیک و علمی دوران پیری خود را طی می کند و متاسفانه جایگزینی نیز برای آنها تربیت نکرده ایم.
این کارشناس فرش با بیان اینکه بخش آکادمیک و دانشگاهی فرش از یک سو و بخش سنتی این حرفه نیز هرکدام راه خود را می روند، بر ایجاد تعامل هرچه بیشتر بین این دو بخش تاکید کرد.
وی افزود: متاسفانه بازار سنتی فرش در حال حاضر به یک سد و مانع بزرگ بر سر راه بخش صنعت و جامعه آکادمیک و دانشگاهی فرش که قصد مدیریت علمی فرش را دارند تبدیل شده است به طوریکه این فعالان سنتی معتقدند دانش حق ورود به این بخش را ندارد، آنها مدعی هستند به تمام علوم مسلط هستند.
اکبری اظهار داشت: با اینکه این فعالان سنتی فرش بسیار در کار خود خبره و از یک آگاهی تجربی مناسبی در این بخش بهره مند هستند اما از هیچ علوم و دانش آکادمیک برخوردار نیستند و در برابر نفوذ دانش و صنعت که می خواهند کار فرش دستباف را علمی پیش ببرند، مقاومت می کنند.
وی افزود: فعالان سنتی مشتری را به حجره می برند و از اینکه حتی همسایه آنها مشتری یا فرش آنها را ببیند واهمه دارند، در حالی که این مشکل در اکثر کشورها از جمله ترکیه، پاکستان، هند، نپال و حتی افغانستان که در حال حاضر به رقبای جدی فرش ایران تبدیل شده اند، رفع شده است و قشر سنتی آنها بسیار پیشرفته و به روز شده اند و بسیار بیشتر از ایران صادرات فرش دارند.
این کارشناس فرش با بیان اینکه، در حال حاضر بسیاری از تولیدات فرش و گبه های ما از سوی این کشورها بر اساس ذائقه و علم روز دنیا طراحی و تولید و به بازار عرضه می شود، افزود: این در حالی است که بیشتر تولیدات ایران بر اساس میل شخصی صورت می گیرد.
اکبری افزود: بعنوان مثال تولیدکنندگان و طراحان ایرانی بیشتر به یک سری نقش و نگارهای تکراری مانند نقش های کرم و پیازی علاقمندند و تولید می کنند، درحالیکه بعنوان مثال این رنگ مورد پسند بازار ایتالیا نیست چراکه متقاضیان در این کشور بیشتر خواهان فرش سورمه ای هستند.
وی همچنین عدم توجه به شکل و اندازه در بافت فرش طبق ذائقه مشتریان را یکی دیگر از مشکلات اساسی فرش دستباف ایران در بازار جهانی دانست گفت: در این بخش نیز مشتریان ممکن است به جای اندازه 3*2 (دو در سه) اندازه 2*2 (دو در دو) بخواهند یا در آمریکا به جهت نوع معماری ساختمان و حتی شکل و اندازه اتاق های پذیرایی بیشتر فرش 7.5 متری مورد پسند و ذائقه مشتری است.
این کارشناس فرش ادامه داد: تولیدکنندگان ما به این مهم توجه نمی کنند و بیشتر اندازه های فرش های تولیدی 205 در 3.5 می بافند در حالی که اندازه مورد درخواست بازار 2.5 در3 است.
**سرگردانی فارغ التحصیلان فرش در کشور
اکبری همچنین با بیان اینکه همواره از آرزوهای ما این بود که کالای فرش نیز بعنوان یک محصول ریشه دار در ایران به صورت دانشگاهی و آکادمیک پرداخته شود، گفت: البته این مهم چند سالی می شود که از سوی دانشگاه های هنر و علمی کاربردی و همچنین مراکز آموزشی دنبال می شود و فارغ التحصیلانی در رشته های مرتبط نیز به جامعه تزریق شده است.
این کارشناس فرش در عین حال ضمن اظهار تاسف از عدم استفاده صحیح از این نیروهای تحصیلکرده به منظور ایجاد توسعه علمی در بخش فرش در کشور گفت: هم اکنون بسیاری از فارغ التحصیلان این رشته سرگردان هستند به طوری که از آنها به عنوان منشی شرکت های بازرگانی یا کارمند عادی استفاده می شود.
وی افزود: این در حالی است که هزینه های زیادی از سوی دولت صرف آموزش هیات علمی و پرورش این نیروها در کشور شده است.
اکبری با بیان این که پیش از این از سوی دولت برای اشتغالزایی حداقل 20 هزار نفر از سوی متولیان فرش در کشور اعلام تکلیف شده است، افزود: با این حال تاکنون در حالی که در سال 1397 به سر می بریم چنین اتفاقی نیافتاده است.
**فرش دستباف بدون شناخت سلیقه مشتری بافته می شود
با این همه، یکی از بخش هایی است که کانون دانش، صنعت و بازار می تواند با تزریق دانش و فناوری در عرصه های مختلف آن از جمله طراحی، تولید و بازاریابی اثرگذار باشد حوزه فرش دستباف است و البته اخیرا نیز کانون هماهنگی دانش، صنعت و بازار آن راه اندازی و انتخابات هیات مدیره آن نیز برگزار شد.
حوزه ای که علی خلیقی طراح، تولید کننده و مدرس دانشگاه هنر معتقد است به شدت دچار رکود شده است و از مشکل طراحی، تولید و صادرات رنج می برد، چراکه هنوز پس از گذشت سال ها، فرش دستباف بدون هیچگونه شناخت و مطالعه بازاری مطابق با طرح های 300 یا 400 سال پیش بافته می شود.
وی با بیان اینکه طراحی نقش بسیار مهمی در فروش فرش دارد، افزود:امروز خریداران در وهله نخست فرش را نگاه می کنند و بعد کیفیت آن را می سنجند و اگر فرش را به لحاظ ظاهر پسند نکنند نزدیک آن نمی شوند.
خلیقی با تاکید بر این که طراحان ما نیاز به روز رسانی دارند و بایستی مقداری ارتجاع را کنار بگذارند و آینده را در نظر گیرند گفت: قرار نیست همیشه در تولید فرش به صفویه بنازیم، نسل های آینده درباره شیوه های کاری ما قضاوت خواهند کرد که چه چیزی برای آنان به یادگار گذاشته ایم.
طراح بزرگترین فرش دستباف جهان معتقد است:هنرهای سنتی گذشته و دیروز متعلق به همان روز بوده است و امروز هنر روز ما هنر سنتی دویست سال بعد خواهد بود و نباید به تکرار کارهای گذشته بسنده کرد.
وی در عین حال تاکید کرد: البته ما با طرح های هجو و کارهای بی کیفیت به اسم مدرن کارکردن نیز مخالف هستیم اما با آگاهی و شناخت و مطالعه هنرهای همسایه فرش مانند نقاشی، عکاسی و گرافیک و ترغیب بازارهای خارجی باید بتوانیم به نقش مایه های جدیدتری و دقیق تری برسیم که البته این به کمک علم و فناوری میسر خواهد شد.
وی می گوید: هرچند طرح های فرش دستباف ایران در طول سده های گذشته زیبا و با ارزش بوده است و از جایگاه هنری بسیار بالایی در دنیا برخوردار است، اما با رشد انواع و اقسام تکنولوژی ها، نسل های جدید در دنیا نیز بسیار متفاوتر از پدران و اجداد خود زندگی می کنند و بخش قابل توجهی از آنان طرح های دیگری را می پسندند.
خلیقی تاکید کرد:ما باید برای گروه سنی جوان تر دنیا ایده ها و طرح های نو و جدیدتری داشته باشیم و باید خودمان را به آنها نزدیک کنیم که البته این مهم در گرو پیوند دانشگاه، صنعت و بازار با یکدیگر است که در قالب کانون شکل گرفته است.
**تبلیغات فرش دستباف ایران بسیار ضعیف است
اما طراح بزرگترین فرش دستباف جهان با تاکید بر این که یکی از مشکلات اصلی فرش دستباف مربوط به بازار فروش است، دلیل اصلی بروز این مشکل را نبود تبلیغات مناسب عنوان کرد و گفت: تبلیغ خوبی برای فرش ایران نمی شود و بنده هیچ جا ندیدم کلیپ خوبی از فرش ایران تولید و پخش شود.
خلقیقی معتقد است: در این بخش باید در راستای حمایت از تولیدات ملی فیلم های مستندی ساخته شود چرا که در بحث شناساندن فرش ایرانی به مخاطبان مقداری کوتاهی شده است.
وی اضافه کرد:این درصورتی است که برخی کشورهای دارای تولیدات خاص و صنایع دستی با ورود توریست ها به کشورشان یک کاتالوگ از تولیدات ملی و صنایع دستی شان به آنان هدیه می دهند ضمن اینکه نسبت به سایر کشورها نیز در نمایشگاه ها خارجی حضور فعالی نداریم و برخی شرکت های تولیدی نیز بصورت فردی در اینگونه نمایشگا ها حاضر می شوند.
وی ضعف در تامین مواد اولیه مرغوب و همچنین عملیات تکمیلی نسبت به رقبای خارجی در صنعت فرش دستباف را از دیگر مشکلات این حوزه ذکر کرد و این حوزه را نیازمند به روز رسانی و استفاده از دانش روز مهندسان شیمی و نساجی دانست.
وی می گوید: حالا که کانون دانش، صنعت و بازار به همت فعالان حوزه فرش و همچنین حمایت معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری شکل گرفت است، باید نخبگان این سه عرصه با یکدیگر هم اندیشی کنند ضمن تعریف یک الگوی واحد، فرش دستباف را از وضعیت تکروی فعالان این عرصه که تولید و تلبنار فرش در انبارها را بدنبال داشته است نجات دهند.
**فرش دستباف نیازمند ارتقاء کیفی
اما عضو هیئت علمی دانشگاه هنر نیز معتقد است که اگر میخواهیم در رابطه با فرش دستباف در دنیا حرفی برای گفتن داشته باشیم و موفق تر عمل کنیم باید در جهت ارتقای کیفیت گام برداریم و این کالا را به قیمت طلا و جواهر و قابل قبول به دنیا عرضه کنیم.
بیژن اربابی با تاکید براینکه دنیا به لحاط تکنولوژیکی بسیار رشد داشته است گفت: قرار نیست نسل فعلی نیز شیوه های زندگی پدران و اجداد خود را تکرار کنند.
وی می گوید: هرچند حضور فرش های ماشینی و سایر زیراندازها همیشه رقبای سختی برای فرش های دستباف ایران بوده است اما اینکه فروش فرش دستباف ما در بازار به دلیل برخی غفلت ها با مشکل مواجه شده است آخر دنیا نیست، می توان با شناخت صحیح از بازار که ابعاد متفاوتی از جمله فرهنگ، تکنولوژی، سلیقه ها را در بر می گیرد، تولیدات مناسبی را به بازار عرضه کرد.
**آیا کشورهای چین و هند جای ایران را گرفته ند؟
این عضو هیات علمی دانشگاه هنر در خصوص برخی صحبت ها مبنی براینکه، چند سالی است که کشورهای چین و هند در بازار جهانی فرش یکه تازی می کنند و جای ایران را در بازار گرفته اند، ضمن رد این صحبت ها گفت: این کشورها در یک دوره از روی استیصال به سمت تولید و فروش فرش رفتند اما به لحاظ کیفی نتوانسته اند جایگاه ایران را تصاحب کنند.
اربابی افرود: د رحال حاضر بسیاری از تجار چینی برای خرید فرش دستباف ایران به کشورمان می آیند و به مناطق مختلف چین از جمله شانگهای می برند.
وی می گوید: البته حدود 30 درصد فرش ایران به آمریکا صادر می شد که با تحریم هایی که از سال 1391 آغاز شد، صادرات فرش دستباف به این کشور بعنوان بزرگترین بازار فرش ایران دچار مشکل شد.
**فرم و اشکال فعلی فرش دستباف مورد پسند نسل جدید نیست
علیرضا قادری طراح و گرافیک در حوزه فرش نیز مشکل اصلی حوزه فرش دستباف در کشورمان را ناپایداری در بازار جهانی به دلیل مشکلات ساختاری داخلی دانست و گفت: البته تولید فرش کماکان در کشور ادامه دارد و با وجود اینکه یک عده ای از این حوزه خارج شده اند اما جای آنها را افراد جدید پر کرده اند
وی همچنین عدم تطبیق با نیازهای بازار را اصلی ترین علت ناپایداری فرش دستباف ایران در بازارهای جهانی دانست و گفت: برخی مشکلات ایجاد شده ناشی از مشکلات خود بازارهای خارجی مقصد است چرا که در کشورهای اروپایی و یا آمریکا روش های زندگی باعث شده است که نسل های جدید تمایل زیادی به فرم ها و اشکال فعلی فرش نداشته باشند.
قادری افزود: از یک طرف نیز آنها می خواهند هرچند وقت یکبار و گاه به سرعت لوازم زندگی خود را تغییر دهند و بالطبع خرید فرش گرانقیمت دستباف ایران برای آنها به صرفه نخواهد بود.
وی گفت: ما در ایران فرش دستباف را زیرپا می گذاریم و استفاده می کنیم این در حالی است که بسیاری از مردمان دنیا توان مالی را ندارند که این فرش را خریداری کرده و زیرپا خود بیاندازند.
این طراح فرش گفت: البته بخش دیگری از مشکلات بازار فرش دستباف ناشی از مشکلات اقتصادی در سراسر دنیا است، ضمن اینکه ما تنها کشور تولید کننده فرش نیستیم و بازار هدف با سایر تولیدکننده ها نیز در ارتباط است و در واقع این مقدار تولید فرش در کشور مازاد بر نیاز و کشش بازار است.
وی سنتی عمل کردن فعالان عرصه فرش دستباف را مورد اشاره قرار داد و گفت: امروزه همگام با پیشرفت های تکنولوژیکی تمام پرداخت ها، بازاریابی، فروش و مذاکرات بصورت الکترونیکی انجام می شود.
**سردرگمی بافندگان فرش، آنها نمی دانند چه چیزی بیافند
قادری با بیان اینکه، اطلاع رسانی راجع به فرش دستباف ایران در بازارهای جهانی بسیار ضعیف است گفت: منشاء بیش از 90 درصد اطلاعاتی که درحوزه فرش دستباف در اختیار مردم دنیا است سایر کشورهای تولید کننده این محصول هستند البته ممکن است راجع به فرش ایران نیز اطلاع رسانی می کنند.
وی ادامه داد: لذا ما سهم و جایگاهی در تبلیغات و اطلاع رسانی فرش دنیا نداریم و تنها بدون هدف تولید می کنیم بنابراین کسی که بصورت مناسبی راجع به فرش با دنیا صحبت می کند، خوب هم می فروشد.
این طراح فرش گفت: مشکل امروزما مواد اولیه، بافنده و نوع طراحی یا رنگرزی نیست بلکه مشکل در قطع ارتباط با بازار است، به طوری که روزانه تماس های زیادی را از سوی تولید کنندگان فرش دستباف شاهد هستیم مبنی بر اینکه بتوانند در بازار فروش داشته باشند چه طرحی را با چه ابعادی بیافند و آنها دقیقا نمی دانند باید چکار کنند.
**تکروی فعالان فرش دستباف معضل اصلی
اما قادری ضمن تقدیر از عملکرد معاونت علمی در حمایت از راه اندازی کانون های دانش، صنعت و بازار به منظور رونق تولید ملی گفت: به طور حتم بهترین قوانین و برنامه ها در عرصه عمل اگر با همدلی، همگرایی و غیرت توام نباشد شکست خواهند خورد و دست اندرکاران این برنامه ها ناکام می شوند.
وی با تاکید براین که نقش هدایتگری و حمایتگری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در حوزه کانون های دانش، صنعت و بازار باید پررنگ باشد گفت: بعنوان مثال بسیاری فعالان حوزه فرش دستباف بصورت تکرو عمل می کنند به طوری که جنس کار آنها انفرادی است و تجارت فرش همواره بر انجام کارهای گروهی اولویت داشته است.
وی گفت: حتی بسیاری از فعالان این حوزه بصورت سری کار می کنند و این باعث شده است که بسیاری نکات و مسائل مربوط به هنر فرش دستباف سینه به سینه منتقل شود و در حال حاضر تعدادی از بزرگان و بافندگان بزرگ به دلیل اینکه پشت یک فروشنده فرش قرار دارند حتی تا هنگام مرگ ناشناخته باقی می مانند.
قادری تاکید کرد: لذا دست اندرکاران حوزه فرش دستباف در درجه نخست برای انجام کار جمعی و مشارکت در حوزه کسب و کار نیازمند آموزش و فرهنگ سازی هستند.
**تولید فرش با ورود معاونت علمی هدفمند می شود
رئیس انجمن فرش ایران نیز با تاکید براینکه در حال حاضر فرش دستباف ایران هدفمند تولید نمی شود، گفت:ورود معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و راه اندازی شرکت های دانش بنیان در حوزه فرش تولید این محصول را علمی و هدفمند خواهد کرد.
مهدی کشاورز افشار افزود: کانون دانش، صنعت و بازار که با حمایت معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری راه اندازی شده است می تواند به منظور ارتقای کیفیت فرش دستباف ایرانی و جایگاه ارزش های هنری و فرهنگی این صنعت، اهالی دانشگاه، صنعت و همچنین بازار را برای حمایت و راه اندازی شرکت های دانش بنیان در این حوزه گرد یکدیگر جمع کند.
وی گفت: با راه اندازی کانون دانش، صنعت و بازار به طور حتم شرکت های دانش بنیان در حوزه فرش در پارک های علم و فناوری راه اندازی خواهد شد که با ترکیب دانش و تجربه تزریق کمک های نوآورانه و خلاقیت های بسیاری از سوی جامعه دانشگاهی و ترغیب تولیدکنندگان بدبنال خواهد داشت.
وی در خصوص اینکه آیا راه اندازی شرکت های دانش بنیان در حوزه فرش در دنیا سابقه دارد یا خیر نیز گفت: البته این کار هنوز به این شکل در دنیا مورد توجه قرار نگرفته است و ایران در این زمینه نخستین کشوری خواهد بود که در حوزه فرش دستباف می خواهد تجربه و دانش را با هم تلفیق کند و به طور حتم در آینده نزدیک نیز نتایج درخشان آنرا خواهد دید.
گزارش خطا
آخرین اخبار