به گزارش ایران اکونومیست، بازار سرمایه کشور در سال 1396، سال ثبت رکوردهای جدید بود؛ به طوری که برای نخستین بار نماگر بازار سرمایه به مرز 100 هزار واحدی نزدیک شد و البته حجم و ارزش معاملات نیز رو به افزایش گذاشت.
علاوه بر معاملات گرم و پر رونق سهام، نقش بازار سرمایه در تامین مالی نیز در این سال پر رنگ شد و با توجه به مشکلات نظام بانکی و ناکامی در تامین طرح ها، نگاه ها بیش از پیش به سوی بازار سرمایه معطوف شد.
در سال‌های اخیر، بازار سرمایه کشور تکامل یافته است؛ بخش‌های اجرایی و نظارتی بازار سرمایه در حال تکامل بوده و نهادهای مالی جدید همچون شرکت‌های تامین سرمایه، صندوق‌های سرمایه‌گذاری، شرکت‌های مشاور سرمایه‌گذاری و شرکت‌های پردازشگر اطلاعات مالی تاسیس شده‌است.
ابزارهای مالی جدید همچون اوراق اجاره، مرابحه، قرض‌الحسنه، استصناع و مضاربه و اوراق مشارکت رهنی برای انتشار و معامله در بازار سرمایه طراحی شده است، معامله قراردادهای آتی آغاز شده و در حال توسعه به انواع کالاها و سهام است.
**رشد شاخص تا مرز 100 هزار واحد
از مهمترین رخدادهای بازار سرمایه در سال 1396 رشد قابل توجه شاخص کل و ثبت رکوردهای پیاپی و رسیدن به مرز 100 هزار واحد بود.
البته شاخص در نهایت نتوانست از مرز 100 هزار واحد عبور کند و به تدریج، عقب نشینی کرد؛ به طوری که در آخرین روز کاری 1396 (بیست و هشتم اسفند) با رقم 96 هزار و 289 واحد به کار خود پایان داد اما در نهایت، نسبت به سال 1395 رشد حدود 24 درصدی را نشان می دهد.
شاخص کل بورس در آخرین روز معاملاتی سال 1395 (بیست و هشتم اسفند) 77 هزار و 230 واحد بود که در مدت مشابه 1396 به 96 هزار و 289 واحد افزایش یافت که نشان دهنده رشد 19 هزار و 59 واحدی شاخص کل است.
ارزش بورس و اوراق بهادار تهران نیز در سال 1396 رشد کرد؛ ارزش بازار بورس در بیست و هشتم اسفند 1395 سه میلیون و 220هزار و 46 میلیارد ریال بود که در بیست و هشتم اسفند 1396 به سه میلیون 822 هزار و 856 میلیارد ریال افزایش یافت.
عوامل مختلفی در رشد شاخص و رکورد شکنی بازار سرمایه در سال 1396 نقش داشتند که از مهم ترین آنها می توان به رشد قیمت کامودیتی ها (مواد پایه و معدنی) و نفت در بازارهای جهانی، افزایش نرخ دلار و سوددهی بالای شرکت های بورسی اشاره کرد.
**افزایش تامین مالی بنگاه ها
بروز مشکلات در نظام بانکی و موسسه های مالی و اعتباری در سال های اخیر، بنگاه های مالی را هر چه بیشتر به سوی استفاده از ظرفیت های بازار سرمایه سوق داده است.
بازار سرمایه به‌عنوان موتور تجهیز منابع مالی برای بخش واقعی اقتصاد است.
بر اساس گزارش ها، حجم تامین مالی در سال 1396 رشد خوبی کرد، به گونه ای که میزان تامین مالی در سال 1394 چندان زیاد نبود اما در سال های 1395 و 1396 بیش از 30 هزار میلیارد تومان اوراق منتشر شد.
رییس سازمان بورس و اوراق بهادار در این زمینه به ایرنا گفت: در بخش دولتی، 280 هزار میلیارد تا 300 هزار میلیارد ریال و برای بخش خصوصی خصوصی نیز 70 هزار میلیارد تا 100 هزار میلیارد ریال اوراق منتشر می کنیم.
مدیرعامل شرکت مدیریت دارایی مرکزی بازار سرمایه نیز پیش از این گفته بود: از سال 1389 تا پایان آذرماه سال 1396 تعداد 47 مورد انواع صکوک (اوراق اسلامی) به ارزش بیش از 157 هزار میلیارد ریال در بازار سرمایه منتشر شده است.
اکنون 30 صکوک فعال به ارزش 147 هزار میلیارد ریال در بازار موجود و در حال معامله هستند.
** بازدهی بازارهای رقیب، جلوتر از بورس
مقایسه عملکرد بورس با سایر بازارهای موازی نشان می دهد رقیبان سنتی بورس یعنی سکه بهار آزادی و ارز نسبت به بورس، بازدهی بیشتری داشتند.
بر اساس گزارشی که شرکت بورس تهران منتشر کرده است بر مبنای آخرین قیمت محاسباتی در بیست و سوم اسفند 1396، بازدهی بورس تهران از ابتدای سال تا آن زمان 23.7 درصد، فرابورس 23.4 درصد، سکه بهار آزادی 37.1 درصد، دلار آزاد 29.4 درصد و یورو آزاد 42.9 درصد بود.
** کاهش میزان سپرده‌گذاری در بانک ها به سود بازار سهام
از مهم ترین اقدام های دولت دوازدهم برای تقویت بازار سهام، کاهش میزان سپرده‌گذاری صندوق‌ها در بانک ها از 60 درصد ارزش صندوق به 50 درصد است.
بر اساس بررسی‌های انجام شده، روند ماهانه نرخ بازده تا سررسید (YTM) اوراق تامین مالی موجود در بورس و فرابورس نشان می‌دهد روند هموار نرخ بازده که از ابتدای سال 1396 آغاز شد، در پایان تابستان با تغییرات جدی همراه بود و در شهریورماه به شدت نزولی شد.
میانگین نرخ بازده اوراق تامین مالی در شهریورماه برابر با 20.4 درصد بود که این نرخ برای اوراق کوتاه‌مدت و بلندمدت به ترتیب 19.9 درصد و 20.8 درصد ثبت شد.
ابلاغ تدابیر هشت‌گانه بانک مرکزی به نظام بانکی برای کاهش نرخ سود بانکی، اصلی‌ترین متغیری بود که نرخ بازده در بازار اوراق تامین مالی را در شهریورماه کاهش داد.
با توجه به جامعیت این بخشنامه (و در برگیری عملکرد صندوق‌های با درآمد ثابت) به نظر می‌رسد نرخ بازده در همه بازارهای جانشین اوراق تامین مالی (با ریسک صفر) کاهش یافت و همین موضوع نرخ بازده را در این بازار کم کرد.
در کنار کاهش کلی نرخ بازده در بازار اوراق تامین مالی، ساختار این نرخ نیز دستخوش تغییراتی شد؛ به شکلی که نرخ بازده اوراق کوتاه‌مدت برای نخستین بار پایین‌تر از اوراق بلندمدت قرار گرفت.
از دیگر تصمیم ها، کاهش میزان سپرده‌گذاری صندوق‌ها در بانک‌ها از 60 درصد ارزش صندوق به 50 درصد، ممنوعیت تضمین نرخ سود در صندوق‌ها، الزام به رعایت نرخ‌های مصوب شورای پول و اعتبار و حذف کارمزد مدیریت نسبت به سپرده‌گذاری مازاد نسبت به 50 درصد بود.
تصمیم های مثبتی که با هدف کاهش سود بانکی و اوراق اتخاذ شده بود به معاملات سهام رونق داد اما رشد یکباره قیمت ارز در بهمن ماه، همه معادلات را تغییر داد.
رشد قیمت ارز که بی ثباتی مالی و اقتصادی را به دنبال داشت باعث شد بانک مرکزی در اسفندماه با هدف جمع آوری نقدینگی، گواهی سپرده های بانکی با سود 20 درصد را منتشر کرده و سود اوراق بدهی را نیز افزایش دهد، بدین ترتیب بخشی از نقدینگی از بازار سهام خارج شده و در بانک ها سپرده گذاری شد.
**بازگشایی نمادهای پرحاشیه و اصلاح دستورالعمل
نحوه توقف و بازگشایی نماد شرکت‌های پذیرفته شده در بازار سرمایه یکی از مسائل مهمی به شمار می رود که از گذشته تاکنون مطرح بوده است.
همواره یکی از مشکلات بزرگ سهامداران، توقف طولانی مدت نمادها بوده است که باعث می شود پول سهامداران، به مدت چندین ماه بلوکه شود.
سازمان بورس برای رفع این مشکل، علاوه بر اصلاح دستورالعمل بازگشایی و توقف نمادها، به بازگشایی نمادهای پرحاشیه مانند نمادهای بانکی اقدام کرد.
بر اساس دستورالعمل جدید اگر اطلاعات توسط ناشران اوراق بهادار ارائه شود نمادی بیش از 90 دقیقه متوقف نخواهد ماند.
**افزایش انتشار گزارش های شفاف سازی شرکت ها
از جمله مهمترین اقدام های سازمان بورس تاکید بر انتشار و افشای گزارش های ماهانه تولید و فروش شرکت هاست. انتشار این گزارش های ماهانه باعث شفاف شدن بازار سرمایه می شود.
تاکنون گزارش های دوره ای سه ماهه، 6 ماهه، 9 ماهه و یکساله توسط شرکت ها منتشر می شد اما با دستورالعمل جدید گزارش های تولید و فروش ماهانه نیز باید منتشر شود که باعث می شود اطلاعات به سرعت در اختیار افراد قرار گیرد و امکان دستکاری گزارش ها نیز کمتر شود.
با تصمیم سازمان بورس برای انتشار گزاش های ماهانه تولید و فروش، حجم گسترده ای از اطلاعات شرکت ها افشا شده و در اختیار فعالان بازار سرمایه قرار گرفته است.
**راه اندازی صندوق تثبیت بازار سرمایه
صندوق تثبیت بازار سرمایه همسو با اجرای ماده 28 قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر و ارتقای نظام مالی کشور، با مجوز سازمان بورس به منظور کنترل یا کاهش مخاطرات سامانه‌ای یا فرادستگاهی بازار سرمایه کشور تشکیل شد.
این صندوق، در شرایط وقوع بحران‌های مالی و اقتصادی و اجرای سیاست‌های عمومی حاکمیتی در این شرایط و برای حفظ و توسعه شرایط رقابت منصفانه در حوزه بازار سرمایه به عنوان نهاد مالی زیر نظر سازمان بورس و اوراق بهادار با شخصیت حقوقی مستقل و غیردولتی نزد اداره ثبت شرکت ها و موسسات غیرتجاری تهران ثبت شده است.
**ساماندهی معاملات اوراق بدهی
ساماندهی اوراق بدهی به عنوان یکی دیگر از اقدامات سازمان بورس بود که در چند ماه اخیر انجام شد.
داد و ستد این اوراق که به شکل غیررسمی و با روابط غیرمرسوم در خارج از بورس و کف خیابان انجام می شد، به بازار رسمی سوق داده شده است.
مطابق بند ب ماده 36 قانون احکام دایمی برنامه های توسعه کشور معاملات اوراق بهادار خارج از بازار سرمایه فاقد اعتبار است.
جلوگیری از معاملات غیررسمی این اوراق به کاهش نرخ تامین مالی کمک خواهد کرد و اقدام های سازمان بورس مکمل اقدام های بانک مرکزی در کاهش نرخ سود بانکی است.
مهمترین اوراقی که خارج از بورس معامله می شد اوراق «سخاب» بود که گاهی با سود 40 درصد مورد معامله قرار می گرفت که هزینه سنگینی را به پیمانکاران و دارندگان این اوراق تحمیل می کرد.
با ورود اوراق سخاب به بازار سرمایه، نرخ سود این اوراق به حدود 16 درصد کاهش یافت.
**افزایش 46 درصدی ارزش دارایی سرمایه گذاران خارجی در بورس
روند رو به رشد حضور سرمایه گذاران خارجی در بورس که پس از برجام شتاب گرفت، در سال 1396 نیز ادامه یافت.
بر اساس گزارش ها، ارزش دارایی سرمایه گذاران خارجی در بورس تهران که شمار آنها از یک هزار کد معاملاتی عبور کرده است، تا پایان دی ماه امسال 46 درصد افزایش یافت.
اکنون سرمایه گذارانی از آمریکا، انگلیس، روسیه، آلمان، سوییس، سوئد، لهستان، ازبکستان، جمهوری آذربایجان، چین، هلند، هند، ترکیه، لبنان، آفریقای جنوبی، ژاپن، قبرس، ایتالیا، امارات، نروژ، یونان، اندونزی، مالدیو، لهستان، کانادا، هنگ کنگ، قطر، عراق، پاکستان، سوریه، لوکزامبورگ، کویت، نیوزیلند، مالزی، کره جنوبی، گرجستان، ارمنستان، جزایر ویرجین، نیجریه و افغانستان در بازار سرمایه ایران فعالند.
سرمایه گذاران خارجی در 10 ماهه اول 1396 در بخش خرید فعال تر بودند؛ به طوری که از کل معاملات سرمایه گذاران خارجی، 51 درصد به خرید اختصاص داشت.
96 درصد معاملات سرمایه گذاران خارجی به سهام مربوط بود و بقیه به ترتیب در اختیار حق تقدم، اوراق بدهی، صندوق قابل معامله و اختیار معامله قرار گرفت.
