برنامه های شهرداری رم برای حفظ بافت سنتی پایتخت ایتالیا

به گزارش ایران اکونومیست؛    شهر رم که به آن شهر ابدی نیز گفته می شود همانند یک موزه بدون سقف مملو از آثار تاریخی و ساختمان های باستانی است که قدمت برخی از آنها همانند آمفی تئاتر 'کولزیوم' به حدود دوهزار سال نیز می رسد. بقایای بر جای مانده از امپراطوری رم باستان موجب جذب میلیون ها گردشگر از سراسر جهان می شود، از این رو شهرداری برای حفظ بافت قدیمی آن در طی دهه های مختلف بویژه پس از جنگ دوم جهانی مقررات و طرح های جامع مختلفی را ارائه و اجرا کرده است.
حفظ بافت تاریخی شهرها و مناظر شهری برای ایتالیایی ها از اهمیت زیادی برخوردار است، چرا که علاوه بر اقتصاد شهری در توسعه گردشگری و تقویت هویت ملی موثر است.
یکی از نکات جالب در رابطه با توسعه شهری در رم این است که ارتفاع هیچ سازه و ساختمانی به احترام پاپ رهبر مذهبی کاتولیکهای جهان، نباید بلندتر از ارتفاع گنبد کلیسای واتیکان (136 متر) باشد، به همین دلیل است که در رم هیچ برج بلند و یا آسمان خراشی دیده نمی شود.
البته این یک مورد سنتی است که اساس قضایی ندارد و از این موضوع برای حفظ تراز زیبایی شهر استفاده شده است تا بافت شهری یکی از کهن ترین پایتخت های جهان حفظ شود.
شهرداری رم برای حفظ بافت قدیمی این شهر مقررات سختی اعمال کرده که بر اساس آنها امکان ساخت بناهای جدید در مناطق تاریخی شهر ممنوع شده است و ساختمان های مسکونی بویژه قدیمی در این شهر می باید بشکل کنونی باقی بمانند و هیچ تغییری در نمای بیرونی آنها انجام نشود و حتی تغییر رنگ ساختمان نیز امکان پذیر نیست.
عملیات بازسازی و ترمیم ساختمان های قدیمی نیز طی مقررات خاصی اجرا می شود که در کل نباید در نمای ساختمان تغییری ایجاد کند. اغلب ساختمان های نوساز نیز در حومه رم بنا می شوند تا بافت قدیمی شهر را دگرگون نسازند.
مرکز تاریخی شهر رم در سال 1980 به عنوان میراث بشری توسط یونسکو به رسمیت شناخته شد که شامل 19.91 کیلومتر مربع از کل این شهر می شود و جمعیتی بالغ بر بیش از 187 هزار نفر دارد.
در قرن گذشته (20م) یک سری تغییرات زیست محیطی در شهرهای بزرگ اروپا از جمله شهر باستانی رم به وقوع پیوست. شهرهای تاریخی با بناهای متراکم توسعه و در اطراف بافت تاریخی شهر گسترش یافته اند.
رم بزرگترین و پرجمعیتترین شهر ایتالیا محسوب می شود که بیش از یکهزار و 285 کیلومتر مربع وسعت دارد. برای مقایسه وسعت تهران 750 کیلومتر است. وسعت رم بیشتر از مجموع 9 شهر بزرگ ایتالیا، میلان، تورین، جنوا، بولونیا، فلورانس، ناپل ، باری، پالرمو و کالیاری است و به عبارتی رم هفت برابر شهر میلان و یازده برابر ناپل است.
قلمرو شهرداری رم قبلا بر اساس طرح جامع 'Sanjust-Nathan' در سال 1909 تقسیم بندی شد که شامل 116 ناحیه در چهار گروه و 22 بخش در درون باروی رم باستان به نام 'ائورلیانه'، 35 محله در کنار این بارو، 6 منطقه حومه و 53 منطقه کشاورزی می شود.
در سال های پس از جنگ جهانی دوم رم شاهد پدیده ساخت و سازهای خودجوش، فقیرانه و بدون مجوز شد که به برخی از آبادی های اصلی پایتخت شکل داد.
در سال 1977 ساختار اداری رم با حفظ بافت قدیمی آن به 19 شهرداری منطقه ای و 155 ناحیه شهری تقسیم بندی شد. اکنون شهرداری رم نیز متشکل از 15منطقه است که از استقلال مدیریتی و مالی برخوردارند.

** پدیده جمعیتی
برای درک بهتر برنامه ریزی شهری در رم و رشد و توسعه آن لازم است به پدیده جمعیتی در یک مدت زمانی معنی دار توجه کرد. بر اساس نخستین سرشماری که در سال 1871 میلادی صورت گرفت می توان مشاهده کرد که شهر رم در آن زمان تنها بیش از 213 هزار نفر جمعیت داشت در حالی که جمعیت پایتخت ایتالیا در سال 1981 میلادی 1300 درصد رشد کرد و به بیش از دو میلیون و 800 هزار نفر رسید.
در 20 ساله اخیر جمعیت رم به آرامی اما مستمر، روندی نزولی را سپری کرد. البته در هزاره جدید فرایند رشد بهبود یافته و در سال 2010 جمعیت پایتخت نشینان به بیش از دومیلیون و 882 هزار نفر رسید و تراکم مسکونی در این شهر نیز دو هزار و 244 نفر در هر کیلومتر مربع است (تراکم جمعیتی در تهران بیش از 12 هزار نفر در هر کیلومتر مربع).

* فضای شهری و مناظر
رشد جمعیتی در رم از زمان وحدت ایتالیا و پس از جنگ جهانی دوم تاکنون به همراه گسترش شهری بطور معنی داری رشد کرده است. مرزهای شهری همچنان رو به گسترش بوده و حومه های مسکونی پایتخت همچنان رو به توسعه و در بر گرفتن اراضی کشاورزی و مناطق باتلاقی هستند.
شهر رم ابتدا متشکل از تاکستان ها، باغ ها و ویلاها بود اما پس از اینکه این شهر به عنوان پایتخت ایتالیا انتخاب شد، صاحبان ویلاها فرایند تقسیم بندی را آغاز و برخی از تجار زمین های را خریداری کرده و بدین صورت توسعه رم رقم خورد.
دولت از طریق یک سری کنوانسیون ها، بخشی از زمین های خصوصی را با هدف شهرسازی و بویژه برای ساخت خیابان ها و فاضلاب ها به خود اختصاص داد. نخستین طرح جامع رم به دست 'الساندرو ویویانی' پیشنهاد و توسط 'لوییجی پینچانی' شهردار وقت رم در سال 1873 تصویب شد. در این طرح ساخت محله های جدید و استقبال از 150 هزار سکنه و توسعه فضای صنعتی پیش بینی شده بود.
از نظر ساخت و ساز طرح جامع 'Sanjust-Nathan' در سال 1909 اهمیت زیادی برای حفظ بافت شهری رم داشت که بر اساس آن ارتفاع ساختمان های پایتخت نمی توانست بیش از 24 متر باشد.
نخستین قانون ملی پس از جنگ درباره ساخت و ساز عمومی، قانون 28 فوریه 1949بود که در آن از طرح قانونی برای افزایش اشتغال کارگران، با تسهیلات ساخت مسکن برای کارگران صحبت می شد. این طرح مربوط به محله های رو به رشد سریع در مناطق شرقی رم می شد.
در دهه 50 میلادی با کمک های مالی آمریکایی ها به پناهندگان مناطق جنگی، کمیته کمک به بی خانمان ها شکل گرفت. بودجه کم به دست امده از این کمک ها برای تغییر شکل برخی آبادی ها مورد استفاده قرار گرفت.
بازی ها المپیک سال 1960 برای رم نه فقط فرصتی برای نشان دادن شهر ابدی به جهانیان بود بلکه به مداخلات متعدد شهری و ساختمانی انجامید که محور استراتژیکی شهر را تغییر داد. طرح مسکن برای ورزشکاران در دهکده المپیک در شمال و جنوب شهر اجرا شد با این هدف که پس از پایان بازی ها به کارمندان دولتی داده شوند.
ساختار امروزی شهر رم دارای یک هسته مرکزی است که همواره رو به توسعه به سوی حومه است و سازه های مسکونی و فعالیت های تجاری در تمام اراضی پایتخت با حفظ بافت شهری رو به رشد است.