گردشگری غذایی؛ طعم دلچسب سنت تغذیه با عطر فرهنگ

به گزارش ایران اکونومیست در عصر کنونی به تدریج گردشگران در بخش های مختلف تاریخی، ورزشی، طبیعی، فرهنگی و غیره به استفاده از غذاهای بومی، سنتی و محلی گرایش بالایی پیدا کرده اند و همین پایه ای برای پیدایش گردشگری غذایی شده است.
تاثیر غذا، خوراک و نوشیدنی بر جذب گردشگر به گونه ای است که 'غذا' به عنوان یکی از نمادهای اصلی معرف و نشانه فرهنگ، سنت، خلق و خو و دیدگاه های زیستی مردمان هر جامعه محسوب می شود و در صورتی که هدف گردشگران را آشنایی با فرهنگ، سنت و صبغه تاریخی هر خطه بدانیم، غذاهای بومی و محلی در این زمینه یار و پیام رسان خوبی می توانند باشند.
گردشگری خوراک و نوشیدنی (فود توریسم، food tourism یا food travel) از مهمترین اشکال گردشگری است که نقش مهمی در جذب گردشگر داخلی و البته خارجی دارد.
از دیدگاه متخصصان و صاحبنظران مردم شناس؛ فرهنگ 'غذا، خوراکیها و نوشیدنی ها' جایگاهی خاص در آداب، رسوم، اخلاقیات و خلقیات انسانها دارند. از این حیث غذا عنصری کلیدی در حوزه مردم شناسی، انسان شناسی و تمدنی محسوب می شود.
گردشگری غذایی از جمله عناوین و سرفصل های نوین در عرصه گردشگری جهان شناخته می شود که بازاری با گردش مالی بسیار بالا دارد؛ میل و علاقه شدید به وجود آمده در انسانها برای استفاده از غذای سالم و به تعبیری غذای حلال به حدی رشد داشته که دیگر طالبان غذای حلال را نمی توان صرفا کشورهای اسلامی دانست.
بنابراین ایران به واسطه فعالیت و ارائه خدمات به صورت حلال در نحوه ارائه خدمات و شیوه های پخت و تهیه غذا با رعایت اصول اسلامی، شایسته سهمی جدی و قابل توجه در بازار غذای حلال و البته جذب گردشگران غذایی و علاقه مند به تجربه غذاهای جدید است.
یقینا اطلاع رسانی و معرفی ظرفیت ها، پتانسیل ها و تنوع غذایی موجود در کشورمان اهمیت بسزایی در معرفی هر چه بهتر و جذب گردشگران دارد.
در حالی که شیوه طبخ غذای ایران بعد از سبک پخت غذای چینی و رومی سومین سبک شناخته شده در جهان است، به خوبی می توان با معرفی این سبک به جهانیان نسبت به جذب گردشگران خارجی موفقیت شایسته ای کسب کرد.
خراسان رضوی و مشهد الرضا(ع) با میزبانی سالانه بیش از 27 میلیون گردشگر داخلی و خارجی و میزبانی بیش از یک سوم گردشگران خارجی ورودی به کشور، از جایگاهی اثربخش و مهم برای معرفی، ظرفیت سازی و تقویت گردشگری غذایی و معرفی هرچه بیشتر و بهتر خوراک و غذای ایرانی برخوردار است.
ثبت ملی دو غذای شله مشهدی و شیشلیک شاندیز در فهرست آثار معنوی کشور نشانگر قدمت و تاریخچه طولانی پخت غذاهایی از این دست در خطه خراسان رضوی است.
شله مشهدی، شیشلیک، کباب، دیزی سنگی، دیگچه، کوکوی شیرین، چنگالی، حلیم نیشابوری، حلیم قوچانی، حلیم مشهدی، انواع آش، کباب دنده، چلوماهیچه و چلوگوشت از دیگر غذاهایی است که در خطه خراسان بسیار شناخته شده است.
کمتر گردشگر و مسافری است که به مشهد آمده باشد و به مناطق گردشگری طرقبه و شاندیز نرفته و تجربه خوردن غذاهایی مانند شیشلیک، جوجه، کباب دنده، چلوماهیچه و چلوگوشت را نداشته باشد.
تنوع غذایی بسیار فراوان در ایران و به تبع آن خطه خراسان که برگرفته از ویژگی های طبیعی، آب و هوایی و فرهنگی هر منطقه است، ظرفیت بسیاری برای جذب گردشگر غذایی ایجاد کرده است.
برگزاری جشنواره های غذایی و برپایی تورهای غذا برای آموزش پخت غذاهای محلی و افزایش گردشگرانی که به دنبال تنوع غذایی در محیط های سنتی هستند، به ایجاد گردشگری غذایی منجر شده که توسعه و گسترش آن در سالیان اخیر به شدت مورد توجه قرار گرفته است.
 
*ظرفیت های فراوان بومی و محلی غذایی در خراسان رضوی
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی گفت: این استان جاذبه های فراوانی در زمینه های متعدد از جمله فرهنگ،تاریخ، هنر و آداب و رسوم دارد که در بین این تنوع بالا، تنوع غذایی و قابلیت های فراوان شناخته شده و نشده در حوزه غذاهای بومی و محلی نیز بسیار است.
ابوالفضل مکرمی فر با اشاره به اینکه ظرفیت های بالا در فرهنگ غذایی و پخت و پز در این استان می تواند برای توسعه گردشگری و افزایش مدت ماندگاری گردشگران نقش موثری ایفا کند، گفت: بسیاری از غذاهای بومی استان در عرصه ملی و بین المللی شناخته شده اند که از آن جمله می توان به شله مشهدی و شیشلیک شاندیز اشاره کرد.
وی تاکید کرد: گردشگری غذایی فرصت و ظرفیتی نو در عرصه گردشگری است که می توان با پررنگ کردن آن در کنار سایر جذابیت های موجود، شمار بیشتری از گردشگران را جذب کرد.
وی گفت: مشهد به عنوان قطب گردشگری زیارتی کشور دارای ویژگیهای خاص دیگر در زمینه تاریخی و تنوع قومیتی است که این ویژگیها و آب وهوای مطلوب برخی مناطق استان موجب تنوع غذایی در منطقه شده است.
وی ادامه داد: این تنوع غذایی می تواند جذابیت بسیاری برای گردشگران داخلی و خارجی داشته باشد در حالی که هنوز از این ظرفیت بالقوه بطور کامل بهره گرفته نشده است.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی گفت: غذاهای محلی و بومی خراسان از تنوع بسیار برخوردارند. عرضه غذاهای سنتی و بومی در تاسیسات گردشگری حمایت می شود و در این ارتباط هیچگونه مشکل و مانعی وجود ندارد.
وی گفت: هم اکنون در حوزه گردشگری، از میان طبیعت گردی، گردشگری فرهنگی، گردشگری تاریخی و گردشگری معنوی، گردشگری غذایی از جذابیت بیشتری برخوردار است.
وی تاکید کرد: باید برای معرفی هرچه بیشتر و بهتر هویت و فرهنگ ایران زمین در معرفی دقیق تر و تخصصی تر غذاهای بومی و محلی کوشید.
 
*غفلت از برندسازی
رئیس اتحادیه صنف رستوران، چلوکباب، آشپزخانه، کباب و حلیم مشهد نیزبا بیان اینکه سالهاست غذاهای سنتی زیادی در مشهد برای مسافران پخت شده و مورد استقبال قرار می گیرد، افزود: متاسفانه تاکنون گامی برای معرفی این غذاها و برندسازی آنها به عنوان بخشی از صنعت گردشگری برداشته نشده است.
حسن امیریان افزود: غذاهای سنتی که در رستوران های ممتاز پخت و به مشتری عرضه می شود بعضا از چنان کیفیتی برخوردار است که می تواند فارغ از دیگر ظرفیت های گردشگری مشهد، به عنوان تنها عامل برای جذب گردشگر به حساب آید.
وی ادامه داد: افراد زیادی در عرصه پخت غذا و سفره آرایی در مشهد صاحبنام هستند که خود به تنهایی یک برند به شمار می روند اما متاسفانه تاکنون برنامه منسجمی در راستای برندسازی همه بخشهای صنعت غذا اعم از غذاهای سنتی، رستورانها، آشپزها و سفره آرایان در این شهر به اجرا درنیامده است.
رئیس اتحادیه صنف رستوران، چلوکباب، آشپزخانه، کباب و حلیم مشهد گفت: هر گردشگر تامین 2 مورد از نیازهای خود را در اولویت قرار می دهد که نخست مکان خوب برای اقامت و پس از آن رستوران خوب برای خوردن غذاست.
وی افزود: برندسازی در صنعت غذا آن هم غذاهای بومی و محلی بسیار کمرنگ است و باید با برندسازی و معرفی هرچه بهتر و بیشتر انواع غذاهای خاص و ویژه، نسبت به جذب بیشتر گردشگران اقدام کرد.
 
*طرقبه - شاندیز نگین گردشگری غذایی
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان بینالود کرد: این شهرستان جمعیتی معادل 70 هزار نفر دارد اما شمار فراوان مراجعان رستوران ها و چایخانه های سنتی آن، با توجه به نزدیکی به کلانشهر مشهد، سالانه میلیون ها نفر است که به صورت صعودی در حال افزایش است.
علی اکبر احمدزاده بیان کرد: نزدیکی به بارگاه مطهر رضوی، برخورداری از جاذبه های طبیعی و تاریخی فراوان و روحیه مهمان نوازی مردمان این شهرستان در کنار جاذبه دلکش غذایی آن موجب شده تا طرقبه -شاندیز به عنوان ستاره گردشگری خراسان رضوی معروف شود.
وی ادامه داد: به همین دلیل همیشه زائران و گردشگران خارجی، داخلی و مجاوران فراوانی در طول روزهای سال به این شهرستان سفر می کنند.
وی با بیان اینکه آمار ورود گردشگران بر مبنای دستگاه های ترددشمار نصب شده در ورودی شهرستان تعیین و اعلام می شود، افزود: در سال 1393 شمار خودروهای سواری ورودی به شهرستان معادل 17 میلیون و 171 هزار دستگاه بود که در سال 1395 به 26 میلیون و 22 هزار و 132 خودرو و در سال گذشته به 28 میلیون و 597 هزار دستگاه رسید.
وی ادامه داد: با احتساب چهار سرنشین برای هر خودرو، میزان جمعیت بالای گردشگر ورودی به این شهرستان مشخص می شود.
احمدزاده گفت: تنها در ایام نوروز امسال حدود 2 میلیون خودرو سواری وارد این شهرستان شده اند.
وی در خصوص ظرفیت اقامتی شهرستان نیز گفت: پنج هتل با ظرفیت 1500 تخت، 2خانه مسافر در روستای تاریخی مغان و شهر شاندیز، 2 اقامتگاه بومگردی در روستاهای کنگ و حصارسرخ شاندیز از امکانات اقامتی این شهرستان برای گردشگران هستند.
وی با اشاره به اینکه بر اساس ضوابط و قوانین سازمان میراث فرهنگی هم اکنون تعداد 37 مجتمع پذیرایی و گردشگری در طرقبه و شاندیز از این اداره مجوز دارند، افزود: غیر از این بیش از 130 واحد پذیرایی و سفره خانه سنتی نیز در این شهر از اتحادیه رستوران داران مجوز فعالیت دارند.
احمدزاده گفت: شهر شاندیز از سوی گردشگران داخلی و خارجی بیشتر به نام شهر ششلیک شناخته می شود.
وی با بیان اینکه این غذا با قدمت بیش از 50 سال و با معرفی مناسب در کشور و عرصه بین المللی به عنوان غذای اصلی محسوب می شود که مورد تقاضای گردشگران است، افزود: این غذا در سال 1395 در فهرست معنوی به نام شهر شاندیز ثبت ملی شد.
رئیس میراث فرهنگی شهرستان بینالود ادامه داد: در کنار شیشلیک شاندیز، در شهر طرقبه نیز دیزی سنگی، جوجه کباب، کباب لقمه، ماهیچه و چلوگوشت به عنوان غذای اصلی مورد اقبال گردشگران هستند.
وی ادامه داد: در کنار این غذاها، خوراکی هایی مانند بستنی، سمنو و خشکبار طرقبه نیز در میان گردشگران تقاضای بسیاری دارد.