تنش آبی و چالش مصرف در بخش کشاورزی

به گزارش ایران اکونومیست؛ براساس آمار بانک جهانی، مقدار متوسط مصرف آب در بخش های صنعتی، کشاورزی و شرب در جهان سالانه حدود 580 مترمکعب برای هر نفر است که این مقدار در ایران حدود یکهزار و 300 متر مکعب در سال می باشد که تعبیری جز هدررفت آب در کشور ندارد.
در این میان بخش کشاورزی پرمصرف ترین بخش در کشور است که نه به خاطر نیاز ذاتی بلکه به دلیل عدم استفاده از تکنولوژی و سیستم های نوین آبیاری بخش اعظم آب را مصرف می کند.
خراسان رضوی نیز در عین دست و پنجه نرم کردن با خشکسالی و تنش آبی در بخش کشاورزی با برخورداری از یک میلیون و 200 هزار هکتار سطح زیرکشت جایگاه تعیین کننده در تامین نیازهای حیاتی جامعه و امنیت غذایی کشور دارد.
لزوم اجرای سامانه های نوین آبیاری و مدیریت مصرف آب در این استان بویژه در بخش کشاورزی به حدی است که رئیس جمهوری دیروز طی سخنرانی در جمع مردم سبزوار به این موضوع اشاره و اظهار کرد: بارندگی امسال در خراسان رضوی نسبت به پارسال 50 درصد کاهش داشته که باید مشکل کمبود آب را از طریق انتقال آب با لوله به زمینهای کشاورزی و اجرای سیستم های نوین آبیاری حل کنیم.
حجت الاسلام والمسلمین دکتر حسن روحانی افزود: در سالهای آتی 500 کیلومتر لوله گذاری در خراسان رضوی انجام می شود که نشانگر توجه خاص دولت به مشکل کم آبی در این استان است.
وی با تاکید بر ایجاد سامانه نوین آبیاری در این استان گفت: از ابتدای انقلاب تا ابتدای سال 92 طرحهای مربوط به سامانه نوین آبیاری در خراسان رضوی 110 هزار هکتار بود اما طی چهار سال گذشته 56 هزار هکتار زمین در این استان به سامانه نوین آبیاری مجهز شد.
وی اظهار کرد: 6 هزار و 800 رشته قنات در خراسان رضوی وجود دارد که قرار است حدود 2 هزار کیلومتر آن احیا شود و تاکنون بخش زیادی از این بازسازی انجام شده و بخش دیگر آن در سالهای پیش رو انجام می شود.

*ضرورت کاهش 50 درصدی مصرف آب در بخش کشاورزی
مدیر عامل سازمان مردم نهاد جمعیت ناجیان آب خراسان رضوی در باره ضرورت مصرف بهینه آب در بخش کشاورزی به خبرنگار ایرنا گفت: باید الگوی مصرف آب کشاورزی اصلاح و میزان مصرف آب در این بخش به 50 درصد کاهش یابد که این مطلب در سند تدبیر آب مشهد نیز تاکید شده و تا افق 1404 باید محقق شود.
مهدی جمشیدی با بیان اینکه مصرف آب در بخش کشاورزی وحشتناک است، افزود: مدیریت مصرف به معنای نابودی بخش کشاوری نیست بلکه باید با تغییر الگوی کشت و استفاده از سیستم های نوین آبیاری دراین مسیر گام برداشت.
وی اظهار کرد: هم اکنون در خراسان رضوی سالانه یک میلیارد و 200 میلیون متر مکعب اضافه برداشت از سفره های آب زیرزمینی داریم و سطح آب زیرزمینی سالانه بیش از یک متر افت می‌کند که با این روند به ‌زودی با کمبود شدید آب روبرو خواهیم شد.
وی گفت: با توجه به خشکسالی پیاپی در این استان و کاهش بارندگی ها باید با مصرف صحیح در بخش های مختلف کشاورزی، شرب و صنعت از حادتر شدن شرایط جلوگیری کرد.

* 150هزار هکتار از مزارع استان زیر پوشش طرح نوین آبیاری است
رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی نیز با بیان اینکه پارسال طرح های نوین آبیاری در سطح 30 هزار هکتار از کشتزارهای استان به اجرا درآمد، گفت: هم اکنون حدود 150 هزار هکتار از مزارع استان زیر پوشش این طرح ها قرار دارد.
مجتبی مزروعی افزود: 200 هزار هکتار دیگر از زمین های کشاورزی استان ظرفیت و شرایط اجرای سامانه های نوین آبیاری را دارند که با اجرای طرح نوین آبیاری در هر هکتار، مصرف حدود پنج هزار و 600 متر مکعب آب صرفه جویی می شود.
وی اظهار کرد: با توجه به حجم بسیار برداشت آب از منابع زیرزمینی، تداوم پدیده خشکسالی، فقدان تغذیه سفره های آب زیرزمینی، بی توجهی به مدیریت برداشت و مصرف آب و افت شدید منابع آب، ضرورت استفاده از شیوه های نوین مصرف آب انکارناپذیر است.
وی با بیان اینکه به طور متوسط هر هکتار اجرای طرح آبیاری نوین بین 100 تا 140 میلیون ریال اعتبار نیاز دارد، گفت: حجم آبهای تحت الارضی استان 5.3 میلیارد متر مکعب است ولی سالانه حدود 6.4 میلیارد متر مکعب آب از سفره های زیرزمینی برداشت می شود لذا باید طرح های افزایش راندمان و بهره وری و روشهای نوین آبیاری اجرا شود.
مزروعی افزود: تاکنون حدود 19 هزار کیلومتر لوله گذاری برای انتقال آب به زمین های کشاورزی در این استان انجام شده که به همین میزان نیز ظرفیت اجرا وجود دارد و به ازای هر کیلومتر لوله گذاری حدود 40 هزار متر مکعب آب صرفه جویی می شود.

* انجام 240 هکتار کشت گلخانه ای در خراسان رضوی
رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی با بیان اینکه کشت گلخانه ای و الگوی کشت بر اساس شرایط اقلیمی نقش موثر در کاهش مصرف آب دارد گفت: سطح کشت گلخانه ای در این استان 240 هکتار است و این استان رتبه دهم را از نظر توسعه گلخانه ها در کشور دارد.
وی افزود: هم اکنون پنج هکتار عرصه در این استان زیر کشت محصولات گلخانه ای با استفاده از فناوری برتر قرار دارد و این استان از نظر سطح زیر کشت این نوع گلخانه ها و نیز گلخانه های هیدروپونیک (پیشرفته) جزو استانهای برتر کشور محسوب می شود.
وی با بیان اینکه افزایش 100 هکتاری سطح زیر کشت گلخانه ها پیگیری می شود، اظهار کرد: 700 واحد کشت گلخانه ای در خراسان رضوی دایر است و عمده محصولات زیر کشت در گلخانه های استان با حدود 185 هکتار شامل سبزیجات و صیفی جات از جمله خیار، گوجه فرنگی، فلفل و بادمجان است.
مزروعی گفت: موضوع آب و کشاورزی یک مقوله ملی و مرتبط با تامین تغدیه سالم برای جامعه است و برای جلوگیری از ایجاد بحران های دیگر باید مقوله کم آبی کنترل شود.

* تشدید آسیب پذیری قنات های استان
مدیر امور آب، خاک و فنی مهندسی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی نیز با توجه به اهمیت بازسازی قنات ها برای آبیاری زمین های کشاورزی گفت: قنات های استان بسیار آسیب پذیر هستند و به دلیل مواجهه با تنش های آبی و خشکسالی نیاز به مرمت و بازسازی دارند.
محمدابراهیم بهبودی با بیان اینکه هم اکنون 100 هزار هکتار از کشتزارهای استان از آب هشت هزار و 700 رشته قنات آبیاری می شود، افزود: پارسال 750 رشته قنات در این استان مرمت و بازسازی شد و امسال نیز مرمت هزار رشته قنات دیگر در برنامه است.
وی اظهار کرد: آب قنات ها، آب پایدار و کم استهلاک است و برای مرمت هر کیلومتر از قنات ها 2.5 میلیارد ریال مورد نیاز است.
وی گفت: لوله گذاری برای انتقال آب نیز نقش مهمی در کاهش مصرف آب بخش کشاورزی ایفا می کند.

* آبیاری 10 درصد فضای سبز مشهد با آب شرب
مدیر نظارت بر امور پارکها و فضای سبز شهرداری مشهد نیز به خبرنگار ایرنا گفت: بطور متوسط حدود 10 درصد از مساحت فضای سبز این کلانشهر با آب شرب شهری آبیاری می شود.
مهدی یعقوبی با بیان اینکه حدود 70 درصد فضای سبز مشهد با آب چاههای غیرقابل شرب و بقیه با استفاده از روان آبها آبیاری می شود، افزود: تا حد امکان سعی می شود از آب شرب برای آبیاری فضای سبز استفاده نشود.
وی اظهار کرد: در این راستا پروژه جداسازی آب شرب از غیرشرب برای آبیاری فضای سبز مشهد در مدت چهار سال برنامه ریزی شده و این پروژه به طول 51 کیلومتر در دست اجراست.
وی با بیان اینکه تاکنون 28 کیلومتر این شبکه اجرا شده است، گفت: طول شبکه فرعی این پروژه نیز 470 کیلومتر می باشد که تاکنون 105 کیلومتر آن اجرایی شده است.
یعقوبی با بیان اینکه حدود 12 درصد آبیاری فضای سبز مشهد با تانکر و مابقی به صورت آبیاری تحت فشار انجام می شود، افزود: ساخت 15تصفیه خانه با مشارکت بخش خصوصی برای آبیاری فضای سبز مشهد در دستور کار است که عملیات اجرایی 2 تصفیه خانه از این تعداد آغاز شده است.
وی اظهار کرد: مساحت فضای سبز در تملک شهرداری مشهد چهار هزار و 851 هکتار و سرانه فضای سبز در این شهر 14 مترمربع است.