سونامی کناره‌گیری تیم‌ها؛ فرار بخش خصوصی از سرمایه گذاری در ورزش

به گزارش ایران اکونومیست؛ روند کنارگیری تیم های ورزشی از مسابقات لیگ های معتبر داخلی تنها به فوتسال محدود نمی شود بلکه در چند سال گذشته شاهد کناره گیری تیم های دیگر در فوتبال، والیبال، کشتی و بسکتبال هم بودیم. منحل شدن و کنارگیری تیم های «استیل آذین»، «شیرین فراز کرمانشاه» و «استقلال اهواز» در فوتبال و «تاسیسات دریایی تهران» و «اتلیه قم» در فوتسال، مصداق بارز این ادعا است.
یکی از دلایل کنارگیری تیم ها از مسابقات و لیگ های ورزشی موفق نبودن پروژه خصوصی سازی در بخش ورزش است. در حالی که رویه حرفه ای در تمام دنیا مبنی بر اداره تیم ها در بخش خصوصی و مستقل از دولت می باشد اما در ایران تجربه باشگاه داری در چند دهه گذشته نشان داد که بخش خصوصی به خاطر مشکلات متعدد توانایی حضور مستمر در ورزش را ندارد.
«کمبود منابع مالی داریم، به مرز ورشکستگی رسیده ایم، مشکل درآمدزایی داریم، بزودی از سوی نهادهای بین المللی با محرومیت مواجه خواهیم شد و مالیات کمر باشگاه‌ها را خم کرده» از جمله دلایلی است که باشگاه های مختلف در زمان کنارگیری یک تیم به آنها اشاره می کنند.
تحلیل محتوای این عبارات و تجربه تلخ سرمایه گذاری در بخش ورزش در یک دهه گذشته نشانگر آن است که مدل اداره کردن تیم های ورزشی در ایران با بسیاری از کشور‌های جهان متفاوت است. در دنیای حرفه ای ورزش، باشگاه داری و تیم داری تنها برای کسب افتخار و گرفتن جام نیست بلکه در برخی از مواقع مدیران باشگاه ها از این رشته ها به عنوان یک منبع برای افرایش سرمایه های خود استفاده می کنند.
با چنین چشم اندازی، تیم ورزشی برای سرمایه گذار به یک بنگاه اقتصادی تبدیل می شود که نه تنها زیان ده نیست بلکه سود سرشاری از طریق فروش پیراهن، اسپانسر، بلیت فروشی، حق پخش و تبلیغات میدانی نصیب مالکان خواهد کرد. اما این رویه در ایران متفاوت از دیگر کشورها است. در ایران مالکان باشگاه ها و یا افرادی که پول خود را به ورزش می آورند، نه تنها سود نمی کنند بلکه معمولا به خاطر ناملایمات از صحنه ورزش فراری می شوند.
یکی از مشکلات پیش روی ورزش های تیمی ایران، نبود قانون حق پخش است که در بخش فوتبال به یک کلاف سردرگم تبدیل شده است. در فوتبال حرفه ای دنیا بیش از 50 درصد از بودجه باشگاه های خصوصی از حق پخش تلویزیونی تامین می شود اما در ایران این حق از فوتبال گرفته شده است.
همچنین راه های دیگر درآمدزایی در ورزش ایران بسیار محدود است. در بسیاری از مسابقات بلیت فروشی در اختیار باشگاه نیست و کمترین سود تبلیغات محیطی نیز به جیب باشگاه داران می رود. اسپانسرهای ورزشی نیز به خاطر شرایط بد اقتصادی کشور تمایل چندانی در بخش ورزش ندارند زیرا اسپانسرینگ که یکی از مهمترین منابع تامین مالی باشگاه به شمار می رود زمانی می تواند حضور فعال در میدان ورزشی داشته باشد که شرایط تولید و اقتصاد در جامعه در اوج باشد. در شرایط کنونی که بسیاری از موسسات اقتصادی در رکود به سر می برند نمی توان انتظار داشت که اسپانسر کمک مالی یک تیم ورزشی باشد.
در کنار این مشکلات، یکی دیگر از دلایل اُفت زودهنگام تیم ها در سطح اول ورزش کشور نبود چشم اندازهای بلندمدت برای فعالیت یک باشگاه می باشد. در حالی برخی از تیم ها در یک دهه گذشته با سرمایه گذاری هنگفت توانسته بودند تا بالاترین رده های قهرمانی ایران و قاره آسیا پیش روند اما نبود یک استراتژی بلندمدت و محاسبه هزینه - فایده برای تیم داری، موجب شد تا این روزها شاهد موج کنارگیری تیم ها در رشته های مختلف باشیم.
با این شرایط به نظر می رسد پروژه خصوصی سازی در ورزش ایران یک طرح ناقص به شمار می آید که برای رسیدن به موفقیت باید قوانین و حاشیه های ورزش ایران هماهنگ با سایر نهادهای مرتبط اصلاح شوند.