چرا پیام‌رسـان ایرانی؟

همان وزیر جوانی که 8 آذر سال گذشته، در صفحه توییتر خودش نوشت: «بر اساس مصوبه شورای عالی فضای مجازی، پیام‌رسان‌های ایرانی مورد حمایت ویژه قرار خواهند گرفت و رفع موانع رشد این صنعت در دستور کار قرار گرفته است.»

حمایتی که محمدجواد آذری جهرمی به آن اشاره کرده بود به مصوبه‌ای برمی‌گردد که شورای عالی فضای مجازی در همین زمینه ابلاغ کرد. مصوبه‌ای به تاریخ 11 مرداد 96 که براساس آن پنج نهاد و دستگاه در کشورمان مسئول رسیدگی و حمایت از سازوکارهای شکل‌گیری پیام‌رسان‌های داخلی شدند؛ از قوه قضاییه و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات گرفته تا وزارت فرهنگ و ارشاداسلامی، سازمان صدا و سیما و بانک مرکزی.

در این مصوبه، پیام‌رسان‌های اجتماعی به سامانه‌های کاربر محوری گفته شده که فراهم‌کننده بستر تعاملات اجتماعی برای برقراری ارتباطات فردی و گروهی از طریق تبادل انواع محتواهای چند رسانه‌ای هستند؛ همچنین مطابق با تعریفی که در مصوبه شورای عالی فضای مجازی آمده در صورتی که بیش از 50 درصد سهام پیام‌رسانی متعلق به شخص ایرانی بوده و میزبانی آن صرفا در داخل کشور انجام شده و امکان اعمال حاکمیت در آن وجود داشته باشد، پیام‌رسان اجتماعی داخلی در نظر گرفته می‌شود.

مصوبه شورای عالی فضای مجازی، شش هدف کلان را مد نظر قرار داده است: حفظ و صیانت از هویت ملی و دینی، قابلیت پیشگیری از جرایم و مدیریت و اعمال قوانین و مقررات کشور، اعتمادسازی و صیانت از حقوق شهروندی، حریم خصوصی، امنیت ملی و عمومی، ذخیره‌سازی و پردازش داده‌های عظیم مرتبط با فعالیت پیام‌رسان‌های اجتماعی در داخل کشور و ممانعت از دسترسی غیرمجاز به آنها،توسعه و تسهیل تولید محتوای داخلی و ارتباطات سالم اجتماعی و اقتصادی براساس نیازمندی‌های داخلی و ارزش‌های اسلامی ـ ایرانی و درنهایت بسترسازی و حمایت از پیام‌رسان‌های اجتماعی داخلی؛بستر سازی و حمایتی که با توجه به شرایط فعلی پیام‌رسان‌های داخلی و گذشت هفت ماه از ابلاغ این مصوبه به نظر می‌رسد هنوز راه به جایی نبرده است.

این درحالی است که از وعده منتشر شده وزیر ارتباطات در توییتر هم حدود چهار ماه می‌گذرد و هنوز سایه برخی مشکلات برسر پیام‌رسان‌های بومی کشورمان سنگینی می‌کند، پیام‌رسان‌هایی که قرار است بار پرحجم رساندن پیام بین میلیون‌ها ایرانی را به‌عهده بگیرند. اما اهمیت حضور پرقدرت پیام‌رسان‌های بومی، وقتی بیشتر مشخص می‌شود که به یکی از داغ ترین بحث‌های تعطیلات نوروزی می‌رسیم؛ بحثی که زمزمه‌هایش از میانه‌های تعطیلات شروع شد: «موضوعی که از احتمال فیلتر شدن تلگرام خبر می‌داد.»

این خبر که یازدهمین روز فروردین، از قول رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی کشورمان در خبرگزاری خانه ملت منتشر شد، از تصمیم اتخاذ شده در جهت جابه‌جایی تلگرام با یک سامانه ملی تا پایان فروردین سال جاری خبر می‌داد. وقتی که علاء‌الدین بروجردی گفته بود: تلگرام جای خود را به یک سامانه مشابه ملی خواهد داد.

ضرورت حمایت‌های دولتی

با وجود تمام اما و اگرهایی که درباره فیلتر شدن تلگرام در جامعه وجود دارد، آن روی سکه اتفاقی نو در انتظار پیام‌رسان‌های داخلی است. پیام‌رسان‌هایی که تلاش می‌کنند در بازار پرهیاهوی انتقال پیام سرپا بایستند، از سد مشکلات ریز و درشتی که دارند یکی یکی بگذرند و فارغ از حاشیه‌ها به فعالیت‌‌شان ادامه بدهند. موفقیت این فعالیت اما در گرو حمایت‌های دولت است؛ موضوعی که مورد توجه کارشناسان زیادی قرار گرفته است.

رضا الفت نسب، سخنگو و عضو هیات مدیره اتحادیه کشوری کسب و کارهای مجازی در همین رابطه به ما می‌گوید: «به نظر من بزرگ‌ترین کمکی که دولت می‌توانسته در این زمینه انجام بدهد و انجام نداده، این بوده که بحث استفاده از پیام‌رسان‌های داخلی را از خیلی وقت پیشتر در جامعه و بخصوص در سازمان‌های دولتی مطرح کند، زیرا تا زمانی که پیام‌رسان داخلی زیر بار کاربر نرود، مشکلاتش مشخص نمی‌شود، مثل همان اتفاقی که در روزهای بسته شدن تلگرام در دی سال گذشته رخ داد، آن موقع دیدیم ترافیک زیادی روی پیام‌رسان‌های داخلی ریخت و این در حقیقت مثل یک آزمون بود و تعدادی از مشکلات‌‌شان مشخص و رفع شد.»

به گفته الفت نسب، یکی از کارهایی که در طول چند سال گذشته توسط دولت باید انجام می‌شد، شناسایی تک‌تک پیام‌رسان‌های داخلی بود، شناسایی‌ای که منجر به استفاده از آنها می‌شد.

این کارشناس فضای مجازی با اشاره به همین موضوع می‌گوید: نکته مهم این که ما به‌عنوان یک مسئول، نباید اول برویم در توییتر و... حساب باز کنیم، باید خودمان اول در پیام‌رسان‌های داخلی حضور داشته باشیم. اگر این موضوع از همان ابتدا انجام می‌شد، یعنی از همان زمانی که پیام‌رسان‌های خارجی هم تازه فعالیت‌‌شان را شروع کرده بودند، به پیام‌رسان‌های داخلی هم توجه می‌شد و کمک بزرگی به رشد آنها می‌کرد.

فراهم کردن زیرساخت‌ها

سخنگو و عضو هیات مدیره اتحادیه کشوری کسب و کارهای مجازی در ادامه به مساله فراهم کردن زیرساخت‌های مورد نیاز برای گسترش فعالیت پیام‌رسان‌های بومی هم اشاره می‌کند و می‌گوید: بحث‌های زیرساختی موضوع مهمی است که وزارت ارتباطات می‌تواند برای این پیام‌رسان‌ها فراهم بکند، چراکه اگر زیرساخت‌ها فراهم باشد، کاربران براحتی می‌توانند به تبادل اطلاعات بپردازند.

بحث وام و پشتیبانی‌های مالی از پیام‌رسان‌های داخلی هم به گفته الفت‌نسب، موضوع مهم دیگری است که می‌توان برای حمایت انجام داد، موضوعی که باید با هوشمندی زیاد انجام شود: «در دنیا گرفتن وام برای استارت آپ ها، حرکتی است که ریسک بالایی دارد و خیلی وقت‌ها ممکن است استارت آپ‌ها در گیرو دار پس دادن وام به مشکل بخورند، به همین دلیل این موضوع با این‌که ضرورت دارد، اما باید با هوشمندی زیادی انجام شود تا افراد زمین نخورند.»

علی نادعلی‌زاده، کارآفرین و مبتکر استارت آپی دیگر کشورمان هم خیلی موافق حمایت‌های مالی از استارت آپ‌های ایرانی نیست و در همین رابطه به ما می‌گوید: «من نقش حمایت‌هایی از جنس مالی را خیلی تاثیرگذار نمی‌دانم، چون خیلی جاها خلاقیت را از بین می‌برد، با این حال منکر نقش موثر دولت در گسترش فعالیت استارت آپ‌های ایرانی نیستم، اما فکر می‌کنم نقش دولت اینجا بیشتر قانونگذاری است و مواظبت می‌کند تا فضای رقابتی سالم باشد. این نقش اگر خوب ایفا شود، می‌تواند خیلی از سنگ‌ها را از جلوی پای استارت آپ‌های ایرانی بخصوص بیزینس‌های براساس محتوا بردارد.»

برای با خبرشدن از چندوچون مشکلات پیام‌رسان‌های داخلی ما با مدیر یکی از پیام‌رسان‌های داخلی صحبت کردیم؛ جوانی که در دوران دانشجویی با دوستانش، یک پیام‌رسان کاملا ایرانی را پایه‌گذاری کرده بود، پیام‌رسانی که بعد از دوسال دست و پنجه نرم کردن با مشکلات، بالاخره قید ادامه فعالیتش را زده است.

این کارآفرین جوان که تمایلی به افشای نامش نداشت به ماگفت: بعضا قوانین دست و پاگیری وجود دارد که جلوی کار اپلیکیشن‌های پیام‌رسان داخلی را می‌گیرد و ما می‌بینیم خیلی وقت‌ها این قوانین در رابطه با نمونه‌های خارجی اعمال نمی‌شود. درحالی‌که ما برای گرفتن خیلی از مجوزها، مدت‌ها باید در صف بروکراسی اداری معطل باشیم. بجز این بحث مشکلات مالی، پهنای باند، سرور و زیرساخت هم همیشه مطرح بوده و همه اینها کنار هم فعالیت در این عرصه را سخت می‌کنند.

این مدیر جوان که حالا مدتی است درِ پیام‌رسانش را تخته کرده است با اشاره به اخبار منتشرشده از حمایت‌های دولتی از پیام‌رسان‌های داخلی می‌گوید: اگر واقعا این حمایت اتفاق بیفتد، حرکت مثبتی در گسترش استفاده از پیام‌رسان‌های داخلی رخ داده است، این اتفاق زمانی که ما شروع به کار کردیم نیفتاد.انتظار داشتیم فضای سرور و تجهیزات دراختیارمان بگذارند یا حداقل پهنای باند نرم افزارهای داخلی برای ما سریع تر و ارزان تر باشد اما هیچ کدام از این اتفاق‌ها نیفتاد.

اظهارنظرهای داغ مسئولان درباره پیام رسان های داخلی در سال جدید

حسن روحانی ، رئیس جمهور: داشتن پیام‌رسان‌های ایرانی، توانمند، امن و ارزان که بتوانند مشکل و نیازهای مردم را حل کنند، بی‌تردید باعث افتخار همگان خواهد بود و این کار باید با هدف رفع انحصار در پیام‌رسان‌ها انجام شود.

رسول جلیلی ، عضو شورای عالی فضای مجازی : تلگرام چتر جدیدی است که دسته این چتر معلوم نیست در دستان چه کسی قرار دارد این دسته، در اختیار دولت، احزاب، مجلس و مردم نیست.از طرف دیگر ، از نظر امنیت، پیام‌رسان‌ها‌ی ما شرایط خوبی دارند و نگرانی بابت امنیت نرم افزار برای پیام رسان‌های داخلی وجود ندارد زیرا حریم خصوصی کاربران در پیام رسان‌های داخلی به شدت مهم است.

سید ابوالحسن فیروز آبادی، دبیر شورای عالی فضای مجازی:تلگرام میلیون ها نفر را بیکار می کند و یک راهزن است. مشکل ما با تلگرام اقتصادی است زیرا تلگرام در حال تبدیل شدن به شرکت هرمی است و برای اقتصاد معضل می شود. تلگرام به دنبال این است که در اقتصاد ایران تبدیل به یک شرکت واسطه ای شود.